الزام عرضه‌کنندگان بازی‌های خارجی به پرداخت عوارض
نمایندگان مجلس در جریان بررسی بودجه ۱۴۰۲، سازمان امور مالیاتی را موظف کردند تا با همکاری وزارت ارشاد از عرضه‌کنندگان بازی‌های خارجی عوارضی معادل ۱۰ درصد اخذ کند. البته این موضوعی نیست که به یکباره مطرح شده باشد و جرقه‌های اولیه چنین تصمیمی، در زمان تدوین لایحه بودجه سال ۹۷ زده شده بود. پیشنهاد انجام چنین اقدامی از سوی حسن کریمی قدوسی، مدیرعامل وقت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ارائه شده بود که البته در آن زمان با مخالفت بازیسازان مواجه شد.
براساس لایحه بودجه این عوارض قرار است صرف حمایت از بازی‌های داخلی شود؛ با این همه بازیسازان عنوان کرده‌اند که پنج، شش سالی میشود که هیچ حمایتی از بازیسازان نشده است و حالا در شرایطی که محدودیت‌های اینترنتی اخیر شرایط را برای این کسب‌وکارها بسیار دشوار کرده، قرار است مانع جدیدی نیز در مسیر رشد این صنعت قرار داده شود. نفس صنعت بازی در حالی در کشور ما به شماره افتاده است که این صنعت در تمام دنیا به عنوان یکی از مهم‌ترین و پردرآمدترین صنایع مدرن جهان شناخته میشود.
حمایت یا مانع‌تراشی؟
نمایندگان مجلس یکشنبه گذشته و دومین روز بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۲، در بخش درآمدی تبصره ۶ که مربوط به عوارض و مالیات است، با بند «ق» این تبصره موافقت کردند. براساس این بند؛ سازمان امور مالیاتی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است از عرضه‌کنندگان انواع بازی‌های خارجی قابل نصب در رایانه، تلفن‌های همراه و کنسول عوارضی معادل ۱۰درصد قیمت فروش را اخذ و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند. آن‌طور که در لایحه بودجه اشاره شده است این عوارض صرف حمایت از بازی‌های داخلی میشود البته ماجرای اخذ عوارض از بازی‌های خارجی، از زمان تدوین و تصویب لایحه بودجه سال ۹۷، آغاز شده است. در آن زمان حسن کریمی‌قدوسی، مدیرعامل وقت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با توجیه اینکه شرایط اقتصادی بازی‌های خارجی با ایرانی یکسان نبوده و این موضوع عادلانه نیست، از اخذ عوارض از بازی‌های خارجی دفاع کرد. این طرح حمایتی درحالی ارائه شده است که بازیسازان در اثرگذاری آن برای بهبود شرایط صنعت گیم تردید دارند و معتقدند که اولویت انجام برخی اقدامات دیگر برای حمایت از این صنعت، بسیار بالاتر است. آنها اظهار می‌کنند که چنین رویکردی، حتی پای همین واردکنندگان بازی‌های خارجی را که با سود حاصل از فعالیت‌شان، اندک حمایتی از بازیسازان ایرانی دارند نیز از این صنعت خواهد برید و چنانچه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای عزمی برای حمایت از این صنعت دارد، بهتر است به جای اخذ عوارض و ایجاد محدودیت برای شرکت‌های واردکننده، جلوی عرضه نسخه‌های غیرقانونی را بگیرد.
در همین راستا امیر شهیدی یکی از فعالان صنعت بازی‌سازی در گفت‌وگوی خود با «دنیای اقتصاد» از نبود حمایت در صنعت بازی کشور گلایه کرده و می‌گوید: «حداقل پنج یا شش سالی میشود که هیچ حمایتی از صنعت بازی صورت نگرفته است. حالا در راستای دریافت عوارض از عرضه‌کنندگان بازی‌های خارجی باید گفت که اگر ارگانی در این صنعت بودجه‌ای هرچند ناچیز در اختیار داشته باشد که آن را صرف تسهیل‌گری، ایجاد زیرساخت یا از بازی‌سازها به شکل‌های مختلف حمایت کند در آن صورت می‌تواند این بودجه را به طر‌ق مختلف مانند دریافت عوارض از عرضه‌کنندگان بازی‌های خارجی بگیرند و فعالیت‌های مثبت‌شان را در این صنعت گسترش دهند ولی وقتی تا الان هیچ اقدامی در راستای تسهیل‌گری و حمایت صورت نگرفته است و حتی نمایشگاه خوبی هم که بتواند بازی‌ساز و بازیکن را به‌یکدیگر متصل کند، برگزار نشده حالا قرار است که از چه کسی عوارض گرفته و به چه کسی داده شود؟ اینها دغدغه‌های صنعت‌گری است که در این حوزه فعالیت می‌کند. از طرفی ما در صنایع دیگر در این موضوع تجربه داریم مثلا عوارض از خودروهای خارجی گرفتیم، اما آیا این موضوع به رشد خودروسازی داخلی کمک کرد؟»
شهیدی با بیان اینکه صنعت بازی سرمایه و سرمایه‌گذاری ندارد، می‌گوید: سرمایه‌گذاران به هزار و یک دلیل سرمایه خود را وارد این صنعت نمی‌کنند. وی می‌افزاید: «خیلی از استودیو‌هایی که بازی وارد می‌کردند با ورود بازی‌ها توانستند سرمایه جمع کرده و بعد خودشان تولیدکننده شوند؛ یعنی یکسری ناشر بازی‌های خارجی در ایران وجود داشت که سرمایه در گردش این صنعت را زیاد کردند و در نهایت خودشان تولیدکننده و ناشر بازی‌های داخلی در خارج از کشور شدند. حالا این داستان اخذ عوارض آخرین روزنه این صنعت را می‌بندد. ما در صنعت بازی به تولیدکننده، ناشر داخلی و خارجی، رسانه، تسهیل‌گر، سرمایه و سرمایه‌گذار نیاز داریم.»
او در ادامه افزود: «تا امروز هیچ کمکی برای سامان‌دهی درست این ارکان وجود نداشته است و همین یک چرخه‌ای که یکسری از تولید کنندگان و ناشران درست کرده بودند که رقابت را در فضا بیشتر می‌کرد، خراب می‌کنند.» وی معتقد است: «در حال حاضر صنعت بازی داخلی خیلی راحت با بازی‌های بین‌المللی در پلتفرم‌هایی مانند کافه بازار و مایکت رقابت می‌کند؛ ما اگر قانون کپی‌رایت داشته باشیم بیشتر به بازی‌ساز و ناشر کمک خواهد کرد. با این همه اما در طول این مدت هیچ حمایتی از بازی‌سازها و صنعت بازی نشده است.»
آینده بحرانی صنعت گیم
امروزه صنعت بازی‌سازی از مهم‌ترین و پردرآمدترین صنایع مدرن جهان است. با این حال آن‌طور که پیداست این صنعت در ایران نه‌تنها مورد حمایت قرار نگرفته است، بلکه باید با مشکلات بسیاری هم دست‌وپنجه نرم کند. چند ماهی میشود که محدودیت دسترسی به اینترنت، این صنعت را در کشورمان تحت‌الشعاع قرار داده و همین امر فعالین این حوزه را به‌شدت نگران کرده است. این محدودیت‌ها باعث شده تا بسیاری از نیروهای متخصص در این صنعت مهاجرت کنند یا به فکر تغییر شغل باشند. صنعتی که می‌توانست گردش مالی قابل‌توجهی داشته باشد این روزها در آستانه تعطیل شدن قرار گرفته است. ابوالفضل صادق، مدیر «استودیو تتراپازل» با تاکید بر اینکه مشکل محدودیت دسترسی به اینترنت، مشکل تمام بازیسازان است در گفت‌وگو با «ایسنا» اظهار کرد: «بازیسازان و مسوولان ظاهرا حرف یکدیگر را متوجه نمی‌شوند. متاسفانه نتیجه این رویه چیزی جز کوچ دسته‌جمعی نیروی انسانی و تیم‌ها به کشورهای همسایه نیست و در نهایت ریشه صنعت بازی‌سازی در کشور خشک خواهد شد.» وی می‌گوید: «باید این واقعیت را بپذیریم که اگر تا سال آینده این وضعیت ادامه داشته باشد، ما دیگر بازی‌ساز نخواهیم داشت و بازار ایران از اولویت بازیسازان خارج خواهد شد؛ در نتیجه این امر نیز فروشگاه‌های ایرانی اپلیکیشن، صرفا بازی‌های تولید خارج را عرضه خواهند کرد.»
صادق در ادامه افزود: «ما بازی‌هایی داریم که هم در داخل کشور و هم خارج از کشور کاربر دارند. با توجه به اینکه ارتباط ما از نظر کیفی با کاربران‌مان بسیار پایین آمده است؛ ما باید از یکسری کاربر بگذریم؛ یعنی بپذیریم که یا کاربرهای داخل ایران را از دست بدهیم یا کاربرهای خارج از کشور را. چرا که مجبوریم تنها در یکی از این دو جا سرورها را نگه داریم.» وی تاکید کرد: «بازی‌سازانی که حجم کاربرهای خارجی‌شان بیشتر است، عمدتا کاربرهای خارج از کشور را نگه می‌دارند و قید کاربران داخلی را می‌زنند. از سوی دیگر نیز بازی‌سازانی که کاربران ایرانی بیشتری دارند هم ارتباط‌شان را به کاربرهای داخلی محدود می‌کنند. یعنی در نهایت بازی‌ساز باید انتخاب کند چگونه متضرر شود.» او معتقد است که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای صرفا مجری تصمیمات کلان در این حوزه است و آسیب‌های یک تصمیم مانند محدودیت دسترسی به اینترنت یا فیلترشدن گوگل‌پلی از طریق این بنیاد، کارشناسی و بررسی نمی‌شود. صادق در همین راستا عنوان کرد: «واقعیت این است که استارت‌آپ‌های بسیاری به دلیل چنین مشکلاتی از بین رفته‌اند. به دلیل فیلترشدن گوگل‌پلی ۵۰ تا ۶۰ درصد درآمد بازیسازان از دست رفته است. به نظر من مشکل این است که مسوولان این حوزه نمی‌خواهند به پروسه پیگیری برای حل چنین مشکلاتی ورود پیدا کنند. این درحالی است که چنانچه به دنبال پیشرفت باشیم، باید کمی از منطقه امن خودمان خارج شویم؛ اما متاسفانه چنین اقدامی از سوی مسوولان مرتبط نمی‌بینیم.»
در نهایت در شرایطی که نفس صنعت گیم به شماره افتاده، متولیان این بخش هنوز عزمی برای مشارکت دادن متخصصان در دستیابی به راهکاری نجات‌بخش ندارند. مدت‌هاست که سیاستگذاری‌های نسنجیده، سرمایه‌گذاران را به مشارکت در این بخش بی‌میل کرده و در نتیجه بی‌رونق شدن کسب‌وکارها، نیروهای انسانی نیز انگیزه خود را برای ادامه فعالیت از دست داده و ترجیح می‌دهند به فکر مهاجرت باشند.