ICTهای بازار سرمایه سال ۱۴۰۱ را چگونه گذراندند؟ روزهای سخت و کم‌بازده
سال ۱۴۰۱ برای بازار سرمایه چندان خوب پیش نرفت و این بازار تنها ۳۷ درصد بازدهی داشت که کمتر از بازارهای موازی است. در این بین، وضعیت شرکت‌های مرتبط با ICT در بورس و فرابورس، متاثر از شرایط کلی صنعت و اقتصاد قرار داشت و تنها ۹ شرکت توانستند بازدهی بیشتری از متوسط بازار داشته باشند و پنج شرکت نیز بازدهی منفی داشتند.
شاخص کل بورس در آخرین روز کاری سال ۱۴۰۱ به یک میلیون و ۹۶۰ هزار و ۴۶۱ واحد رسید که بیش از ۸۴۰ هزار واحد بیشتر از آخرین روز کاری سال ۱۴۰۰ است. بخش بزرگی از این رشد در ماه‌های پایانی سال رخ داد و ماه‌های ابتدایی و به خصوص تابستان، روزهای بدی بودند. در آبان نیز شاخص به کمترین میزان خود در کل سال رسید؛ اما زمستان، برای بازار بورس گرم بود که بخش بزرگی از این گرما را باید به افزایش شدید نرخ دلار، مرتبط دانست.
با وجود این افزایش، بازار سهام در سال ۱۴۰۱ کمترین بازدهی را نسبت به بازارهایی مانند سکه، دلار و مسکن داشت و به صورت کلی از تورم جا ماند. بورس در سال گذشته ۳۷ درصد بازدهی داشت. این در حالی است که ربع‌سکه با بیشترین بازدهی به ۱۶۴ درصد رسید. تورم نیز به مرزهای ۵۰ درصد نزدیک شد.
سال ۱۴۰۱ در حالی آغاز شد که در بورس و فرابورس، در مجموع ۲۲ شرکت ICT در آنها حضور داشتند و در پایان سال تعداد این شرکت‌ها به ۲۵ رسید. در پایان سال، تنها ۹ شرکت بازدهی بیش از متوسط بازار سرمایه داشتند و پنج شرکت نیز بازدهی منفی داشتند. ۳ شرکت نیز هنوز به یک سالگی عرضه سهام نرسیده‌اند.
وضعیت شرکت‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات بازار سرمایه در سال ۱۴۰۱
سال ۱۴۰۱ برای شرکت‌های ICT به صورت عمومی، خوب پیش نرفت. مهاجرت گسترده نیروی انسانی، افزایش نرخ دلار و در نهایت محدودیت‌های اعمال شده بر اینترنت که تا پایان سال ادامه یافت و حتی با قطعی‌های مکرر اینترنت روبرو شد، روزگار را برای شرکت‌های فعال در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات سخت کرد. در این بین، افت‌وخیزهای بازار سرمایه نیز بر شرکت‌های حاضر در این بازار تاثیر گذاشت و بعضاً شرایط را وخیم‌تر هم کرد.
فشار اینترنت
نیمه اول سال ۱۴۰۱ که روزهای خوبی برای بازار سرمایه نداشت و نیمه دوم که اوضاع بهتر شد، وضعیت شرکت‌های ICT تحت تاثیر دور جدید محدودیت‌های اینترنت قرار گرفت. به صورت مستقیم، اپراتورهای همراه و ثابت از این محدودیت‌های تاثیر گرفتند و در مرحله بعد، شرکت‌های پرداخت الکترونیکی که عمده درآمدشان در محل فروش شارژ سیمکارت و بسته اینترنت است، از این وضعیت متضرر شدند.
همراه اول به عنوان بزرگ‌ترین اپراتور ایران، در پاییز با کاهش شدید درآمد به خصوص در کارکرد سیم‌کارت‌های اعتباری روبرو شد. هرچند این روند در زمستان معکوس شد و همراه اول توانست به روند عادی درآمدی خود بازگردد؛ اما در نهایت نتوانست کاهش پاییز را جبران کند. باید دید صورت‌های مالی سالانه و سود این شرکت در سال گذشته چگونه خواهد بود. رخداد مهم دیگر برای همراه اول در سال ۱۴۰۱ تصویب افزایش سرمایه بود که از محل سود انباشه انجام میشود.
بالای سر همراه اول، شرکت مخابرات ایران قرار دارد که نیمه اول سال را بسیار بد پشت سر گذاشت. این شرکت که انتظار داشت مصوبه شورای رقابت درباره حداقل کارکرد تلفن ثابت از ابتدای سال ابلاغ شود تا شهریور ماه منتظر ماند و پس از آن نیز با اختلاف‌هایی در این زمینه روبرو شد. هرچند به کمک وزارت ارتباطات توانست در برابر فشارها مقاومت کرده و ماهانه بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش درآمد داشته باشد. مدیران مخابرات می‌گویند باتوجه به افزایش بیش از ۵۰ درصدی حقوق در سال ۱۴۰۱ تمامی درآمدهای ناشی از اجرای مصوبه حداقل کارکرد، صرف پرداخت دستمزد کارکنان شده است. این شرکت اعلام کرده است برنامه‌های خود برای توسعه شبکه و به خصوص فیبرنوری را دنبال می‌کند. مخابرات از محدودیت‌های اینترنت نیز با کاهش درآمد روبرو شد؛ اما تاثیر آن به اندازه همراه اول نبود.
در کنار مخابرات، های‌وب و افرانت دو شرکت دیگر ارتباطات ثابت نیز از این موضوع متاثر شدند. هرچند با توجه به تعداد مشترکان کم افرانت، این تاثیر بسیار جزی‌تر بود. های‌وب اما با اختلال شدید درآمدی به خصوص از محل اجاره فرکانس FWA روبرو شد.
دنیای بد پرداخت
جدا از محدودیت‌های رنگارنگی که هر روز نهادهای ناظر برای صنعت پرداخت کشور ایجاد می‌کنند، معیوب بودن نظام کارمزدی در ایران، در سال ۱۴۰۱ تاثیرات خود را بیش از پیش نشان داد و باعث شد شرکت‌های پرداخت الکترونیکی نتوانند به اهداف از پیش تعیین شده دست یابند. از سوی دیگر افزایش هزینه‌ها که شامل افزایش شدید نرخ دلار و دستمزدها میشود، هزینه‌های شرکت‌های پرداخت الکترونیکی را بیش از درآمدها افزایش داد و در کنار این دو مشکل، کاهش درآمدهای ناشی از فروش اعتبار سیمکارت تلفن همراه در پاییز، ضربه بدی به PSPها وارد کرد. در نهایت برخی از این شرکت‌ها مانند آپ، پرداخت الکترونیک پارسیان و به‌پرداخت ملت توانستند هر طور شده از توفان ۱۴۰۱ سالم بیرون بیایند؛ اما پرداخت الکترونیک سامان کیش (سپ) و کارت اعتباری ایران‌کیش، روزگار بدی را گذراندند و با کاهش مداوم ارزش سهام روبرو شدند و در نهایت، سال را با بازدهی منفی به پایان رساندند. این شرکت‌ها امیدوارند در سال جدید بتوانند تغییری در مدل کارمزدی ایجاد کنند. موضوعی که بستگی زیادی به شرایط کشور دارد و ممکن است مانند مصوبه حداقل کارکرد تلفن ثابت، ماه‌ها پشت در اتاق‌های جلسات و کمیسیون‌ها و کمیته‌های متعدد، معطل بماند.
تازه‌واردها
در سال ۱۴۰۱ فقط سه شرکت جدید از صنعت ICT توانستند وارد بازار سرمایه شوند. آسیاتک که به عنوان یک شرکت اینترنتی شناخته می‌شد پس از سال‌ها که در پیچ‌وخم‌های بورس گیر کرده بود سرانجام توانست سهامش را روی تابلو عرضه کند. این شرکت در نیمه دوم سال تحت تاثیر فیلترینگ اینترنت قرار گرفت؛ اما به سرعت آن را پشت سرگذاشت. آسیاتک اما در این سال‌ها سرمایه‌گذاری زیادی در زمینه دیتاسنتر انجام داده و اکنون درآمد مناسبی از این حوزه دارد. همچنین بزرگ‌ترین سهم بازار ترافیک داخل در اختیار آسیاتک است. این موضوع باعث میشود آسیاتک کمتر از دیگر شرکت‌های ارتباطات ثابت از اختلال‌های مداوم اینترنت تاثیر منفی بگیرد.
دیگر تازه‌وارد بازار، تپسی بود که به عنوان اولین استارت‌آپ بازار سرمایه شناخته میشود. تپسی برای عرضه سهامش راه درازی پشت سر گذاشت و حتی مجبور به تغییر ترکیب سهامداری شد. با این وجود به نظر می‌رسد این شرکت توانسته است کار بزرگی را به سرانجام برساند و به عنوان شرکتی که دارایی‌های نامشهودش بیش از سرمایه‌های مشهود است، سهامداران را اندکی با دنیای جدید، آشنا کند. تپسی در ادامه راه خود هم افزایش سرمایه داد و هم رانندگانش را به جمع سهامداران اضافه کرد تا بیش از گذشته از دنیای استارت‌آپی فاصله بگیرد. این تاکسی اینترنتی در تمام سال، کمتر از رقیب خود (اسنپ) با حواشی بیرون از حوزه کاری روبرو شد و به نظر می‌رسد سال بدی را پشت سر نگذاشته است.
در آخرین روزهای سال نیز سهام شرکت پست پیشگامان بادپا با نماد «بازرگام» در تابلو نارنجی بازار پایه فرابورس عرضه شد. از زیرمجموعه‌های مهم این شرکت، مجموعه پیشگامان (ارائه‌دهنده خدمات اینترنت) و فروشگاه اینترنتی بازرگام است.
شرکت پست پیشگامان بادپا در سال ۹۰ با دریافت مجوز اپراتوری پست از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان اولین اپراتور تعاونی پستی ایران، فعالیت خود را در این حوزه با کلیه خدمات پستی داخلی و خارجی در بستر IT آغاز کرد.
پشت در مانده‌ها
در کنار سه شرکتی که سرانجام وارد بازار سرمایه شدند، توسن تکنو و پی‌پاد همچنان در انتظار عرضه سهام هستند.
توسن تکنو که عضوی از گروه سرمایه‌گذاران فناوری تکوستا (توسن) است در زمینه تولید تحت لیسانس ماشین‌های بانکی و پایانه‌های پرداخت الکترونیکی فعال است. سال ۱۴۰۰ دیگر شرکت این گروه یعنی توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری نگین با نماد توسن در بورس عرضه شد که سال ۱۴۰۱ را با افزایش سرمایه و بازدهی نزدیک ۹ درصد به پایان برد که البته کمتر از متوسط بازدهی بورس است.
توسن تکنو در سال گذشته توانست مناقصه تولید POSهای مخصوص فروش نان را برنده شود.
دیگر شرکتی که در انتظار عرضه سهام مانده، پرداخت الکترونیک پاسارگاد است که با نماد پی‌پاد عرضه میشود. پی‌پاد در روزهای پایانی سال، مراسم معارفه را هم برگزار کرد تا احتمالاً در نخستین روزهای سال ۱۴۰۲ روی تابلوی بازار دوم بورس دیده شود.
در مراسم معارفه پی‌پاد، دو وعده مهم داده شد. یکی اصلاح نظام کارمزدها در سال جاری و دیگری تلاش هلدینگ فناپ برای عرضه سهام داتین. داتین یکی دیگر از زیرمجموعه‌های شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (فناپ) است که در زمینه طراحی، تولید و استقرار راهکار جامع بانکداری الکترونیکی (کُربنکینگ) و حوزه مالی و بیمه فعالیت می‌کند.
جدا از این شرکت‌ها و تقریبا وضعیت معلومی دارند، چند شرکت دیگر نیز برای ورود به بورس تلاش می‌کنند که احتمالاً بزرگ‌ترین آنها ایرانسل باشد. اپراتور دوم تلفن همراه از سال ۱۴۰۰ برنامه‌های خود برای تبدیل شدن به سهامی عام را آغاز کرده و گرچه قرار بود تا پایان ۱۴۰۱ وضعیت مشخصی در این رابطه پیدا کند؛ اما همچنان معلوم نیست چه زمانی وارد تلاش شیشه‌ای میشود. در همین حال اسنپ که یکی از سهامداران آن ایرانسل است نیز در حال آماده‌سازی خود برای عرضه سهام است. اسنپ به عنوان نخستین تاکسی اینترنتی ایران، سهم عمده این بازار را در اختیار دارد و جدا از آن خدمات دیگری نیز عرضه می‌کند.