قطعی اینترنت در زمان برگزاری کنکور؛ جلوگیری از تقلب بهانه است؟
تجربه‌ی قبلی قطعی اینترنت در زمان برگزار کنکور چندان موفق نبود؛ بااینحال، مسئولان همچنان به‌دنبال تکرار این راهکار ناکارآمد هستند.
نزدیک‌شدن به ایام کنکور بار‌دیگر زمزمه‌های قطعی اینترنت را مطرح کرده است. این دومین مرحله از کنکور ۱۴۰۲ و نیز دومین مرتبه‌ای است که به‌دلیل برگزاری کنکور و با هدف جلوگیری از تقلب و منتشر‌شدن سؤالات، احتمال قطع‌شدن اینترنت در زمان برگزاری کنکور اعلام شده است.
هرچند بعد از قطعی اینترنت در مرحله قبلی برگزاری کنکور (دی ۱۴۰۱) وزارت ارتباطات اقدام اعلام کرد این آخرین‌باری بود که اینترنت برای کنکور قطع شد و از این به‌بعد باید به فکر راهکار دیگری برای جلوگیری از تقلب باشیم، حالا گفته میشود که برای کنکور پیش رو هم ممکن است همین موضوع در دستورکار قرار بگیرد.
بنابراین، حتی حالا هم که وزارت ارتباطات در واکنش به خبر احتمال قطعی اینترنت اعلام کرده است که «این وزارتخانه برای هیچ آزمونی حتی یک دقیقه هم اینترنت را قطع نخواهد کرد»، به این معنی نیست که اینترنت در زمان برگزاری آزمون کنکور قطع نخواهد شد؛ چراکه در زمان برگزاری مرحله‌ی اول کنکور ۱۴۰۲ هم وزارت ارتباطات همین ادعا را مطرح کرده بود. بااینحال، پس از قطع‌شدن اینترنت وزارت ارتباطات گفت که در این زمینه تصمیم‌گیرنده نبوده و صرفاً مجری این درخواست بوده است.
همچنان همه‌چیز به تصمیم وزارت کشور و نهادهای امنیتی بستگی دارد که مایل باشند درخواست سازمان سنجش را بپذیرند یا نه. البته ظاهراً این نهادها هم به پذیرفتن این ایده بی‌میل نیستند؛ چراکه معاون وزیر کشور به‌تازگی اعلام کرده است «اگر برای کنکور نگرانی ایجاد شد، مجبوریم اینترنت را قطع کنیم.»
مسئولان ذی‌ربط در سازمان سنجش و وزارتخانه‌های مختلف در حالی برای این مرحله از کنکور همچنان راهکار قطعی اینترنت با هدف جلوگیری از تقلب را در نظر گرفته‌اند که تجربه‌ی قطعی اینترنت در مرحله‌ی قبلی این کنکور چندان موفق نبود.
از یک سو، این قطعی آن‌طور که اعلام شده بود، به مناطق حوزه‌ی برگزاری کنکور محدود نبود و از سوی دیگر، قطع‌شدن اینترنت کسب‌وکار مردم را مختل و انجام امور روزمره (مثل استفاده از دستگاه پوز فروشگاه‌ها و تاکسی اینترنتی و نانوایی‌ها) را دشوار کرده بود. همه‌ی این مسائل در حالی اتفاق که در‌نهایت هم سؤالات کنکور چند دقیقه بعد از شروع آزمون لو رفت.
مجموع این شرایط باعث شده است تا بسیاری از افراد و حتی کارشناسان به این نتیجه برسند که هدف اصلی از قطع‌کردن مقطعی اینترنت حتی در حدی که فقط اینترنت بین‌الملل از دسترس خارج شود، جلوگیری از تلقب و انتشار سؤالات نیست؛ بلکه اهداف دیگری در پسِ اتخاذ این تصمیم وجود دارد.
عادی‌سازی یا آزمایش قطعی اینترنت بین‌الملل؛ هدف اصلی چیست؟
میلاد نوری، کارشناس فناوری اطلاعات، قطعی اینترنت را تصمیمی ناکارآمد دانست و در گفت‌وگو با زومیت گفت:
قطع‌کردن اینترنت پارسال هم به‌صورت محدود اتفاق افتاد؛ اما یک ساعت بعد از شروع کنکور سؤالات در تلگرام منتشر شد. یعنی نه قطعی اینترنت و نه فیلترینگ تلگرام تأثیری بر این موضوع نگذاشت. این نشان می‌دهد قطعی اینترنت به‌عنوان ابزاری برای برقراری امنیت آزمون کنکور کارایی خاصی ندارد.
–
قطعی اینترنت احتمال تقلب و لورفتن سؤالات را به صفر نمی‌رساند
نوری به این نکته هم اشاره کرد که قطع‌کردن اینترنت بین‌الملل در زمان برگزاری کنکور نمی‌تواند تأثیرگذار باشد؛ چراکه پیام‌رسان‌های داخلی و سرویس‌های ایمیل داخلی روی شبکه‌ی ملی اطلاعات همچنان در‌دسترس هستند و این سرویس‌ها هم در حدی هوشمند نیستند که از تقلب یا ارسال و دریافت فایل‌های مرتبط با کنکور جلوگیری کنند. بنابراین، نمی‌توان امیدوار بود که با قطعی اینترنت احتمال تقلب به صفر می‌رسد.
با استناد به این دلایل، نوری نتیجه می‌گیرد که دغدغه‌ی اصلی قطعی اینترنت چیزی جز جلوگیری از تقلب است:
دغدغه‌ی اصلی جلوگیری از تقلب و بیرون‌آمدن سؤالات کنکور نیست؛ بلکه قصد دارند این قطعی‌ها را به‌صورت منطقه‌ای یا تفکیک به داخلی و خارجی آزمایش کنند. نکته‌ی دیگر هم این است که با این قطعی‌های مقطعی قصد دارند قطعی اینترنت را عادی‌سازی می‌کنند که یا یک روز کلاً اینترنت بین‌الملل را قطع کنند یا به بهانه‌های مختلف این کار را انجام دهند.
–
به‌اعتقاد این کارشناس آی‌تی، این قطعی‌ها در‌نهایت باعث میشود که از این به‌بعد هر سازمانی به خودش اجازه دهد به هر بهانه‌ای درخواست قطعی اینترنت کند. او این درخواست را کاملاً غیرمنطقی می‌داند و با ذکر مثالی این موضوع را این‌طور توضیح می‌دهد:
تصمیم قطعی اینترنت مثل این است که اورژانس کشور بگوید تصادف‌های جاده‌ای بار ترافیکی کار ما را زیاد کرده است و درخواست کند جاده‌های کشور بسته شود.
–
قطعی اینترنت راهکار آخر هم نباید باشد
نوری می‌گوید با این قطعی‌های مکرر هر سازمانی به خودش اجازه می‌دهد در قسمت‌هایی که ناتوان است، با درخواست قطع‌کردن اینترنت صورت مسئله را پاک کند. وی اضافه می‌کند:
سازمان‌ها راحت‌ترین ابزار را همین قطع‌کردن اینترنت می‌‌دانند؛ در‌حالی‌که در تمام دنیا یکی از سخت‌ترین و دور از ذهن‌ترین احتمال‌ها قطع‌کردن اینترنت است.
–
قطعی اینترنت حکم سرپوش‌گذاشتن روی ناتوانی سازمان‌ها در انجام وظایفشان را دارد
این در حالی است که به‌گفته‌ی نوری هیچ کشوری این گزینه را به‌عنوان راهکار اول در نظر نمی‌گیرد؛ اما در کشور ما مخصوصاً برای سازمان‌هایی که نمی‌توانند وظایفشان را انجام دهند، اولین و در‌دسترس‌ترین گزینه است. او قطعی اینترنت را نوعی سرپوش بر این ناتوانی‌ها می‌داند و توضیح می‌دهد:
مشکل لورفتن سوالات از زمانی‌که اینترنت و پیام‌رسان‌ها هم نبودند، وجود داشته است؛ اما الان قطعی اینترنت راهکار این مشکل و درواقع ابزاری برای سرپوش‌گذاشتن روی این ناتوانی‌ها شده است. کسانی که هم مجری قطع‌کردن اینترنت هستند، انگار از درخواست سازمان‌ها برای قطعی استقبال می‌کنند.
–
این در حالی است که راهکارهای دیگری هم برای جلوگیری از تقلب در آزمون وجود دارد. میلاد نوری به یکی از این راهکارهای مؤثر اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد:
این امکان وجود دارد که در حوزه‌های برگزاری آزمون از دستگاه جَمِر (مسدودکننده‌ی سیگنال) استفاده شود. با این دستگاه فقط آنتن محدوده‌ی داخل حوزه‌ی امتحانی به‌صورت خیلی محدود، یعنی فقط در همان ساختمان و نه حتی ساختمان‌های کناری قطع میشود و وقتی آنتن نباشد، هم دیگر تماس و پیامک و اینترنت قطع میشود.
–
به نام مردم، به کام مسدودکنندگان
این کارشناس حوزه‌ی فناوری اطلاعات صحبتهایی مانند این گفته‌ی رئیس سازمان سنجش آموزش کشور که «حفظ سلامت آزمون سراسری از حقوق عامه و مورد مطالبه چند میلیون نفر از داوطلبان و خانواده‌های آن‌هاست» را هم نوعی ادعا می‌داند و می‌گوید:
با ابزارهای تبلیغاتی به خانواده‌هایی که فرزندانشان کنکوری هستند، القا میشود که اگر اینترنت قطع نشود، زحمات چندساله و حق فرزندشان ضایع میشود. به‌همین‌دلیل، این افراد هم از ایده‌ی قطعی اینترنت دفاع می‌کنند. بنابراین، وزارت ارتباطات و سایر سازمان‌ها می‌گویند این قطعی خواست مردم بوده است. درواقع، با تبلیغات اطلاعات اشتباهی را در‌اختیار مردم می‌گذارند و مردم هم خواسته‌های اشتباهی را دنبال می‌کنند.
–
نوری در نتیجه‌گیری تمام گفته‌های خود توضیح می‌دهد که این مسئله نه قطعی‌های ساده برای تأمین امنیت کنکور، بلکه اتفاقی برنامه‌ریزی‌شده است. البته او وزارت ارتباطات را موظف می‌داند که با ایده‌ی قطعی اینترنت مخالفت کند:
وزارت ارتباطات نه‌تنها نباید به درخواست سازمان‌ها اینترنت را قطع کند؛ بلکه باید با این خواسته مخالفت کند؛ اما وزارت ارتباطات با این ایده همراهی و قطعی را اجرا می‌کند و در رسانه‌ها هم می‌گوید این خواست مردم بوده است.
–
به‌گفته‌ی میلاد نوری، شأن وزارت ارتباطات در‌حال‌حاضر در حد یک مجری ساده پایین آمده است:
وزارت ارتباطات از مسئولیت‌هایش شانه خالی می‌کند. این وزارتخانه در زمان قطع‌شدن اینترنت می‌گوید که دستور نهادهای امنیتی را اجرا می‌کند و اختیاری ندارد؛ اما وقتی می‌خواهد وعده‌و‌وعید بدهد، دستش باز است و اختیارات دارد.