فعالین فناوری درباره بسته حمایتی دولت: اینترنت آزاد واجب‌تر از وام و فالوور است
کارشناسان این حوزه اعتقاد دارند فیلترینگ منجر به ناامیدی و بی‌اعتمادی شده است و تبعاتی جبران‌ناپذیر دارد.
چند فعال و کارشناسان حوزه فناوری اعلام کردند بسته حمایتی دولت در شرایط فعلی کارگشا نیست. به باور آن‌ها فیلترینگ منجر به ناامیدی و بی‌اعتمادی شده و زندگی مردم را مختل کرده است. آن‌ها تأکید دارند کسبوکارها به وام و فالوور نیازی ندارند و اینترنت آزاد برایشان حیاتی‌تر است.
پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف به مناسبت هفته پژوهش، نشستی با موضوع «بررسی بسته حمایتی دولت از پلتفرم‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی» برگزار کرد. این بسته حمایتی اوایل آبان‌ماه امسال توسط وزیر ارتباطات رونمایی شد و قرار است از کسب‌وکارهایی که به پلتفرم‌های بومی مهاجرت می‌کنند، حمایت کند.
فعالین دانشگاهی، نمایندگان دولت و بخش خصوصی با حضور در این نشست نقطه نظرات خود را درباره این بسته حمایتی مطرح کردند.
«حامد منکرسی»، معاون سیاست‌گذاری و اعتباربخشی سازمان فناوری اطلاعات در این نشست تأکید کرد آیین‌نامه حمایتی کارگروه اقتصاد دیجیتال قرار نیست همه دردها را شفا دهد. او همچنین قطع اینترنت در بازه زمانی عصر را از ابتکارات و پیشنهادهای وزارت ارتباطات عنوان کرد تا کمتر به کسبوکارها و مردم خسارت وارد شود.
«رضا شیرازی مفرد»، عضو هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی کسب‌وکارهای اینترنتی با بیان اینکه فیلترینگ منجر به ناامیدی و بی‌اعتمادی به حکومت میشود، تبعات آن را جبران‌ناپذیر دانست. به اعتقاد او کسبوکارها به وام و فالوور نیاز ندارند، بلکه اینترنت آزاد برای آن‌ها حیاتی است.
«محمد کشوری»، کارشناس فناوری اطلاعات و مدیرعامل گروه طیف با انتقاد از اقدامات سلبی سیاست‌گذار در حوزه محتوایی و شبکه اینترنت، اعلام کرد با آیین‌نامه حمایتی اخیر هیچ اتفاق مهمی رخ نخواهد داد.
در ادامه خلاصه‌ای از سخنان حاضرین در این رویداد را مرور خواهیم کرد.
«زمان‌بندی قطع اینترنت ابتکار وزارت ارتباطات بود»
منکرسی در ابتدای سخنان خود به برنامه‌ها و اقدام‌های حمایتی وزارت ارتباطات در قبال اکوسیستم فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد و گفت:
«یکی از ابتکارات دولت سیزدهم، تشکیل کارگروه اقتصاد دیجیتال بود که نشان‌دهنده اهمیت و اولویتی است که دولت ببرای این حوزه قائل است. ما در جریان مشکلات هستیم و وزارت ارتباطات با نهادهای حاکمیتی و بالادستی درحال تعامل است. دغدغه‌های فعالان بخش خصوصی را شنیده و آن‌ها را انعکاس داده‌ایم.»
به گفته وی قطع اینترنت در بازه‌های زمانی مشخص طی ماه‌های اخیر، ابتکار و پیشنهاد وزارت ارتباطات بود تا صدمات و آسیب‌ها کاهش پیدا کند: «اگر اختلال‌های اخیر اینترنت را با اتفاقاتی که در آبان 1398 رخ داد مقایسه کنید، می‌بینید که در آن زمان دسترسی ما به‌طور کامل به اینترنت قطع می‌شد. دسترسی به برخی اپلیکیشن‌های داخلی نیز در آن زمان به‌راحتی امکان‌پذیر نبود، اما در دوره جدید سعی بر این بود اتفاقات به حداقل برسد و دسترسی‌ها تنها زمانی که در بحث امنیت تأثیرگذار است، قطع شود.»
منکرسی همچنین با اشاره به قطع سرویس‌های پیامک انبوه، گفت با پادرمیانی وزارت ارتباطات سعی شد تا کمترین آسیب به کسب‌وکارهای این حوزه وارد و از قطع کامل سرویس‌ها جلوگیری شود.
وی در پاسخ به انتقادهای مطرح‌شده درباره بسته حمایتی دولت گفت: «این آیین‌نامه قرار نیست همه دردها را شفا دهد و تمامی مشکلات این حوزه رفع شود. براساس آمارها، از کل کاربران ایرانی اینستاگرام تنها 500 تا 600 هزار کاربر مشغول به فعالیت اقتصادی هستند که سهم اندکی از کل کاربران است؛ بنابراین با این آیین‌نامه دغدغه سایر کاربران پوشش داده نمی‌شود.»
نماینده وزارت ارتباطات با اشاره به بحث «عدم اعتماد کاربران به پلتفرم‌های داخلی» اظهار داشت بدین منظور، لایحه حفاظت از داده‌های شخصی در دستور کار قرار گرفته است تا به افزایش اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه کمک شود.
«اینترنت آزاد واجب‌تر از وام و فالوور است»
شیرازی مفرد مهم‌ترین اثر فیلترینگ را ایجاد حس ناامیدی و بی‌اعتمادی به حکومت دانست و گفت تبعات این موضوع جبران‌ناپذیر است: «نامه‌ای از سوی شاپرک به پرداخت‌یارها ارسال شده تا دامنه "com." را با "ir." جایگزین کنند و مردم از این نامه برداشت کرده‌اند که هدفشان قطع اینترنت است. این‌ها یک فشار روانی روی مردم و فعالان این حوزه ایجاد می‌کند.»
او آمارهای اعلامی از تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی را عجیب خواند و گفت: «روبیکا از 70 میلیون یوزر سخن گفته که آنقدر عدد عجیبی است که باورپذیری آن سخت است و نمی‌دانم این آمارها چگونه اعلام می‌شوند.»
عضو هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی کسب‌وکارهای اینترنتی گفت اینترنت آزاد برای کسب‌وکارهای آنلاین مهم‌تر از وام و فالوور است:
«حمایت خوب است، اما دولت باید زیرساختی برای استفاده راحت‌تر و ارزان‌تر از اینترنت فراهم کند. متأسفانه قیمت اینترنت در دولت جدید افزایش قابل‌توجهی داشت و تعرفه باید طوری باشد که همه مردم بتوانند از اینترنت استفاده کنند. همچنین فالمور خریدنی و دادنی نیست؛ مثلاً بگویید به یک کسب‌وکاری آنقدر فالوور می‌دهیم، پس داریم حمایت می‌کنیم، درست نیست. فالوور یعنی فردی که به یک کسب‌وکاری اعتماد دارد و با میل و علاقه خود آن را دنبال می‌کند. افراد اعتمادی به بسترهای داخلی ندارند و وقتی این بی‌اعتمادی وجود دارد، دولت هر چقدر هم هزینه کند، موفق نخواهد بود.»
او در ادامه به برگزاری جلسه‌ای در مرکز پژوهش‌ها اشاره کرد و گفت در آن جلسه یک فرد، طرحی را مطرح کرده که اینترنت برای مردم قطع شود، اما برای کسبوکارها وصل باشد.
آیین‌نامه‌ای بدون نگاه اجتماعی
کشوری به‌عنوان دیگر سخنران این نشست، گفت به‌شدت خلأ اجتماعی در این آیین‌نامه حس میشود: «ما در مورد شبکه‌ای شکل‌گرفته میان انسان‌ها با ابزار فناوری اطلاعات صحبت می‌کنیم. این یک مسأله‌ای جدید است که نمی‌توان آن را با شیوه سنتی حل کرد. در آیین‌نامه حمایتی نیز موضوع به کسبوکارها تقلیل یافته و در آن خیلی معدود به مردم اشاره میشود.»
وی تأکید کرد در‌حال‌حاضر با قشری طرف هستیم که در شبکه‌های اجتماعی در درجه اول کار اقتصادی نمی‌کنند، بلکه روابط اجتماعی دارند.
کشوری با بیان اینکه در‌حال‌حاضر کسب‌وکارهای خانگی در دیجی‌کالا، باسلام و پلتفرم‌های دیگر محصولات خود را عرضه می‌کنند، این سؤال را مطرح کرد که پس بسته حمایتی اخیر به چه معناست؟
او با انتقاد از اقدامات سلبی سیاست‌گذار در حوزه محتوایی و شبکه اینترنت، گفت:
«برای سیاست‌گذاری باید دید سمت عرضه و تقاضا چه می‌خواهند و مشکلاتشان شناسایی شود. دو مشکل اصلی اکوسیستم، اول نیروی انسانی احساس منفی او است و دوم شرایط اقتصاد کلان. شاید وزارت ارتباطات بگوید این‌ها دست ما نیست، اما می‌تواند آن‌ها را به دولت و حاکمیت منتقل کند.»
مدیرعامل گروه طیف تأکید دارد هیچ اتفاق مهمی با این آیین‌نامه رخ نخواهد داد:
«تصویر مسئولان ما از آینده چیست؟ پنج سال دیگر را چطور می‌بینند؟ با صرف آیین‌نامه نمی‌توان مشکلات کسبوکارها را حل کرد. یک تعداد شرکت زودتر از تسهیلات و امکانات استفاده می‌کنند، اما در‌نهایت آن اتفاقی که باید بیفتد، رخ نمی‌دهد.»
او همچنین از مسدودسازی VPNها انتقاد کرد و اظهار داشت بخش زیادی از مردم، دانشجوها و کسبوکارها به آن نیاز دارند.
«فیلترینگ خود بحران‌های امنیتی دیگری به‌دنبال دارد»
«جمال اکبرزاده جهرمی»، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه پلتفرم‌ها درحال تبدیل‌شدن به زیرساخت هستند اعتقاد دارد فیلتر آن‌ها، زندگی روزمره مردم را دچار مشکل می‌کند.
به گفته وی با دولتی روبهرو هستیم که سیاست حداکثری در حوزه فرهنگ دارند، در مخاصمه دائم با بلوک غرب است و در مقابل پلتفرم‌های موجود نیز اکثراً غربی و آمریکایی هستند که طبق قوانین این کشورها فعالیت می‌کنند:
«پلتفرم‌ها با توجه به سلف رگولیشن قادر هستند به‌صورت یک‌جانبه تصمیماتی را اتخاذ کنند که مصالح دیگر کشورها را تهدید کند. مثلاً دو شرکت اپل و گوگل که هر دو آمریکایی هستند، درباره اپلیکیشن‌های ایرانی، سیاست‌های نسبتاً متناقضی دارند که به خط‌مشی خود کمپانی باز می‌گردد. حال نمی‌توان انتظار داشت که حاکمیت جمهوری اسلامی نیز نسبت به این پلتفرم‌ها بی‌تفاوت باشد.»
این استاد دانشگاه گفت در ایران مسائل امنیتی، سیاسی و فرهنگی از بحث اقتصادی اولویت‌های بیشتری دارند و همین امر برای سیاست‌گذاری می‌تواند علیه خود اقدام کند: «مادامی که تهدید امنیتی وجود دارد و نظام سیاسی حس کند که یک پلتفرم خطراتی برایش دارد، با آن مقابله و آن را فیلتر می‌کند، اما اگر بخش اقتصاد قائل به تولید ثروت نباشد، ما با بحران امنیتی تازه‌ای روبهرو خواهیم شد.»