کاهش سرعت اینترنت؛ توهم یا واقعیت؟/ تجربه کاربران متفاوت از گفته مسئولان است
گلایه کاربران طی روزها و هفته گذشته نسبت به کاهش محسوس سرعت اینترنت، باز هم نوک پیکان انتقادها را به سمت وزیر ارتباطات نشانه گرفت اما این وزارتخانه هرگونه کاهش سرعت اینترنت را انکار می‌کند اما کاهش سرعت اینترنت توهم است یا واقعیت؟
کاهش سرعت اینترنت در ایران مسئله تازه‌ای نیست و حتی در دولت‌های گذشته هم با این موضوع روبه‌رو بودیم اما این امر زمانی بیشتر مورد توجه قرار گرفت که از اواخر شهریورماه جاری، دسترسی به دو پلت‌فرم خارجی طبق دستور مراجع ذی‌صلاح با محدودیت روبه‌رو شد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، همان موقع درباره علت کاهش سرعت اینترنت و پهنای باند گفته بود، پهنای باند کاهش پیدا نکرده و این موضوع را به صورت مستمر رصد می‌کنند. وی همچنین تأکید کرده بود به خاطر مسائل امنیتی و برخی از بحث‌ها، ممکن است گاهی محدودیت‌هایی توسط دستگاه‌های امنیتی تصمیم‌گیری و اعمال شود، ولی در کل ما هیچ کاهش پهنای باندی نداشته‌ایم و پهنای باند مورد نیاز کشور را به صورت روتین تامین می‌کنیم.
بعد از این جریان، گزارش‌های غیررسمی از قطع اینترنت بین‌الملل در برخی مناطق و در بعضی از ساعات و به دنبال آن اخباری از آسیب‌های کسب و کارهای اینترنتی و شرکت‌های دانش بنیان و غیره پس از این محدودیت‌ها به منتشر شد. اما به اعتقاد کارشناسان، مشکلات اخیر اینترنت (بازه زمانی یک هفته تا ۱۰ روز گذشته) در کشور نمی‌تواند به ماجرای اتفاقات بعد از ناآرامی‌ها ارتباطی داشته باشد زیرا تقریبا بیش از دو هفته است شرایط عمومی کشور آرام شده و اتفاق خاصی مشاهده نمی‌شود.
با وجود این، طی هفته گذشته کاربران، بویژه دانش آموزان و دانشجویان که کلاس‌هایشان به دلیل تعطیلی‌های ناشی از آلودگی هوا، به صورت مجازی بود، از سرعت پایین اینترنت گلایه داشته و اعلام می‌کردند که به سختی می‌توانند فایلی را آپلود یا دانلود کنند.
بر این اساس، تلاش برای بارگذاری و ارسال یک فایل چند مگابایتی بدون موفقیت به پایان می‌رسید یا دانش آموزان به دلیل سرعت پایین اینترنت چند ساعت باید منتظر باشد تا بتوانند ویدیوی حاوی مطالب درسی خود را دانلود کنند. این کندی به حدی است که بسیاری از کارهای ساده بر بستر اینترنت قفل شده و کسب و کارهای اینترنت‌پایه به شدت از اوضاع گلایه دارند.
طبق اظهارات برخی کاربران، فایل‌های فلش نیز که عمدتا آگهی‌های اینترنتی را شامل می‌شوند بعضا باز نمی‌شوند و فایل‌های فلشی که هم اکنون دیده می‌شدند از cache رایانه‌ها نمایش داده می‌شوند که در صورت باک شدن cache، آنها نیز غیر فعال میشود. این در حالی است که شواهد نشان می‌دهد، در خارج از کشور سایت‌های ایرانی بدون مشکل باز می‌شوند و شاید این مورد دلیلی باشد بر اینکه، مشکل در شبکه داخلی کشور است و این امیدواری وجود دارد که این وضعیت طی چند روز آینده حل شود.
در این شرایط این کندی را می‌توان در آمار سایت اسپیدتست که شاخص‌های جهانی اینترنت را در کشورها بررسی می‌کند نیز مشاهده کرد؛ آمار اخیر این سایت حاکی از آن بود اینترنت موبایل دو پله و اینترنت ثابت سه پله افت کرده است.
بر این اساس، در زمان بررسی شده میانه سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۴۰.۹۷ مگابیت بر ثانیه، میانه سرعت آپلود اینترنت موبایل ۱۱.۳۹ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۲۹ میلی ثانیه است که رتبه ایران را به ۴۸ از میان ۱۴۲ کشور رسانده است. این سایت نشان می دهد که در بازه زمانی بررسی شده اینترنت موبایل ایران درحال حاضر از لهستان و ژاپن سریع تر و از مجارستان و رومانی کندتر است. در حوزه اینترنت ثابت نیز میانه سرعت دانلود در ایران ۱۱.۶۲ مگابیت بر ثانیه، میانه سرعت آپلود ۲.۱۱ مگابیت و تأخیر ۲۹ میلی ثانیه است که رتبه ایران را به ۱۴۴ از میان ۱۸۰ کشور می‌رساند.
با وجود این و امکان سنجش سرعت ازطریق ابزارهای موجود، اپراتورهای تلفن همراه اعلام می‌کنند که تغییری در میزان سرعت بارگذاری رخ نداد و از سمت اپراتورها محدودیتی وجود ندارد.
مسوولان چه می‌گویند؟
علت این موضوع را از شخص وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که بخش عمده اقدامات وزارتخانه‌اش در راستای توسعه سرعت اینترنت در کشور و مبتنی بر ایجاد شبکه زیرساخت فیبر نوری در قرار گرفته، جویا شدیم؛ زارع‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به این سوال که چرا طی چند روز اخیر شاهدیم که دوباره سرعت اینترنت بیش از پیش کند شده است، اظهار کرد: چرا می‌گویید که سرعت اینترنت پایین آمده است؟ بر چه اساسی می‌گویید سرعت پایین آمده است؟
وی سپس سایت اسپیدتست را با گوشی بررسی کرد و درباره آمار این سایت گفت که نتایج این سایت برای ماه نوامبر بوده و چند روز قبل منتشر شده است و طبق آن میانه جهانی سرعت اینترنت همراه ۳۳.۹۷ و با نگاه به لیست کشورها مشاهده می‌کنیم ایران در جایگاه ۴۸ قرار دارد.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات افزود: روی این سایت با کلیک بر گزینه کشور ایران، می‌بینیم وضعیت در یک سال گذشته با توجه به اینکه گفته میشود سرعت اینترنت کاهش پیدا کرده چگونه است؛ بر این اساس، در کنار اینکه اینترنت همراه ایران دو پله کاهش پیدا کرده است، سایر کشورها مانند ژاپن سه پله، ایتالیا یک پله، مالزی پنج پله یا کشورهایی مانند رومانی سه پله افزایش پیدا کرده است و این تغییرات طبیعی است اما باید روند یک ساله را در نظر گرفت و مشاهده کرد وضعیت ایران در یک سال اخیر به چه صورت بوده است.
زارع‌پور گفت: سرعت ایران ۴۰ است و میانه جهانی ۳۳.۹۷ با نگاه به روند یک سال گذشته ما رتبه‌ای که تحویل گرفتیم، ۸۰ بوده و تا رتبه ۴۶ ارتقاء پیدا کرده‌ایم. درواقع اینترنت ایران در یک سال گذشته ۳۴ پله ارتقاء پیدا کرده و بهتر شده است. در ماه نوامبر ما دو پله پایین آمده ایم و هیچ کس نمی گوید که در یک سال گذشته ۳۴ پله اینترنت کشور بهتر شده است، بنابراین تنزل در رتبه امری طبیعی است، البته این رتبه برای اینترنت موبایل است.
وضعیت اینترنت ثابت مناسب نیست
وی تأکید کرد: در زمینه اینترنت ثابت قبول داریم که وضع خیلی نامناسب است و این برای امروز و دیروز نیست و من از روز اول وزارت گفتم که ۱۰ سال است در اینترنت ثابت وضع نامناسب است که آن هم رو به بهبود بوده و سرعت در حال افزایش است اما در این حوزه همیشه ته جدول بودیم، ان شاءالله با پروژه فیبر نوری منازل و کسب و کارها شرایط حتما بهتر میشود.
او درباره اینکه گفته میشود این کندی اینترنت مقدمه‌ای برای ملی شدن شبکه اینترنت است؟ اظهار کرد: سرعتی که ۳۴ پله در طول سال افزایش داشته، چگونه می‌تواند مقدمه ای برای شبکه ملی اطلاعات باشد؟ این چه حرفی است که گفته میشود؟ من به عنوان متخصص از شما خواهش می‌کنم اگر مرجع و ملاک اسپیدتست است، بررسی کنید که روند در این یک سال اخیر چگونه بوده است. چرا هر وقت خوب می‌شویم، می‌گویند این ملاک نیست و گفته میشود مردم چیز دیگری می‌بینند اما هروقت که می‌گوییم آمده‌ایم پایین، می‌گویند ای وای وضعمان خراب شده و غیره.
این اظهارات وزیر ارتباطات در حالی است که به گفته کارشناسان، پیشفرض معیار سنجیدن وضعیت اینترنت ایران در سایت اسپیدتست، صرفا اینترنت داخلی کشورهاست و داده‌های آن نمی‌تواند سرعت اینترنت بین‌الملل را بسنجد اما اذعان وزیر ارتباطات به اوضاع نامناسب در بخش اینترنت ثابت موضوعی است که پیشتر هم به آن اشاره شده است، مسئله‌ای که صادق عباسی شاهکوه – رئیس سابق سازمان تنظیم مقررات ارتباطات – درباره اش گفته بود: طی دو سال و با شیوع کرونا، نیاز به سرعت‌های بالاتر بر همگان آشکار شد. در سال‌های اخیر ما در حوزه موبایل توسعه خوبی داشتیم، اما در حوزه ثابت عقب‌ماندگی داریم. در دنیا در سال‌های اخیر توسعه بیشتر در حوزه فیبر نوری و وایرلس بوده و اینترنت مبتنی بر سیم مسی کاهش پیدا کرده شبکه مسی در بسیاری از کشورها در حال جمع‌آوری است. حتی توسعه وایرلس هم در این کشورها بیشتر مبتنی‌بر فیبر نوری بوده است. مزایای توسعه شبکه مبتنی بر فیبر نوری، کاهش مصرف انرژی، رشد تولید ناخالص داخلی، کاهش شکاف دیجیتال، اشتغال‌زایی و توسعه ۵G است.
وی معتقد بود اگر فیبر نوری به منازل برود دیگر مشکل سرعت اینترنت نخواهیم داشت و گفته بود کیفیت سرویس‌های اینترنتی بستگی به تقاضای مشترکان دارد، اما حتما نیاز داریم که شبکه فیبر نوری را توسعه دهیم، زیرا این شبکه هم منجر به توسعه ارتباطات ثابت میشود و هم کیفیت شبکه ارتباطی سیار را ارتقا می‌دهد. پیش از این وزیر ارتباطات، توسعه ارتباطات ثابت را، تنها راه حل مشکل اینترنت دانسته بود.
هرچند زیرساخت‌های اینترنت ثابت که در سال‌های قبل توسعه پیدا نکرده، توان پاسخگویی به نیاز امروز شهروندان را ندارد. مطابق استاندارهای جهانی ۷۰ درصد استفاده مربوط به اینترنت ثابت و ۳۰ درصد مربوط به اینترنت همراه است. این روند اکنون در کشور ما به دلیل پایین بودن سرعت اینترنت ثابت، برعکس و باعث شده اینترنت همراه هم با کندی‌هایی مواجه شود.
موضوعی که علی بهادری جهرمی- سخنگوی دولت هم به آن پرداخت و گفت: مجازی شدن مجدد کلاس‌ها و شیوع دوباره کرونا باعث افزایش استفاده از خدمات اینترنتی شده است. دولت در همین مدت اقدامات مهمی برای بهبود زیرساخت‌های اینترنت ثابت انجام داده تا مردم بتوانند از حق شهروندی خود در برخورداری از اینترنت باکیفیت برخوردار شوند.
پروژه فیبرنوری بارها از سوی مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری مورد تأکید قرار گرفته و طبق گفته‌های آنها امروزه ارتباطات به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم تبدیل شده و تلاش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این است که یک شبکه پر سرعت، با کیفیت و امن مبتنی برفیبر نوری را برای مردم کشور فراهم کند و بر بستر آن، انواع خدمات متنوع و با کیفیت را ارائه دهد.
اما در شرایط کنونی که با استناد به گزارش‌های سایتی مانند اسپیدتست از سوی مسوولان تاکید میشود که ایران در حوزه اینترنت موبایل جایگاه بدی ندارد، سوال و ابهام کاربران درباره سرعت اینترنت همچنان وجود دارد و به نظر می‌رسد گفته‌ها و پاسخ‌های مسوولان این حوزه هم نتوانسته آنها را قانع کند و علاوه بر آن شایعاتی نظیر اینترنت طبقاتی، داخلی شدن دسته بندی DNS و عدم ایجاد ارتباطات امن، این نگرانی را دامن زده که آیا کندی اینترنت هم مانند فیلترینگ تلگرام، اینستاگرام و واتساپ ماندگار خواهد شد؟