آخرین وضعیت پروژه دولت سیزدهم برای اینترنت بهتر
بررسی آخرین وضعیت اجرای پروژه فیبر نوری حاکی از آن است که ۴ استان در صدر پوشش قرار دارند و برای رسیدن به هدف تعیین شده در سال ۱۴۰۴، باید در سال جاری حداقل به پوشش ۱۰ میلیون خانواری رسید.
تار نوری یا فیبر نوری (Optical fiber) رشته باریک و بلندی از یک ماده شفاف مثل شیشه (سیلیکا) یا پلاستیک است که می‌تواند نوری را که از یک سر به آن وارد شده، از سر دیگر خارج کند.
فیبر نوری دارای پهنای باند بسیار بلندتر از کابل‌های معمولی است و با آن می‌توان داده‌های تصویر، صوت و داده‌های دیگر را به‌راحتی با پهنای باند بالا تا ۱۰۰ گیگابیت بر ثانیه و بالاتر انتقال داد. امروزه مخابرات نوری، به دلیل پهنای باند وسیع‌تر در مقایسه با کابل‌های مسی و تأخیر کمتر در مقایسه با مخابرات ماهواره‌ای از مهمترین ابزار انتقال اطلاعات محسوب میشود.
پروژه فیبر نوری در وزارت ارتباطات دولت سیزدهم به عنوان یکی از مهمترین پروژه‌های ارتباطی مورد توجه قرار گرفت و از سوی وزیر ارتباطات وعده افزایش سرعت اینترنت به وسیله توسعه این پروژه در کشور وعده داده شد.
به تازگی نیز عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات با ارائه آماری در زمینه پروژه فیبرنوری یادآور شده است که این پروژه در ۴۵۵ شهر آغاز شده و بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر فیبرکشی انجام شده است و قریب به سه میلیون خانوار تحت پوشش فیبرنوری قرار گرفته اند.
وی می‌گوید: به تازگی اولین جلسه ماهانه کنترل پروژه بررسی میزان پیشرفت پروژه ملی فیبرنوری کسب و کارها و منازل در سال جدید را برگزار کردیم. هدف از برگزاری این جلسه که در آن مدیران اپراتورهای ثابت و سیار مشارکت کننده در پروژه و همچنین همکاران وزارتخانه‌ای مرتبط با این پروژه حضور دارند، بررسی ماهانه میزان پیشرفت پروژه، دریافت مشکلات پیشنهادات و انتقادات مجریان طرح و نیز رفع نیازمندی‌ها و مشکلات احتمالی آنها در ارتباط با بخش‌های مختلف وزارتخانه و دولت در راستای تکمیل این ابر پروژه است.
زارع پور اظهار داشت: انشالله با اتمام این پروژه که به نوعی مهمترین پروژه زیرساخت ارتباطی کشور محسوب میشود، عقب ماندگی‌های کشور در حوزه ارتباطات ثابت رفع شده و کیفیت ارتباطات به نحوه چشمگیری افزایش پیدا خواهد کرد. دولت سیزدهم با تمام توان بخش‌های مختلف خود پای کار اجرای این ابر پروژه آمده است و در این مسیر از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد بود.
وزیر ارتباطات معتقد است اگرچه از زمان شروع این پروژه در دولت سیزدهم، زمان زیادی صرف انجام امور مقدماتی مانند طراحی کلان، تأمین منابع مالی، تصویب قوانین و مقررات لازم، هماهنگی اپراتورها و همچنین هماهنگی با سایر ذینفعان همچون استانداری‌ها و شهرداری شد، اما به لطف خدای بزرگ و تلاش زیست بوم ارتباطی کشور تا امروز این پروژه در ۴۵۵ شهر آغاز شده و بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر فیبرکشی انجام شده است و قریب به سه میلیون خانوار تحت پوشش فیبرنوری قرارگرفته اند.
زارع پور تاکید کرد: ما تلاش می‌کنیم انشالله تا پایان سال جاری میزان پوشش فیبرنوری به ۱۰ میلیون خانوار افزایش یابد.
سخنان وزیر ارتباطات در حالی مطرح میشود که در طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات یکی از مهمترین اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات تا سال ۱۴۰۴ پوشش ۸۰ درصدی دسترسی پهن باند ثابت خانوارها با متوسط سرعت دسترسی ۲۵ مگابیت بر ثانیه و پوشش صددرصدی جمعیت کشور برای دسترسی پهن باند سیار با سرعت متوسط ۱۰ مگابیت بر ثانیه است. از همین رو برای توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری اصولی نگاشته شد.
بر اساس این اصول کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات به منظور تحقق این موضوع و ماده ۵ قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اصول حاکم بر حمایت از توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری را به عنوان یکی از پروژه‌های اولویت‌دار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بررسی و به شرح زیر تصویب کرد:
اصول حاکم بر حمایت از توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری
دارندگان پروانه شبکه ثابت به کلیه دارندگان پروانه‌های ایجاد شبکه ثابت از سازمان که در زمان تصویب این مصوبه عبارتند از: شرکت مخابرات ایران، دارندگان پروانه ایجاد و بهره‌برداری از شبکه ارتباطات ثابت (FCP)، دارندگان پروانه یکپارچه شبکه و خدمات ارتباطی (UNSP) و دارنده پروانه ایجاد و بهره‌برداری از شبکه‌های انتقال داده نوری و دسترسی کاربران با استفاده از فیبر نوری گفته میشود.
کاربران نیز منازل و کسب‌وکارهای بهرهبردار خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری (FTTP) هستند.
شبکه به معنی شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری است که قابل بهره‌برداری با سطح کیفیت خدمت مورد تأیید سازمان که در آن کلیه تجهیزات فعال و غیرفعال لازم برای ارائه خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری (FTTP) به کاربران وجود داشته باشد.
نقطه حضور به نقطه‌ای از شبکه گفته میشود که در آن تجهیزات فعال یا غیرفعال وجود داشته باشد به نحوی‌که از طریق آن امکان ارائه خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری به کاربر وجود داشته باشد.
همچنین خانوار تحت پوشش به خانواری گفته میشود که واقع در شعاع هوایی حداکثر ۳۰۰ متری یکی از نقاط حضور که ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ درخواست وی، خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری برای او تأمین شود.
خرده‌فروشی به معنی ارائه خدمات دسترسی مبتنی بر فیبر نوری به کاربر در چارچوب نمونه قرارداد تأیید شده توسط سازمان است.
همچنین عمده‌فروشی به منزله واگذاری بخشی از ظرفیت شبکه و / یا خدمات دسترسی مبتنی بر فیبر نوری توسط دارنده پروانه شبکه ثابت به سایر دارندگان پروانه مجاز در چارچوب نمونه قرارداد تأیید شده توسط سازمان است.
الزامات برنامه توسعه شبکه فیبرنوری
هشتاد درصد خانوارهای هر استان باید پوشش داده شوند، مبنای پوشش خانوار، کدپستی و / یا پلاک ثبتی شهری / روستایی و نقشه‌های هوایی مورد تأیید سازمان در نواحی خدمات شهری / روستایی است.
حداقل پنجاه درصد کاربران امکان استفاده از خدمت دسترسی از طریق فیبر نوری (FTTP) و حداکثر پنجاه درصد کاربران امکان استفاده از خدمت دسترسی پرسرعت از طریق دسترسی سیمی با قابلیت حداقل سرعت ۵۰ مگابیت بر ثانیه و دسترسی رادیویی مجاز با قابلیت حداقل سرعت ۳۰ مگابیت بر ثانیه را داشته باشند.
برای حداقل ۱۰ درصد کاربران امکان استفاده از خدمت دسترسی از طریق فیبر نوری با قابلیت حداقل سرعت یک گیگابیت بر ثانیه وجود داشته باشد. برای این منظور وجود یک نقطه حضور در هر شهر الزامی است.
مقررات حمایت از توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری
با توجه به طولانی بودن دوره بازگشت سرمایه و رسیدن به نقطه سربه‌سر طرح‌های توسعه شبکه مبتنی بر فیبر نوری برای منازل و کسب و کارها (FTTP)، از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان سال ۱۴۰۸ مبلغ حق السهم دولت از درآمد ارائه خدمات دسترسی مبتنی بر این فناوری به شرط تفکیک درآمد خدمات FTTP از سایر خدمات در صورت‌های مالی حسابرسی شده مورد تأیید سازمان یک دهم درصد تعیین میشود.
همچنین از ابتدای سال ۱۴۰۱ و به‌شرط تفکیک حساب‌های مالی عمده‌فروشی و خرده‌فروشی در صورت‌های مالی حسابرسی شده، رعایت الزامات مصوب کمیسیون و تأیید سازمان، درآمد عمده فروشی خدمات مبتنی بر فیبر نوری مشمول حق السهم دولت نخواهد بود.
مزیت‌های توسعه سراسری فیبر نوری
از جمله مزیت‌های توسعه سراسری فیبر نوری ایجاد زیرساختی برای آینده، افزایش سهم اقتصاد دیجیتال، بهبود شرایط زیست‌محیطی، بهبود کیفیت دسترسی، ایجاد خدمات جدید، کاهش ترافیک در شبکه ارتباطات سیار و افزایش کیفیت آن، اشتغال‌زایی، کاهش شکاف دیجیتالی و افزایش سرعت دسترسی است.
در واقع فیبر نوری یا FTTx، یکی از روش‌های دسترسی به اینترنت ثابت است که به جای تمام یا بخشی از کابل مسی از کابل‌های فیبر نوری بهره می‌برد. بسته به این که به جای x چه حرفی قرار بگیرد، به روش‌های مختلف ارائه آن به کاربر اشاره می‌کند. به عنوان مثال:
FTTH (Fiber To The Home): کابل‌کشی فیبر نوری تا منزل یا واحد کاربر ادامه پیدا می‌کند و به عبارت دیگر فیبر نوری در تمام مسیر از مخابرات تا داخل منزل جایگزین کابل مسی میشود.
FTTB (Fiber To The Building): کابل فیبر نوری به ساختمان می‌رسد و در نهایت خدمات توسط کابل مسی (معمولاً VDSL) تحویل داده میشود.
FTTC (Fiber To The Cabinet): فیبر نوری به نزدیک‌ترین کافو به کاربر (در فاصله کمتر از ۵۰۰ متری کاربر) ارائه داده میشود و مشترک در نهایت از طریق یکی از فناوری‌های DSL (نظیر VDSL) به شبکه متصل میشود.
در حال حاضر نشانگر طرح ملی فیبر نوری منازل و کسب و کارها نشان می‌دهد که ۲ میلیون و ۴۹۷ هزار و ۷۷۲ خانوار تحت پوشش طرح ملی فیبر نوری منازل و کسب و کارها هستند.
دوره‌های زمانی نصب فیبرنوری
با توجه به هدفگذاری سال ۱۴۰۴ مبنی بر قرار گرفتن ۲۰ میلیون خانوار تحت پوشش تاکنون دسترسی مبتنی بر فیبر نوری برای ۱۲ درصد جمعیت هدف محقق شده است. مقایسه آماری از کل پورت منصوبه نشان می‌دهد که از مجموع یک میلیون و ۸۰۲ هزار و ۹۰۳ پورت منصوبه، تعداد تعداد پورت منصوبه VDSL به میزان ۳۵۳ هزار و ۸۴۶ و هزار و تعداد پورت منصوبه FTTH به میزان ۱٬۴۴۹٬۰۵۷ رسیده است.
همچنین از مجموع یک ۳۶۶ هزار و ۶۸۳ سرویس‌گیرنده (کاربر)، تعداد سرویس‌گیرنده (کاربر) VDSL به میزان ۱۶۷٬۰۷۷ و تعداد سرویس‌گیرنده (کاربر) FTTH به میزان ۱۹۹٬۶۰۶ هستند.
مقایسه تعداد نصب پورت و ارائه سرویس فیبر نوری به خانوارها از سال ۱۳۹۹ تا ساعت ۱۴۰۲ نشان از رشد قابل توجه این پروژه دارد.
| سال | خانوار تحت پوشش | پورت منصوبه | سرویس‌گیرنده |
| ۱۳۹۹ | ۸۵۷ هزار و ۹ مورد | ۸۵۷ هزار و ۹ مورد | ۲۸۴ هزار و ۳۵۱ مورد |
| ۱۴۰۰ | یک میلیون و ۴۰۶ هزار و ۸۹۲ مورد | یک میلیون و ۴۰۶ هزار و ۸۹۲ مورد | ۳۵۱ هزار و ۷ مورد |
| ۱۴۰۱ | ۲ میلیون و ۳۷۵ هزار و ۹۷۸ مورد | یک میلیون و ۸۰۲ هزار و ۹۰۳ مورد | ۳۶۶ هزار و ۶۸۳ مورد |
| ۱۴۰۲ | ۲ میلیون و ۴۹۷ هزار و ۷۷۲ مورد | یک میلیون و ۸۰۲ هزار و ۹۰۳ مورد | ۳۶۶ هزار و ۶۸۳ مورد |
مقایسه دوره‌های زمانی توسعه شبکه فیبرنوری نشان می‌دهد که تعداد سرویس گیرنده‌ها در سال ۱۳۹۹ به تعداد ۲۸۴ هزار و ۳۵۱ مورد به بیشترین میزان در فروردین ۱۴۰۲ به تعداد یک میلیون و ۴۶۶ هزار و ۷۳۲ مورد سرویس گیرنده رسیده است.
همچنین مقایسه نصب پورت‌های VDSL و FTTH نشان می‌دهد که همچنان تمایل اصلی به نصب پورت FTTH است. چنانچه در فروردین ماه ۱۴۰۲ از مجموع ۷ میلیون و ۲۱۱ هزار و ۶۱۲ مورد پورت منصوبه تعداد ۵ میلیون و ۷۹۶ هزار و ۲۲۸ مورد مربوط به FTTH و یک میلیون و ۴۱۵ هزار و ۳۸۴ مورد مورد مربوط به VDSL بوده است.
آمار مقایسه‌ای استان‌های کشور نیز نشان می‌دهد که بیشترین پورت منصوبه به میزان ۵۷۶٬۵۷۲ مورد مربوط به استان تهران است. پس از استان تهران، استان‌های قم، البرز و خراسان رضوی در رده‌های بعدی بیشترین میزان پورت منصوبه قرار دارند.
نکته دیگری که در توسعه پروژه ملی فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها مطرح شده است تدوین پیوست رسانه‌ای برای این پروژه ملی است که مقرر شده است کارگروهی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اطلاع‌رسانی درباره این پروژه ملی و آگاهی بخشی درباره مزایای این پروژه به مردم را برعهده بگیرد.
محمداحسان خرامید مشاور وزیر ارتباطات و رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات در همین باره گفته است: «در حال حاضر شرکت‌های توسعه‌دهنده پروژه فیبر نوری باوجود اینکه فعالیت زیادی در این حوزه انجام داده اند اما متناسب با آن اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی مناسبی در این باره نداشته‌اند و از همین رو حسب دستور وزیر ارتباطات، کارگروهی برای هماهنگی، تهیه و تدوین پیوست رسانه‌ای پروژه احداث فیبرنوری خانوارها و کسب وکارها با حضور نماینده اپراتورهای فعال در آن تشکیل شده است.
در اولین جلسه این کارگروه مطرح شد این در حالی است که بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، فیبر نوری را نسخه شفابخش توسعه دسترسی و بهبود کیفیت کاربران می‌دانند و این مسیری است که آن را طی کرده اند بنابراین باید ضمن معرفی این پروژه، مشخصات، ویژگی‌ها، مزایا و اثرات آن برای همه اقشار با دقت تبیین شود چراکه تنها راه حل اساسی مشکل سرعت اینترنت، پروژه فیبرنوری است.
با وجود اینکه در حال حاضر حدود ۲.۵ میلیون پوشش فیبرنوری ایجاد شده است اما باوجود این حجم از کار، شرکت‌های توسعه‌دهنده تصاویر مناسبی برای تولید محتوا در این زمینه در اختیار ندارند. از این رو نیاز است اپراتورها و شرکت‌های توسعه‌دهنده پروژه فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها اطلاع‌رسانی درست و دقیق و آگاهی سازی درباره این پروژه ملی ارائه کنند.»
بررسی مقایسه‌ای براساس اپراتورها
آمار ارائه شده در این گزارش بهترین و آخرین آمار موجود در زمینه اجرای پروژه فیبر نوری است. البته از آنجا که هنوز اپراتورهای ارائه دهنده این خدمات نسبت به بروز رسانی اطلاعات خود اقدام نکرده اند، پیش بینی میشود آمار واقعی کمی بیش از تعداد اعلام شده باشد.
با این حال با در نظر داشتن هدفگذاری وزارت ارتباطات برای سال ۱۴۰۴ مبنی بر قرار گرفتن ۲۰ میلیون خانوار تحت پوشش فیبر نوری و مقایسه آن با آمار کنونی، به نظر می‌رسد اجرای این پروژه با توجه به اینکه تا سال هدف تنها ۲ سال باقی است، سرعت بیشتری را می‌طلبد.
باید حالا که مرحله مقدمات اجرایی پشت سر گذاشته شده است، در سال جاری اجرای پروژه اوج بگیرد و شاهد پیشرفت بیشتر و تحت پوشش قرار گرفتن ۱۰ میلیون خانوار باشیم.
همچنین ضرورت اهتمام بیشتر به اجرای این پروژه از آنجا بیشتر میشود که طی ماههای اخیر بسیاری از کاربران در سراسر کشور نسبت به وضعیت کیفیت اینترنت انتقاداتی مطرح کرده اند و وزارت ارتباطات بارها حل این مشکلات را مشروط به توسعه پروژه فیبر نوری دانسته است.