نفس‌های اینترنت به شماره افتاده است
دوشنبه شب کاربران شاهد یک اختلال دو ساعته در ترافیک داخلی اینترنت بودند. با اینکه مدیرعامل شرکت زیرساخت از مرتفع شدن این مشکل در همان شب خبر داد؛ این اختلالات برطرف نشد و روز سهشنبه نیز کاربران با اختلال در ترافیک داخل کشور و کندی اینترنت مواجه شدند. این‌بار شرکت ارتباطات زیرساخت کشور طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «به دلیل بروز مشکلات فنی در راستای توسعه شبکه، شاهد افت موقت کیفیت سرویس IXP خواهیم بود و از شکیبایی شما تا رفع مشکل سپاسگزاریم.»
در این بین شرکت ابر آروان هم از خروج یکی از دیتاسنترهایش از مدار به‌دلیل قطعی مکرر برق خبر داد. علاوه بر این وزیر ارتباطات روز گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت اعلام کرد به‌دنبال آن است تا مشکلات سرعت و کیفیت اینترنت را شناسایی کرده و آنها را برطرف کند. این اختلالات در حالی اتفاق افتاده است که اواخر آذر ماه وزیر ارتباطات در واکنش به گلایه کاربران از کندی اینترنت، اعلام کرد اختلال‌های جزئی در شبکه منجر به کاهش سرعت اینترنت شد. او در این بین از شرکت زیرساخت خواست تا با در نظر گرفتن تمهیدات لازم از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کنند. حالا کاربران در شرایطی که حدود چهار ماه است برای دسترسی به اینترنت بین‌الملل، پشت سد فیلترینگ هستند، برای دسترسی به شبکه‌های داخلی هم اختلالات گسترده‌ای را تجربه می‌کنند که ظاهرا هر بار به دلایل مختلف رخ داده و تکرار می‌شوند.
اختلالات تصادفی یا احتمالات نگران‌کننده؟
این‌بار اما به گواه اطلاعات سایت مرکز تبادل ترافیک داده تهران، اختلالات ترافیک داخل کشور از دوشنبه شب و به مدت دو ساعت شروع شد، اما در روز بعد از آن هم ادامه یافت. در همین راستا امیر محمدزاده لاجوردی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت کشور با انتشار پستی در فضای مجازی در این باره گفت: «دقایقی پیش شاهد افت ترافیک یکی از مراکز IXP کشور بودیم که توسط همکارانم این مشکل مرتفع شد.» با این همه اما شواهد حاکی از آن بود که این اختلالات در ترافیک داخل کشور همچنان وجود دارند و کندی اینترنت به‌وضوح احساس می‌شد. به این ترتیب بود که در عصر روز سهشنبه شرکت ارتباطات زیرساخت کشور به این اختلالات واکنش نشان داد و با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «به دلیل بروز مشکلات فنی در راستای توسعه شبکه، شاهد افت موقت کیفیت سرویس IXP خواهیم بود و از شکیبایی شما تا رفع مشکل سپاسگزاریم.»
این بیانیه در حالی منتشر شد که دقایقی پیش از آن شرکت ابر آروان هم از خروج یکی از دیتاسنترهای داخلی خود از مدار خبر داد. این شرکت در این باره توضیح داد که قطعی برق مکرر و بسیار طولانی مدت و همچنین عدم پایداری برق منطقه، در کنار مشکل سوخت‌رسانی، باعث فشار مضاعف و از دسترس خارج شدن ژنراتورها و در نتیجه از مدار خارج شدن دیتاسنتر بامداد ابر آروان شده است. با این حال ابر آروان اعلام کرد که تداخل این اختلالات اتفاقی است. در همین راستا صابر مسگری، مسوول تیم CDN شرکت ابر آروان درباره اختلالات اخیر اینترنت به «دنیای اقتصاد» گفت: «اختلال روی سوئیچ‌های ACT شرکت زیرساخت از دوشنبه شب وجود داشته که همچنان هم ادامه دارد. با این حال اتفاقی که روز سهشنبه برای یکی از دیتاسنترهای ما افتاد، موضوع دیگری است. این دو مشکل تنها با هم همپوشانی داشته‌اند، وگرنه ارتباطی با هم ندارند.» پویا پیرحسینلو، مدیرعامل شرکت ابر آروان نیز در این باره با انتشار توییتی اعلام کرد: «یکی از مشکلاتی که برای ما وجود دارد، این است که ما تنها کسی هستیم که توضیح می‌دهیم. ۲۰ گیگ ترافیک IXP پیام (کرج) افتاد که به ما ربط داشت و مربوط به قطع مکرر برق بود که ما در خصوص آن توضیح دادیم. در همین بین ۷۰۰ گیگ ترافیک IXP تهران افتاد، با این حال هیچ‌کس درباره آن توضیحی نداد.» جالب آنکه یکی از کاربران توییتر در جواب این توییت نوشت: «اعلام شد که این مشکل از سمت زیرساخت تهران بود، اما ما در شیراز هم با این مشکل مواجه شدیم.» با این اوصاف به نظر می‌رسد که کاربران بعضی شهرهای دیگر هم این اختلالات را تجربه کرده‌اند.
در پی اختلالات اینترنت در روزهای اخیر عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات نیز در حاشیه جلسه هیات دولت با اشاره به وضعیت اینترنت گفت: «در حال بررسی هستیم تا مشکلات در حوزه سرعت و کیفیت اینترنت شناسایی و رفع شود. بخشی از مشکلات در حوزه‌های زیرساخت‌ها است که با توسعه شبکه فیبر نوری در سال آینده شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود. در بخش ارتباطات همراه هم با افزایش ظرفیت شبکه، شاهد افزایش سرعت و کیفیت اینترنت خواهیم بود.»
با این حال کارشناسان نظرات متفاوتی نسبت به اختلالات اخیر دارند. علی پرند یکی از کارشناسان حوزه فناوری درباره اختلالات اخیر اینترنتی و دلایل احتمالی این اتفاق به «دنیای اقتصاد» گفت: «اطلاعات دقیقی در خصوص اختلالات پیش آمده در دسترس نیست، با این حال این اختلالات از نظر فنی پیچیدگی‌هایی دارد؛ چرا که این اختلالات روی IXPها اتفاق افتاده است یا به زبان ساده اختلالات در زیرساخت شبکه داخلی یا همان شبکه ملی اطلاعات وجود داشته است. از طرفی ابر آروان نیز اطلاعیه‌ای منتشر و در آن عنوان کرده که قطعی برق باعث ایجاد مشکل در یکی از دیتاسنترهای آن شده است. یک مقدار از این اختلالات به دلیل مشکل پیش آمده برای دیتاسنتر ابر آروان بود. با این حال یک‌سری احتمال برای توجیه اختلالات اخیر وجود دارد.»
او در ادامه افزود: «یکی از این احتمالات می‌تواند شروع به کار سرویسی باشد که برای گیمرها جهت کاهش پینگ راه‌اندازی شده است. یک احتمال دیگر، راه افتادن سیستم جدید فیلترینگ است؛ چرا که یک رفع فیلتر موقتی هم روی گوگلپلی اتفاق افتاد. یک دلیل دیگر هم می‌تواند راه‌انداختن زیرساخت لازم برای قطع کردن اینترنت در محل‌های برگزاری کنکور باشد. تمام اینها حدس و گمان است؛ چرا که دلیل اصلی این مشکل همچنان مشخص نیست. با این همه وقتی تمام این اتفاقات به‌طور سلسله‌ای کنار هم قرار می‌گیرند، می‌توان حدس زد که تغییر بزرگی در راه است. به‌طور کلی به نظر می‌رسد مجموع هم‌نشینی تمام این عوامل در کنار هم تعمدی باشد.»
کورسوی امیدی برای رفع فیلتر گوگلپلی
دوشنبه شب پس از آنکه کاربران با اختلال شدید اینترنت مواجه شدند، اخباری مبتنی بر رفع فیلتر گوگلپلی روی برخی اپراتورها منتشر شد. هر چند رفع فیلتر کوتاه‌مدت این اپ‌استور موقتا کاربران را امیدوار کرد، اما کمی بعد دوباره این اپ‌استور مسدود شد. وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیات دولت درباره رفع فیلتر این اپ‌استور گفت: «کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه مسوول فیلترینگ است. ۶ عضو از ۱۳ عضو این کارگروه را وزرای دولت تشکیل می‌دهند و در آنجا تصمیمات گرفته میشود. تلاش ما این است محدودیت سرویس‌هایی که واقعا نیاز مردم هستند و مشکل ویژه‌ای ندارند، رفع شوند. مثلا گوگلپلی قبلا تا شهریور ماه باز بود و از آن استفاده می‌شد، اما با توجه به شرایط امنیتی کشور و با تصمیم مراجع امنیتی روی آن محدودیت‌هایی اعمال شد. نظر تخصصی من این است که گوگلپلی باز شود و ما این موضوع را دنبال می‌کنیم. منتظریم کارگروه در این باره تصمیم بگیرد و به ما ابلاغ کند.»
عیسی زارع‌پور بار دیگر با تاکید بر اینکه استفاده از فیلترشکن موجب کاهش کیفیت و سرعت اینترنت میشود، وعده داد تا با رفع برخی محدودیت‌ها، نیاز مردم به استفاده از فیلترشکن کاهش یابد. او در این مورد گفت: «محدودیت‌های اعمال‌شده فعلی مربوط به خارج از وزارتخانه است. البته در تلاشیم تا بخشی از محدودیت‌هایی را که در یک یا دو دهه گذشته اعمال شده‌اند و شاید اکنون دلایلش از بین رفته باشد، رفع کنیم تا نیاز مردم به فیلترشکن کاهش یابد.» بنابر اعلام زارع‌پور، در همین راستا یک بسته پیشنهادی در حوزه وزارت ارتباطات و سایر نهادهای تصمیم‌گیر در این زمینه در‌حال تهیه است تا استفاده مردم از فضای مجازی بهبود یابد.
با تمام اینها اما اختلالات اینترنت، کیفیت و سرعت پایین آن در کنار محدودیت‌های مختلف، به تجربه‌ای تکراری برای کاربران تبدیل شده است. هر چند در این مدت بروز آتش‌سوزی در مرکز توزیع اینترنت شرکت‌های مختلف، قطع برق شرکت ارتباطات زیرساخت و آتش‌سوزی در حوضچه فیبر نوری مخابرات به عنوان عوامل قطعی و اختلالات اینترنتی معرفی شدند، اما عدم تمهید اقدامی موثر در جهت رفع این مشکلات، باعث شده است تا کاربران نتوانند به راحتی از اینترنت که حالا زیرساختی حیاتی به حساب می‌آید، بهره ببرند.