تایوان؛ برنده جنگ ژئوپلیتیک در بازار تراشه
شرکت سازنده قطعات نیمه‌رسانای تایوان(TSMC) شرکتی با ارزش ۴۳۰ میلیارد دلار است که در میانه خطرناک‌ترین جنگ‌های ژئوپلیتیک جهان قرار دارد. هم آمریکا و هم چین به توانایی بی‌رقیب این شرکت برای ساخت تراشه‌های پیشرفته چشم طمع دارند؛ شرکتی پیشرو و بزرگ‌تر از یک تامین‌کننده صرف، البته در صورتی که هر کدام از آن ابرقدرت‌ها – به کمک فشار اقتصادی یا نیروی زور- استقلال آن را به‌طور کامل از بین نبرند و باعث سقوط بزرگ آن نشوند. بسیاری از کارخانه‌های تولیدی این شرکت در کرانه غربی تایوان قرار دارند و به‌طور خطرناکی در معرض حمله چین از طریق تنگه تایوان هستند. با این وجود، TSMC هیچ اضطراب و نگرانی ندارد. موریس چانگ، بنیان‌گذار ۹۱ ساله آن در سال گذشته میلادی در یک پادکست گفت: «اگر جنگی در پیش باشد، ما چیزهای بسیار بیشتری از تراشه‌ها داریم تا نگران‌شان باشیم.» مارک لیو، جانشین او به عنوان رئیس هیات‌مدیره این شرکت تاکید دارد که میل درونی همه به صلح است.
این آرامش، خطر ساده‌لوحی را به همراه می‌آورد. چه بخواهند، چه نخواهند؛ رقابت قدرت‌های بزرگ در بازار تراشه‌های نیمه‌رسانا -که بعضی آن را پرده سیلیکونی می‌نامند- در ماه‌های اخیر جدی‌تر شده است. چین سال‌هاست که به دنبال ایجاد صنعت تراشه‌سازی است. در سال گذشته آمریکا محدودیت‌هایش روی تکنولوژی‌های حساس مشخصی مانند طراحی تراشه هوش مصنوعی، نرم‌افزار تراشه و تجهیزات ساخت نیمه‌رسانا را تشدید کرد تا تلاش‌های چین را بی‌نتیجه بگذارد. علاوه بر این، قانون تراشه‌های آمریکا که در سال گذشته تصویب شد، از سوبسیدهای دولتی استفاده می‌کند تا به قراردادهای سرمایه‌گذاری به ارزش حدود ۲۰۰ میلیارد دلار برسد. یکی از بزرگ‌ترین ذی‌نفعان در جذب این سرمایه‌گذاری‌ها شرکت اینتل است که همزمان رقیب و مشتری شرکت TSMC به حساب می‌آید.
در مقابل به نظر می‌رسد که گویا TSMC به همراهی با عمو سام پیوسته است. در ماه گذشته جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در جلوی کارخانه بزرگ و در حال احداث این شرکت در منطقه فونیکس در آریزونا ایستاد و پیشنهاد سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری این شرکت را جشن گرفت. با این حال، نگاهی نزدیک به TSMC، درس‌هایی درباره چگونگی مدیریت تجارت آلوده ژئوپلیتیک را ارائه می‌دهد. برخلاف آنچه بسیاری فکر می‌کنند، این جنگ سرد جدید TSMC را مجبور به جدا شدن از تایوان نمی‌کند؛ جایی که در آن ظرفیت ساخت بیش از سه‌چهارم تراشه‌های پیشرفته جهان را در اختیار دارد. چنین کاری بعید و برخلاف روند سودآوری است که نقدینگی لازم برای باقی ماندن در لبه تکنولوژی را به آن می‌دهد. با این همه، این شرکت به آینده دور فکر می‌کند؛ زمانی که احتمالا در انعطاف‌پذیری جغرافیایی، ممتاز و برجسته است. در کوتاه‌مدت این شرکت در بازی دیپلماسی، نقش زیرکانه‌ای بازی می‌کند که در آن تمایلات تجاری‌اش در اولویت هستند.
کارخانه جدید TSMC در منطقه فونیکس، نمایشگاهی برای آنهایی است که از تایوان‌زدایی می‌ترسند؛ کارخانه‌ای با گستره‌ای بزرگ در صحرای آریزونا که شبیه یک قلمرو امپراتوری است. این کارخانه قرار است جایی باشد که در سال آینده تراشه‌های چهار نانومتری در آن ساخته شوند و به عنوان پیشرفته‌ترین تراشه‌های ساخته‌شده در آمریکا، برتری چشمگیری در مقابل اینتل ایجاد می‌کنند. TSMC اعلام می‌کند که بخش بزرگی از این سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری مربوط به ساخت کارخانه‌ای است که از سال ۲۰۲۶ آغاز به کار کرده و تراشه‌های بسیار پیچیده‌تری می‌سازد. بزرگ‌ترین مشتری این کارخانه در فونیکس، اپل خواهد بود. علاوه بر آمریکا، TSMC تصمیم دارد نخستین کارخانه خودش را در ژاپن برای تامین نیازهای شرکت سونی بسازد. به نظر می‌رسد این اقدام TSMC چیزی شبیه به یک استراتژی برای نزدیک‌تر شدن به مشتریانش باشد؛ هدفی که تنها با نشستن در تایوان و شک داشتن درباره ترک آن محقق نمی‌شود.
پیتر فراگو از شرکت مالی تحقیقاتی «نیو استریت ریسرچ» در این مورد می‌گوید: «کاملا بی‌معنی است.» شرکت TSMC تقریبا به صورت همزمان یک کارخانه جدید در تایوان راه‌اندازی کرده است که ظرفیت تولید چهار برابری با تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر از دو کارخانه جدیدالتاسیسش در آریزونا را دارد. قمار TSMC در آمریکا، بیش از آنکه تحولی فوری باشد، یک سیاست تضمینی بلندمدت است که به این شرکت امکان آغاز فرآیند استخدام نیروی کار و گردآوری تامین‌کنندگان در آمریکا را داده و اساس لازم برای توسعه فیزیکی در صورت بی‌فکری چین برای نابودی تایوان را فراهم می‌کند. با این حال برای آینده نزدیک بیشتر بررسی‌ها و تحقیقات از احتمال باقی ماندن TSMC در تایوان خبر می‌دهند؛ جایی که میزبان دست‌کم چهار‌پنجم ظرفیت این شرکت است.
موضوع دیگر سودآوری است که نگرانی‌های زیادی را به دنبال داشته. در ابتدا، با وجود تمام سوبسیدهای ارائه شده از سوی آمریکا، فرآیند تولید و ساخت بسیار هزینه‌بر خواهد بود و نگرانی این است که TSMC با وجود حسن‌نیت این کشور، متحمل ضررهای سنگینی بشود. دوم اینکه سوبسیدها می‌توانند از احیا و رونق اینتل حمایت کنند که مدت‌هاست برتری خود در بازار تراشه را به TSMC واگذار کرده، اما از آن زمان بر طبل ملی‌گرایی در صنعت تراشه کوبیده است. در گزارش‌های مالی مربوط به فصل چهارم که به تازگی منتشر شده‌اند، TSMC نشانه‌های از این ترس‌ها را دیده است. اگرچه هزینه‌های ساخت‌وساز در آمریکا بیش از پنج برابر این هزینه‌ها در تایوان است، ادامه این کار نشان می‌دهد که آن دسته از مشتریانی که می‌خواهند تراشه‌هایشان در آمریکا ساخته شوند، قیمت بالاتری هم می‌پردازند و همین موضوع سود TSMC را تضمین می‌کند.
علاوه بر اینها و با وجود چرخه نزولی بازار جهانی تراشه، TSMC سهم بازار خود را در برابر رقبایی مانند اینتل افزایش داده است. از طرفی TSMC به شکلی ماهرانه، رضایت کابینه بایدن را جلب کرده است. کارخانه‌های تراشه آریزونا ممکن است از حل مشکلات امنیتی- تراشه‌ای آمریکا عاجز باشند، اما دست‌کم مزایای مانند اشتغال‌زایی ایجاد می‌کنند.