سرعت ۸۰برابری؛ وعده تازه وزیر ارتباطات
در شرایطی که دست کاربران ایرانی از قریب به اتفاق پلتفرم‌های محبوب جهانی کوتاه است، بزرگداشت روز جهانی ارتباطات امسال، فعالان این حوزه را در فضایی عجیب و سورئال قرار داد. روز چهارشنبه مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسمی که به مناسبت این روز برگزار شده بود، تلاش کردند تا بر دستاوردهای خود در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی تاکید کنند؛ حتی وزیر ارتباطات در بخشی از صحبت‌های خود وعده بهبود ۸۰ برابری سرعت اینترنت خانگی برای کاربران برخی مناطق را داد و از حال خوب این صنعت در بودجه سال جاری ابراز خشنودی کرد.
با این‌حال برداشت کاربران از حال و اوضاع ارتباطی کشور با آنچه مدیران این حوزه ادعا می‌کنند، بسیار متفاوت است؛ گردشی کوتاه در فضای مجازی و مشاهده انتقادات و اعتراضات متعدد کاربران در شبکه‌های اجتماعی، به خوبی نشان می‌دهد که ادعای متولیان وزارت ارتباطات از چشم‌انداز روشن این حوزه با تجربه حقیقی کاربران و امید آنها به بهبود شرایط، فاصله زیادی دارد. پیام اخیری که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر سابق ارتباطات در کانال تلگرامی خود درج کرد، به خوبی راوی حال این روزهای کاربران است؛ او در پیام خود که با هدف تبریک روز ارتباطات منتشر شده بود، از تاخیر پیش آمده اظهار تاسف کرد و دلیل آن را میسر نشدن امکان برقراری زودتر این ارتباط به دلیل اختلال شدید عنوان کرد!
پیشرفت‌های ارتباطی در سایه فیلترینگ گسترده
اوضاع ارتباطات این روزهای کشور و تجربه حقیقی کاربران ایرانی، شباهت چندانی به آنچه یک کاربر معمولی در دیگر نقاط جهان تجربه می‌کند، ندارد. با این‌حال وزارت ارتباطات تلاش کرد تا مانند دیگر کشورها، همزمان با ۱۷ مه که روز جهانی اطلاعات و ارتباطات نامگذاری شده، این روز را گرامی بدارد و در مراسمی، به بررسی پیشرفت‌های ایجاد شده و برنامه‌های در دست انجام بپردازد. در این مراسم که با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد، عیسی زارع‌پور گزارشی از فعالیت‌ها و پروژه‌های آماده افتتاح وزارت ارتباطات ارائه کرد. وی در بخشی از صحبت‌های خود با ابراز رضایت از پیشرفت‌های حاصل شده اعلام کرد که با راه‌اندازی کارگروه اقتصاد دیجیتال که با هدف رفع مشکلات توسعه اقتصاد دیجیتال ایجاد شده، دولت توانسته است در کمتر از دو سال، سهم این حوزه از تولید ناخالص ملی را از ۴/ ۶ به ۵/ ۷درصد برساند. زارع‌پور با اشاره به قرار گرفتن حوزه ارتباطات در کنار صنعت و معدن در بودجه سال جاری، اظهار کرد: در برنامه هفتم توسعه نیز بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان یک موضوع کلیدی مطرح شده است و تمام ظرفیت‌های دولت برای توسعه فناوری اطلاعات که نقش کلیدی در حل بسیاری از مسائل دارد به کار گرفته شده تا آینده بسیار خوبی برای مردم رقم بزنیم.
در این چند سال که فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و انواع پلتفرم‌های خارجی در سطحی وسیع‌تر از گذشته اعمال میشود، موضوع توسعه شبکه ملی اطلاعات به بحث داغ سیاستگذاری این حوزه تبدیل شده و دولت و مجلس مکررا پیگیر پیشرفت هرچه سریع‌تر این پروژه هستند.
در همین راستا، زارع‌پور بخشی از گزارش عملکرد خود را به تشریح این پروژه اختصاص داد و گفت: «تا بهمن ماه سال گذشته پیشرفت این پروژه بر اساس اعلام رئیس پیشین مرکز ملی فضای مجازی به ۵۷ درصد افزایش یافته است و این شاخص هم اکنون به ۶۱ درصد رسیده و برنامه داریم تا پایان سال جاری به ۷۵ درصد برسانیم و تا پایان دولت نیز صددرصد این پروژه به سرانجام برسد.»
در شرایطی که از آغاز دولت جدید نیز حال و روز اینترنت کشور چندان مساعد نبوده و نارضایتی در اظهارات کاربران فضای مجازی موج می‌زند، زارع‌پور در بخشی از صحبت‌های خود از شرایط زیرساختی کشور در زمان تحویل تصدی این پست گلایه کرد و گفت: در سال‌های گذشته در شبکه دسترسی ارتباطات ثابت تقریبا کاری انجام نشده بود و شبکه مخابرات نیز در بسیاری از مناطق فرسوده بود؛ به همین منظور وزارت ارتباطات اعتباری ۶۴۰ میلیارد تومانی برای سرمایه‌گذاری شرکت مخابرات در شبکه انتقال پرداخت کرد و مخابرات نیز برای افزایش تعرفه متعهد شده است که در این حوزه سرمایه‌گذاری لازم را داشته باشد.
وزیر ارتباطات با تاکید بر لزوم توسعه همه‌جانبه شبکه، به پیشرفت‌های ایجاد شده در پروژه فیبرنوری منازل و کسبوکارها اشاره کرد و از افتتاح فاز نخست آن خبر داد. وی این پروژه را زیرساخت ارتباطات در سال‌های آینده دانست و افزود: بدون زیرساخت فیبرنوری توسعه دیجیتال معنا ندارد. زارع‌پور با اشاره به اینکه دسترسی مردم به این شبکه بدون هزینه و فقط با هزینه مودم انجام میشود، تصریح کرد: در ۱۰ شهر کشور بیش از ۷۰ درصد پوشش این شبکه انجام شده و با درخواست مردم این سرویس در اختیار آنان قرار می‌گیرد و امروز نیز کار اجرایی در ۳۳ شهر آغاز میشود. وزیر ارتباطات وعده داد تا بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، تا پایان سال جاری ۸ تا ۱۰ میلیون خانوار تحت پوشش قرار گیرند و ۳ میلیون اتصال نیز برقرار میشود. وی اظهار کرد که با تحقق این مورد، مردم می‌توانند تا ۸۰ برابر سرعت حال حاضر در ارتباطات ثابت به اینترنت دسترسی داشته باشند.
با وجود تاکیدهای وزیر ارتباطات بر توسعه زیرساختی و بهبود صنعت مخابرات، اظهارات فعالان این حوزه نیز نشان می‌دهد که حال این حوزه نیز چندان مساعد نیست. فرامرز رستگار، دبیر سندیکای صنعت مخابرات در گفت‌وگویی با «ایسنا» انتقاد خود را به رویکرد حاکم بر این حوزه ابراز کرده و گفته است: «مخابرات بدون تعامل ممکن نیست و ارتباطات هم جهانی است؛ اما در زمینه واردات و صادرات اگر از منظر اپراتورها و وزارتخانه نگاه کنیم، کالای صادراتی آنها، ترافیک ارتباطات است و اینکه میزان تبادل ترافیک محلی برای کسب درآمد است.» وی با بیان اینکه حتی میزان کسب درآمد کشور از تبادل ترافیک نیز با توجه به موقعیت ایران، در حد بسیار کمی است، افزود: «اگر بخواهیم تولیداتی که به بازار ایران می‌دهیم را به بازارهای جهانی هم صادر کنیم، این کار با تعارف انجام شدنی نیست و باید حساسیت‌های موجود در این حوزه در نظر گرفته شوند.»
دیدگاه کاربران
زارع‌پور پیش از این و در زمان تصدی این پست نیز بارها بر افزایش قابل‌توجه سرعت ارتباطات با توسعه فیبر نوری تاکید کرده و حتی از عزم این وزارتخانه برای فراهم کردن امکان دسترسی با سرعت‌های گیگابیتی سخن گفته بود. با این‌حال بعید است که حتی با تحقق این وعده‌ها چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال کشور در نظر فعالان این اکوسیستم، بهبود چندانی ایجاد کند. این اظهارات وزیر ارتباطات در شرایطی مطرح میشود که این وعده‌ها دستمایه طنز تلخ کاربران شبکه‌های اجتماعی شده و ناامیدی آنها از بهبود شرایط را بیشتر عیان می‌کند. در همین راستا یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی به شوخی نوشته است: «با افزایش سرعت اینترنت از این پس قادر خواهیم بود با سرعت بیشتری به دیوار فیلترینگ بخوریم.»
از حدود ۸ ماه پیش که اینترنت کشور با محدودیت‌های جدی رو‌به‌رو شد و اغلب پلتفرم‌های خارجی فیلتر شدند، انواع ابزارهای دور زدن این محدودیت‌ها از جمله VPN، به پای ثابت گوشی کاربران ایرانی تبدیل شده و حتی برخی کاربران ماهانه چند صد هزار تومان هزینه می‌کنند تا دست کم بتوانند فیلترشکنی بخرند که با قطعی کمتری همراه شود و اتصال آنها به شبکه جهانی اینترنت را اندکی ساده‌تر کند. با این‌حال اظهارات زارع‌پور به عنوان وزیر ارتباطات نشان می‌دهد که گویا وی چندان با کاربران احساس همدردی ندارد و حتی در اظهاراتی درصدد کوچک شمردن گلایه‌های آنان است. زارع‌پور در یکی از سخنر‌انی‌های اخیر خود، در دفاع از اینترانتی (شبکه ارتباطات داخلی) که این روزها به جای اینترنت در اختیار کاربران قرار گرفته، نیاز کشور به اینترنت بین‌الملل و ارتباطات خارج کشور را تنها ۱۰درصد دانست و بر پاسخگویی پلتفرم‌های داخلی بر نیاز کاربران تاکید کرد. این اظهارات با انتقاد گسترده کارشناسان از جمله امیر ناظمی، رئیس سابق سازمان فناوری اطلاعات مواجه شد. وی ضمن نادرست خواندن این ادعا، بر نیاز جدی کسبوکارها به اینترنت بین‌الملل تاکید کرد و برای گفت‌وگوی بیشتر حول این موضوع اظهار آمادگی کرد.
رویکرد اخیر زارع‌پور به عنوان وزیر ارتباطات، بارها باعث گلایه کاربران و کارشناسان شده و آنها خواستار تجدیدنظر در رویه در پیش گرفته شده‌اند. در تمام این هشت ماه، پاسخ زارع‌پور به گلایه‌های کاربران از محدودیت‌های وضع شده، محدود به این بود که تصمیم درباره این مورد به عهده نهادهای امنیتی است و وزارت ارتباطات نقشی در آنچه رخ می‌دهد، ندارد. در همین راستا برخی کاربران معتقدند شاید بهتر باشد عنوان سمت وی از «وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات» به «وزیر پست و تلگراف و تلفن» تغییر کند و همزمان گروه دیگری، حتی خواستار استیضاح هرچه سریع‌تر وی شده‌اند. وحید فرید، از کارشناسان صنعت آی‌تی در توییتی انتقادی از وضع موجود خطاب به زارع‌پور نوشت: «امیدوارم پیش از آنکه شما و همفکران‌تان باقی زیرساخت‌ها را ناتوان و ناامن کنید و فرزندان آن کشور را کوچ دهید، از این جایگاه برکنار شوید.» وی در ادامه افزود: «بهتر است تا آن موقع نیز نام «اینترنت» را از این شبکه ناپایدار موجود که از هر سو مسدود است بردارید.» علی شریفی زارچی، از اساتید دانشگاه صنعتی شریف نیز در توییت انتقادی دیگری از سیاست‌های اخیر زارع‌پور نوشت: «کافی است از دانشجویان، متخصصان دانشگاهی، استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان به صورت شفاف نظرسنجی کنید تا متوجه شوید که در شرایط حاضر محدودیت‌های اینترنتی به مکملی برای تحریم‌ها و یکی از انگیزه‌های اصلی مهاجرت متخصصان از ایران تبدیل شده است.»
همزمان با اینکه فعالان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال بارها انتقاد خود را به وضع موجود ابراز کرده‌اند، وزیر ارتباطات با کم‌توجهی به خواست مردم، از فراهم بودن امکان فعالیت کاربران در پلتفرم‌های بومی شبکه‌های اجتماعی، تعریف اینترنت ویژه برای کاربران حرفه‌ای و ایجاد دسترسی پرسرعت برنامه‌نویسان و متخصصان به سایت‌های تحریمی از طریق سامانه online. ۴۰۳ سخن می‌گوید و همین مورد به خوبی فاصله میان نگاه کاربران با متولیان بخش‌های ارتباطی را نشان می‌دهد. کاربران و متخصصان استارت‌آپی معتقدند تا زمانی که پهنای باند پلتفرم‌های خارجی به حداقل رسانده میشود و استفاده از همان پهنای باند حداقلی نیز جز با عبور از سد محکم فیلترینگ ممکن نیست، تحقق وعده افزایش چند ده برابری سرعت دسترسی به اینترنت، بهبود چندانی در حال مخاطبان این حوزه ایجاد نخواهد کرد؛ خصوصا آنکه در شرایط موجود، با تلاش‌های وزارت ارتباطات برای مسدودسازی VPNها، گاهی حتی سرویس‌های داخلی نیز با اختلالات جدی همراه می‌شوند.