نسخه الکترونیکی با چه چالش‌هایی روبه‌روست؟
الکترونیکی شدن نسخه‌نویسی، یکی از تغییرات بزرگ و مهم در حوزه سلامت به شمار می‌رود، این اتفاق درکنار مزایایی مانند حذف کاغذ و دسترسی بیماران در هر نقطه از کشور صرفا با کد ملی به خدمات بیمه، بعضا با چالش‌هایی از جمله قطع لحظه‌ای سرورهای سازمان بیمه‌گر یا عدم دسترسی برخی مراکز پاراکلینیکی و داروخانه‌ها به نسخ تجویزشده توسط پزشک هم روبه‌رو است.
الزامات قانونی اجرای طرح نسخه نویسی الکترونیکی در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه مطرح و در ماده ۷۴ برنامه ششم توسعه درباره نسخه نویسی الکترونیک تاکید شد که وزارت بهداشت با هدف ارائه خدمات الکترونیکی سلامت مکلف است در مدت دو سال اول اجرای قانون برنامه نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیکی سلامت ایرانیان و سامانه‌های اطلاعاتی مراکز سلامت با هماهنگی پایگاه ملی آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور با حفظ حریم خصوصی، منوط به اذن آنها، محرمانه بودن داده‌ها و با اولویت شروع برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، اقدام کند. همچنین در طرح تحول سلامت نیز بر نسخه نویسی الکترونیکی، تاکید شده است.
بر این اساس سازمان بیمه سلامت نیز موظف بود در راستای اهداف برنامه ششم توسعه، همچنین تکالیف قانونی مدرج در آن از جمله بند ث ماده ۶۷ و بند چ ماده ۷۰ قانون، به همراه بند ج تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۳۹۸ و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه سلامت، اقدام به اجرای برنامه نسخه نویسی الکترونیک پزشکان و حذف دفترچه‌های کاغذی کند؛ موضوعی که به شکل تدریجی از تیرماه سال ۱۴۰۰ آغاز شد.
البته می‌توان گفت که مقدمات اجرای طرح نسخه نویسی الکترونیکی به طور رسمی از اسفند ۱۳۹۷ کلید خورده بود؛ سازمان بیمه سلامت ایران نیز طرح نسخه نویسی الکترونیکی را آبان ۱۳۹۸ در ۲۳۵ شهر اجرا کرد که همزمانی با شیوع کرونا سبب تسریع روند این طرح شد و بر همین اساس هم نسخه نویسی الکترونیک و الزام حذف نُسخ کاغذی، از ابتدای دی ماه ۱۴۰۰ در کشور اجرا شد.
اقدامی که اعلام شد می‌تواند به یکپارچگی اطلاعات، جلوگیری از تجویز داروهای اشتباه، سقف گذاری ارائه خدمات، جلوگیری از همپوشانی‌های بیمه‌ای، صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و …کمک کرده و در نهایت بازوی مهمی برای اجرای کامل پرونده پزشک خانواده در کشور باشد اما در عمل اجرای نسخه الکترونیک با چالش‌های متعددی هم مواجه شد؛ چالش‌هایی از جنس مشکلات در زیرساخت‌های ارتباطی و پشتیبانی، عدم توجه برخی پزشکان به نسخه‌نویسی الکترونیک و … که حل آنها در دستور کار مسئولان نظام سلامت قرار داشت.
مزایای جانشینی نسخه الکترونیکی
حذف دفترچه‌های بیمه و الکترونیکی شدن نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی یکی از تغییر و تحول‌های بزرگی است که در چند سال اخیر در حوزه سلامت به وجود آمده است. این طرح مزایای متفاوتی به همراه داشته از جمله صرفه‌جویی در هزینه‌های مربوط به کاغذ، دسترسی بیماران در هر نقطه از کشور صرفا با کد ملی به خدمات بیمه و احتساب تمام خدمات و دارو با بیمه.
از طرفی این موضوع در پیش‌گیری از برخی سوءاستفاده‌ها از بحث‌های پاراکلینیکی و دارویی نیز نقش مهمی داشته است. اما این طرح در کنار مزایای نامبرده مشکلات و چالش‌هایی هم به همراه دارد به طور مثال قطعی لحظه‌ای سرورهای سازمان‌های بیمه‌گر، عدم دسترسی برخی مراکز پاراکلینیکی و داروخانه‌ها به نسخ ثبت و تجویزشده توسط پزشک، کاربران و پزشکان را با چالش‌هایی مواجه می‌کند.
در کنار موارد گفته شده وضعیت زیرساخت‌های ارتباطی و پشتبیانی نیز دیگر چالش‌های طرح نسخه نویسی الکترونیکی عنوان شده و گفته شده کُندی و قطعی اینترنت باعث معطلی و نارضایتی بیماران در داخل داروخانه‌ها بویژه در مناطق روستایی شده است. علی سالاری- معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور- اخیرا درباره وجود برخی مشکلات در نسخه نویسی الکترونیک به دلیل اختلالاتی در اینترنت دربرخی مناطق کشور گفت: در این زمینه گزارشات پراکنده‌ای وجود دارد؛ البته سازمان نظام پزشکی به صورت مدون و مشخص گزارشی ندارد که بر اساس آن بتوان گفت چند درصد از پزشکان به دلیل اختلالات اینترنت در نسخه‌نویسی الکترونیک دچار مشکل شده‌اند.
با این حال گلایه‌هایی در این باره از گوشه و کنار کشور به گوش می‌رسد که در برخی موارد اشکالات در نسخه‌نویسی الکترونیک بیشتر شده و امکان خدمت‌رسانی به صورت نسخه الکترونیک وجود ندارد یا اینکه سرعت کاهش یافته است.
سالاری می گوید پیشنهاد ما این است که در این مواقع سازمان های بیمه گر اعلام کنند که درصدی از پزشکان به صورت دستی پذیرش شوند؛ اگر به هر علتی اینترنت دچار اختلال می شود، حداقل تمهیداتی در نظر گرفته شود که در ارائه خدمات سلامت اشکال ایجاد نشود و این مسائل باید پیش بینی شود.
اما پس از ایجاد محدودیت‌های ایجاد شده برای برخی پلتفرم‌های خارجی طی چند ماه گذشته و کندی سرعت اینترنت در برخی مقاطع، به نظر می رسد این مشکل برای نسخه‌های الکترونیکی همچنان وجود داشت، به گونه ای که مهدی رضایی- معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت- در ۶ آبان ماه امسال به این مسئله اشاره کرده و گفته درحال حاضر وضعیت نسبتا مناسبی داریم و قانون همچنان در حال اجرا است و میانگین ۹۸ درصد نسخی که برای ما ارسال میشود به شکل الکترونیک است؛ البته در یک ماه اخیر به دلیل شرایط خاص کشور و مشکلات کندی اینترنت، افت ۲۰ درصدی در تعداد نسخ الکترونیک به وجود آمده است اما خدمات ما همچنان به شکل توام کاغذی و الکترونیک، تداوم دارد.
بر اساس پیش‌بینی‌ها وزارت بهداشت دستورالعملی نوشته است که هرگاه زیرساخت‌ها یا شبکه‌های ارتباطی مختل شود، بر اساس آن می‌توان با راه جایگزین، نسخه‌نویسی را دنبال کرد. در شرایط اخیر هم اعلام شد هر جایی که با قطعی شبکه یا اینترنت مواجه شدند پذیرش نسخ کاغذی هم در دستور کار قرار بگیرد.
بر اساس گفته وی با توجه به مشکلات اینترنتی اخیر سقف میزان نسخه نویسی کاغذی برداشته شده است و با دستورالعمل ارائه شده، در مدتی که شبکه ارتباطی قطع باشد به شکل کامل نسخه‌نویسی کاغذی برقرار خواهد بود زیرا خدمت به مردم نباید مختل شود.
جست و جو در فضای مجازی و مشاهده برخی سایت‌های خبری نشان میدهد برخی پزشکان در مناطق مختلف کشور همچنان از این موضوع گلایه دارند و معتقدند گاهی با کندی و قطعی سامانه‌ها مواجه می شوند و باید تا بازگشت به حالت عادی صبر کنند و زیرساخت ها در مناطق محروم ضعیف است و حتی با وجود اینترنت ملی در مواقعی با مشکل روبه رو می‌شوند؛ البته این پزشکان براین باورند که تغییراتی انجام شده و در مقایسه با گذشته وضعیت بهتر شده اما مشکلات مربوط به کندی هنوز وجود دارد.
همانگونه که اشاره شد وضعیت در مناطق مختلف و روستاهای کشور در زمینه دسترسی به اینترنت بهتر شده چراکه وزارت ارتباطات از ابتدای دولت سیزهم تا به حال عزم جدی در اتصال روستاها به شبکه ملی اطلاعات داشته است به گونه ای که روستاها و آبادی ها یکی پس از دیگری به اینترنت دسترسی پیدا می کنند و دولت هم نگاه ویژه‌ای به این حوزه دارد بنابراین می‌توان امیدوار بود که این چالش هم با اقدامات انجام شده در زمینه شبکه ملی اطلاعات و اتصال روستاها به این شبکه به زودی حل شود.