نگران تشعشعات موبایلی باشیم؟!
نگرانی‌های ناشی از احتمال بروز برخی بیماری‌ها بواسطه تاثیرات تشعشعات رادیویی تقریبا همزمان با ورود ابزارهای فناوری و دیجیتالی به زندگی افراد افزایش یافته و با افزایش بیماری‌های جوامع امروزی از جمله سرطان‌های شناخته‌شده و ناشناخته، این گمان میان عامه مردم تقویت شده است.
هفته گذشته سرعت اینترنت همراه در مناطق مختلف استان تهران با حضور خبرنگاران، جمعی از مسئولان و کارشناسان، همراه با مردم مورد تست و بررسی قرار گرفت؛ در این جریان، در برخی از نقاط که از وضعیت مناسب آنتن دهی برخوردار نبودند گفته شد دلیل آن عدم نصب سایت است که مجوز احداث داده شده اما شهرداری همکاری‌های لازم را ندارد و اگر همکاری‌های لازم انجام شود، حداکثر تا یک ماه سایت در مناطق منتخب ایجاد و ارائه خدمات را آغاز می کند.
در این میان کارشناسان به دلایل دیگر از جمله عدم همکاری مردم برای نصب و راه اندازی سایت و آنتن تلفن همراه اشاره کردند و گفتند چون فرهنگ سازی مناسبی انجام نشده، شهروندان تمایلی به ایجاد سایت به دلیل خطر احتمالی تشعشعات و تأثیری که می تواند بر سلامتی آنها بگذارد ندارند؛ بنابراین نمی‌توان سایت‌ها را در برخی مناطق نصب کرد و درنتیجه سرعت پایین است.
طبق این گزارش سایت‌ها و دکل‌های موبایل معمولا در پشت بام منازل یا واحدهای اداری و تجاری شهری، در پارک ها، دیوارها، خیابان‌ها، چهارراه ها، جاده‌ها و نزدیک به جاده‌ها و قطارهای بین شهری نصب می شوند و نصب سایت روی پشت بام منازل، با توجه به آنچه اعلام میشود، هیچ گونه خطر پرتوگیری برای ساکنین در بر ندارد، یکی از روش های متداول در جهان است که برای توسعه سریع شبکه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استاندارد تشعشات سایت ها در سطح بین الملل مشخص است و اگر عدد بالاتر از این باشد، سایت خطرناک خواهد بود؛ در ایران این عدد ۴ اعلام شده و اگر سطح تشعشات از این عدد فراتر رود اجازه نصب سایت داده نمی شود.
با این حال بسیاری تصور می‌کنند تشعشعات حاصل از دکل‌های موبایل یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به انواع سرطان است، اما این موضوع تاکنون به صورت علمی ثابت نشده است و تحقیقات جدید در یک موسسه تحقیقاتی آلمانی نشان می‌دهد که نیاز به نگرانی خاصی در این زمینه بویژه درباره تشعشعات آنتن‌های موبایل وجود ندارد.
در ایران هم طی سالهای گذشته، بروز این نگرانی‌ها سبب شد مردم با نصب BTSهای موبایل در محله‌ها یا اطراف ساختمانهایشان مخالفت کنند. بنابراین این موضوع در دستور کار دولت قرار گرفت و توجه ویژه‌ای برای کاهش خطرات امواج الکترومغناطیس از جمله امواج پارازیت‌ها انجام شد. در این راستا، ایستگاه‌های ثابت اندازه‌گیری تشعشعات غیریون‌ساز تا ۱۸ گیگاهرتز در نقاطی از مناطق حساس تهران شامل بیمارستان‌ها، مدارس و آسایشگاه‌های سالمندان نصب و راه‌اندازی شد تا تشعشعات پرتوهای رادیوئی و مایکروویو به صورت ۲۴ساعته و در تمامی روزهای هفته از سوی رگولاتوری پایش شود.
پس از این اقدام، اعلام شد که شکایات مردمی نسبت به تشعشعات مخابراتی کاهش یافته و از طرف رگولاتور اعلام شد که تشعشعات آنتن‌های BTS در کشور، پایین‌تر از حد استاندارد است و موردی مبنی بر غیراستاندارد بودن حدود پرتوگیری آنتن‌های فعال مخابراتی در سطح کشور گزارش نشده و نتایج تمامی اندازه‌گیری‌ها پایین‌تر از حد مجاز بوده است.
انواع اشعه‌ها چیست؟
امواج و اشعه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند، دسته اول قابلیت یونیزه کردن دارند و دسته دوم فاقد این قابلیت محسوب می‌شوند. دسته‌ای که یونیزه‌کننده نام گرفته، دارای فوتون‌های بسیار قوی است که از مواد رادیواکتیو تشکیل شده و دارای خاصیت تخریب ژنتیک در بدن خواهد بود. اما تشعشعات موبایلی جزو امواج رادیویی محسوب می‌شوند که امواج رادیویی نیز از امواج غیریونیزه به شمار می‌روند، بر همین اساس تاکنون هیچ گزارش بین‌المللی مبنی بر مضرات تشعشعات غیریونیزه رادیویی وجود نداشته و مشاهده نشده است.
در همین رابطه در دولت گذشته درباره اثرات پارازیت‌ها و تشعشعات پرتوهای رادیویی گفته شده بود سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نسبت به اثر جمعی تشعشعات پایش انجام می‌دهد و سازمان استاندارد هم حدودی را تعیین کرده است و پایش‌هایی که سازمان تنظیم مقررات ارتباطات انجام داده بیانگر آن است که در بیشترین میزان تشعشعات، حدود یک پنجم استاندارد هستیم.
طبق گفته مسئولان البته اینها اثر گرمایی است و اثرات جهش و مانند آن در اندازه‌گیری‌ها مشخص نمی‌شود. صرفا هم امواج پارازیت نیست، بلکه وای‌فای، امواج فرستنده تلویزیونی و ارتباطات شهری هم هستند و آنچه ما اکنون می‌توانیم پایش کنیم، حدود استاندارد است که اثرات گرمایی را بررسی کنیم که از حد استاندارد بالاتر هست یا نه. گفتنی است در زمینه تاثیر مثبت یا منفی تشعشعات موبایلی، پیش از این نیز اظهار نظر محتلفی از سوی کارشناسان و متخصصان مطرح شده و گفته شده بود تاکنون هیچ تحقیقی مثبت یا منفی بودن تاثیر این تشعشعات بر سلامت انسان را تائید نکرده است.
ساخت سامانه اندازه‌گیری شدت تشعشعات امواج رادیویی در کشور
در سال ۱۳۹۶ متخصصان پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، برای نخستین بار در کشور موفق به بومی‌سازی سامانه اندازه‌گیری شدت میدان پرتوهای رادیویی شدند. درباره جزئیات این سامانه می توان گفت که سامانه مذکور به درخواست و حمایت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و با هدف رفع وابستگی کشور در تامین نیازمندی به این تجهیزات از خارج کشور و در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و برنامه ششم توسعه، در پژوهشگاه اجرا شد.
با ساخت سامانه بومی اندازه‌گیری شدت امواج الکترومغناطیسی و الکتریکی برای پایش حد تشعشعات تجهیزات بی‌سیم، علاوه بر جایگزینی نمونه‌های خارجی با داخلی، رفع نگرانی مردم از اثرات امواج الکترومغناطیسی و تشعشعات رادیویی در آینده نزدیک با محصولات بومی امکان‌پذیر خواهد شد.
تا پیش از این سامانه جهیزات اندازه‌گیری میدان، توسط شرکت‌های خارجی ساخته می‌شد که نیازمندی های کشور نیز از طریق آنها تامین می شد، اما طراحی و ساخت نمونه صنعتی آن، کشور را در این زمینه خودکفا کرده و باعث تامین ارزان‌تر، سریعتر به همراه خدمات پس از فروش بهتر شده است. مراکز و بخش های مختلف دولتی و خصوصی که متولی نظارت بر فرکانس و توان انتشاری تجهیزات مخابراتی هستند و یا تضمین‌کننده حفظ سلامت فردی و اجتماعی در مقابل تشعشعات محیطی هستند، می‌توانند از این تجهیزات اندازه‌گیری استفاده کنند.
طبق این گزارش، این سامانه دارای پنج پروب شامل اندازه گیری در میدان های الکتریکی و مغناطیسی در فرکانس‌های مختلف است. برای میدان های الکترویکی دو پروب ۶ گیگاهرتز و ۱۸ گیگاهرتز و برای میدان های مغناطیسی دو پروب در ۳۰ مگاهرتز و ۱۰۰ مگاهرتزی طراحی و ساخته شده است. همچنین به طور مجرا یک پروب جهت اندازه گیری تشعشعات رادیویی تلفن همراه نسل های GSM، ۳G و LTE طراحی و ساخته شده است.
از جمله مزایای این سامانه ایجاد، پیاده سازی و راه اندازی سایت پایش، کنترل و نمایش مرکزی است که قابلیت تجمیع و ذخیره اطلاعات اندازه گیری شده در داخل کشور را دارا بوده و امکاناتی نظیر به روزرسانی و همچنین امکان نمایش اطلاعات برای کاربران خاص و کاربران عمومی را نیز دارد؛ نحوه محاسبات و متوسط‌گیری از کل انرژی تابشی مطابق استانداردهای ملی و جهانی بهداشت تشعشع است.
سامانه مذکور یک گیرنده و اندازه گیر امواج الکترومغناطیسی بوده و فاقد هر گونه تشعشع رادیویی است. این سامانه بسیار کم مصرف است، به گونه‌ای که تنها با یک سلول خورشیدی کوچک می‌تواند به صورت شبانه روزی اطلاعات شدت میدان را جمع آوری و ثبت کرده و سپس اطلاعات جمع آوری شده را از طریق شبکه ارتباط سیار به مرکز کنترل، پایش و نمایش ارسال کند. با توجه به بومی‌سازی تجهیزات مذکور امکان هرگونه تغییر در ساختار پروب‌های اندازه گیری با قابلیت باندگزینی مناسب برای فرکانس‌های رادیویی مورد استفاده در کشور نیز وجود خواهد داشت.