پایانی برای یک فریب سودآور
با گسترش شبکه های اجتماعی روش‌های کسب درآمد با شیوه نادرست هم متناسب با آن افزایش پیدا کرد که می‌توان به قمار و شرطبندی به عنوان یکی از راه‌ها اشاره کرد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های گذشته روش‌های مقابله با این موضوع مورد توجه قرار گرفته تا مدیران این سایت‌ها نتوانند به راحتی مردم را با وعده درآمدهای چشمگیر فریب دهند.
داستان قمار و شرطبندی، موضوع امروز و دیروز نیست و یکی از روش‌های درآمدزایی برای بسیاری از شرکت‌ها و افراد در سراسر جهان، استفاده از همین راه‌هاست اما از آنجایی که طی سال‌های گذشته، انجام هر کاری به سمت فضای مجازی رفت، قمار و شرطبندی هم به این فضا راه یافت؛ اگرچه حتی قمار اینترنتی هم از همان زمان‌های ابتدای حضور اینترنت در کشور مطرح بوده، اما طی سال‌های گذشته، شاید به دلیل افزایش سودجویی و کلاهبرداری‌ها از این روش، جنجال بیشتری به پا کرده است.
در واقع در اسفند سال ۱۳۹۱، کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام کرده بود که به استناد قانون جرایم رایانه‌ای با قمارخانه‌های مجازی و شرط‌بندی‌های اینترنتی برخورد می‌کند، البته آن زمان مصداق قمار اینترنتی، بیشتر شرطبندی روی مسابقات ورزشی و عمدتا فوتبال بود، اما این روزها که یک پلتفرم خارجی به یکی از پراستفاده‌ترین شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده، شرطبندی با هدف یک‌شبه پولدار شدن به این فضا هم راه یافته و این بار اینفلوئنسرها یا شاخ‌های مجازی که غالبا با پخش کلیپ‌های طنز هنرنمایی می‌کنند، گردانندگان این قمارخانه هستند.
طی سال‌های گذشته بارها در این زمینه به مردم هشدار داده و گفته شده که اکثریت سایت‌های شرطبندی و قمار و نظایر آن با هدف کلاهبرداری از کاربران ایجاد شده و درنهایت پس از اخذ مبالغی از شرکت‌کنندگان هیچ پولی به آنان نمی‌دهند. برخی از این سایت‌ها اقدام به سرقت اطلاعات حساب بانکی کاربران این سایت‌ها کرده و با در اختیار گرفتن رمز پویا یا رمز دوم و دیگر اطلاعات کارت‌بانکی که توسط کاربر در اختیار مجرمان گذاشته میشود، اقدام به برداشت از حساب بانکی آن‌ها می‌کنند. یا اینکه این افراد مبالغی را برای شرکت در مسابقه دریافت کرده، اما سازوکار سایت را به گونه‌ای طراحی می‌کنند که فرد دائما بازنده شود یا اصلا مبلغی به حسابش پرداخت نشود؛ حتی در مواردی بود که فردی برنده هم شده اما سایت مذکور حساب شرکت‌کننده را مسدود کرده است.
در این شرایط افراد سودجو ممکن است دوباره دست به کار شده و بخواهند در پوشش تبلیغات متنوع اقدام به کلاهبرداری از کاربران کنند که در این خصوص هشدار پلیس به شهروندان این است که به هیچ عنوان فریب چنین سایت‌هایی را نخورده و از وارد کردن اطلاعات مربوط به کارت بانکی خود در این سایت‌ها خودداری کنند.
تبلیغ قمار باید تعطیل شود
در دولت گذشته هم از طراحی برنامه‌ای سه ماهه برای توقف این پدیده صحبت شده بود به گونه‌ای که وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد گزارش‌هایی در زمینه شیوع قمار اینترنتی دریافت کرده است و اگرچه برخورد با این تخلفات بر عده این وزارتخانه نیست اما با هدف هم افزایی، جلسه‌ای با حضور بانک مرکزی، دادستانی کل کشور، پلیس فتا و سازمان فناوری اطلاعات برگزار و برنامه‌ای سه ماهه برای توقف یا سخت کردن این تخلفات تصویب شد.
وی معتقد بود قمار فرایندی مذموم و اقتصاد ناشی از آن ناسالم است. اگرچه وظیفه برخورد با قمار در فضای مجازی با قوه قضاییه است؛ امروزه این سرویس‌ها نفوذ بیشتری یافته‌اند و دامنه وسیعی پیدا کرده‌اند و خود را به جای خدمات ارزش افزوده جا می‌زنند. در یک مرحله برای برخورد با این تخلفات مقررات سخت وضع شد در مرحله بعد برخورد و اکنون نیازمند برنامه جدی‌تری برای ریشه‌کن کردن این تخلف هستیم. یک برنامه زمان‌بندی سه ماهه در دستور کار بود که طبق برنامه انجام شد و در مرحله آخر بسیاری از فرایندها نیازمند همکاری بیشتر بانک مرکزی که اگرچه همکاری مجدانه‌ای داشتند اما همکاری بیشتری برای رسیدن به نتیجه مورد نیاز است زیرا قوانین در این حوزه کامل است و تنها بحث اجرا و هماهنگی مطرح است.
بر این اساس قمار اقتصاد ناسالمی است و از دید شرعی حرام است؛ به گونه ای که عده‌ای را فربه و بسیاری را بیچاره می‌کند؛ تبلیغ قمار هم حتما اشکال دارد و باید تعطیل شود. در سال ۱۳۹۹ هم بانک مرکزی همراه با چندین نهاد دیگر اقداماتی را در راستای مقابله با قمار در فضای مجازی انجام داد که می توان به مواردی مانند امکانپذیر شدن شناسایی هوشمند سایت‌های قمار، مبارزه بانک‌ها با درگاه‌های قمار اشاره کرد. در نهایت سال گذشته بانک مرکزی اعلام کرد با اقدامات این بانک در زمینه مقابله با قمار و شناسایی آن ها ۶۰ درصد از شبکه قماربازان کاهش پیدا کرده است.
راهکار بانک مرکزی برای مقابله با قمار در فضای مجازی چیست؟
سه راهبرد اصلی در اقدامات بانک مرکزی برای مقابله با قماربازی مد نظر است که اولین آن هوشمندی نظارت است که از این طریق اکنون کسی که در حال قماربازی است، تحت رصد و شناسایی قرار دارد و این موضوع به صورت ارسال پیامک‌های هشداری و اخطاری به اطلاع آن‌ها می‌رسد. در این بین، کسانی که پیامک دریافت کرده‌اند، بیش از ۷۵ درصد آن‌ها دیگر قمار نمی‌کنند. دومین راهبرد بانک مرکزی مشارکت جدی با قوه قضائیه و پلیس فتا برای اقدامات لازم در حوزه قمار است. اقدامات آگاهی رسانی، تشویقی و تنبیهی نسبت به فعالان حوزه قمار سومین راهبرد بانک مرکزی برای مقابله با قمار است که اقدام را برای هزینه دار کردن قمار کردن انجام میشود و در سال ۱۳۹۸ که شروع به جریمه کردن درگاه‌های اینترنتی پرداخت فعال در قمار کردیم، ظرف مدت کوتاهی آن‌ها جمع شدند.
اما تلاش برای مقابله با قمار و اقدامات نهادهای گوناگون در این زمینه سبب نمی‌شود که نگرانی‌ها در این زمینه از بین رفته باشد؛ به گونه ای که ابولحسن فیروز آبادی – رئیس مرکز ملی فضای مجازی- در نخستین همایش ملی آسیب شناسی روانی کرونا و مداخلات روانی- اجتماعی، نسبت به اعتیاد به قمار اظهار نگرانی کرد چراکه قمار در فضای مجازی به شکل اعتیاد ظهور کرده است.
با این وجود رئیس پلیس فتای تهران بزرگ در آبان ماه سال جاری از شناسایی و دستگیری سه نفر از مبلغان سایت‌های قمار و شرط بندی خبر داد. سرهنگ داود معظمی گودرزی دراین‌باره گفت: چندی پیش و به دنبال دریافت گزارش‌هایی مبنی بر فعالیت چند کانال و گروه تلگرامی برای دعوت کاربران به حضور در سایت‌های قمار و شرطبندی رسیدگی به موضوع در دستور کار ماموران پلیس فتا قرار گرفته و در همان تحقیقات اولیه مشخص شد که در مجموع چهار کانال در این حوزه فعال است و بیش از یک میلیون دنبال کننده دارد. این کانال‌ها برخی از کاربران فضای مجازی را با تبلیغات فریبنده به سمت و سوی سایت‌های شرطبندی هدایت کرده و در ازای این کار مبالغ زیادی دریافت می‌کردند.
ماموران پلیس فتا پس از تحلیل مستندات جمع‌آوری شده و بررسی های اطلاعاتی و تخصصی، سه نفر از افراد اصلی گرداننده این کانال‌ها و گروه های تلگرامی را شناسایی و پس از تشریفات قضایی مجرمان را دستگیر و به پلیس فتا منتقل کردند. این افراد پس از انتقال به پلیس فتا هرگونه اقدام مجرمانه ای را رد کردند، اما پس از مشاهده ادله جمع آوری شده توسط پلیس، ضمن پذیرش بزه انتسابی انگیزه خود از این اقدام مجرمانه را منفعت مالی عنوان کردند.
شیوه و شگرد در این اقدام مجرمانه به این گونه است که افراد سودجو با دادن وعده‌هایی فربینده نظیر دریافت سودهای کلان به مخاطبان، لینک‌های اختصاصی را تحت عناوین انفجار، بت‌زنی، پیش‌بینی و … در سایت‌های شرطبندی و قمار طراحی کرده و سعی به جذب افراد ناآگاه می‌کنند. لازم است افراد از حضور و سرمایه‌گذاری در این سایت‌ها خودداری کنند و توجه داشته باشند که سایت‌های شرطبندی یا اقدام به سرقت اطلاعات حساب بانکی افراد کرده یا اینکه با وعده‌های مختلف اقدام به جذب پول شهروندان کرده، اما پولی به آنان پس نمی‌دهد. گفتنی است برای سه متهم دستگیر شده پرونده‌ای تشکیل شد و این افراد برای ادامه روند رسیدگی به جرم روانه دادسرا شدند.
در نهایت شورای عالی فضای مجازی به تازگی سند پیشگیری و مقابله با قمار در فضای مجازی را در راستای اجرای سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات به تصویب رسانده است. آشنایی جامعه با تاثیرات روانی، اجتماعی و اقتصادی قمار در فضای مجازی، سازوکارهای هوشمند پیشگیری از ترویج و گسترش قمار در فضای مجازی و بسترسازی برای مقابله با شبکه مرتکبین و عوامل مرتبط با قمار از جمله اهداف و اقدامات این سند اعلام شده و باید دید در آینده اجرای این سند تا چه حد به بهبود اوضاع و کاهش قمار در فضای مجازی کمک خواهد کرد.