واردات کالای دست دوم فناوری اطلاعات ممنوع است
واردات کالای سخت‌افزاری دست دوم و حتی کالاهای سرمایه‌ای، بدون مجوز ممنوع است و برای کالاهای فناوری اطلاعات و الکترونیک دست دوم تا امروز هیچ مجوزی صادر نشده است. بنابراین هر کالای دست دومی که اکنون در بازار دیده میشود می‌تواند برچسب قاچاق داشته باشد.
تجهیزات فناوری اطلاعات عمر کوتاهی دارند. به عنوان مثال کارشناسان و متخصصان این حوزه حداکثر عمر مفید تجهیزات شبکه را با نگهداری درست از سه تا نهایتا ۱۰ سال تخمین زده‌اند. قیمت کالاهای دست دوم بسیار متفاوت از دست اول و بسیار ارزان‌تر است؛ به این دلیل که در بیشتر کشورهای دنیا عمر مفید تجهیزات IT بسیار جدی است.
آیدین عدالت، عضو هیئت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای
آیدین عدالت درباره واردات و فروش کالاهای دست دوم فاوا گفت: در بازار سخت‌افزار به‌وفور واردات و فروش کالای دست دوم انجام میشود؛ این موضوع یکی از معضلات این بازار است. باوجود اینکه تعرفه کالاهای IT خیلی سنگین نیست و حدودا بین ۴ تا ۱۲درصد تعرفه‌های گمرکی به آن تعلق می‌گیرد. جدیدا باتخفیف‌هایی که برای بعضی از تجهیزات و قطعات اولیه لحاظ شده تا یک درصد هم کاهش پیدا کرده است. اما کالای نو و دست دوم تفاوت بسیار زیادی از لحاظ قیمت پیدا کرده‌اند زیرا کالای حوزه IT به دلیل کمبود تراشه در دنیا قیمتش رو به افزایش است و در چندسال اخیر به دلیل جهش قابل توجه ارزی در کشور قیمت این کالاها نسبت به قدرت خرید مصرف‌کنننده افزایش پیدا کرده‌اند.
عدالت تاکید کرد که تقریبا در همه کالاهای فاوا، با مسئله واردات کالای دست دوم روبه‌رو هستیم؛ ازکالاهای زیرساختی شبکه مثل تجهیزات سرور، کالاهای سازمانی، اینترپرایزسوئیچ‌ها، روترهای سنگین تا کالاهای مصرفی مثل لپ‌تاپ، گوشی تلفن همراه، مانیتور و غیره وارد کشور میشود.
به‌طور کلی گفته میشود تجهیزات IT عمر کوتاهی دارند. کارشناسان و متخصصان این حوزه حداکثر عمر مفید تجهیزات شبکه را با نگهداری درست از سه تا نهایتا ۱۰ سال تخمین زده‌اند. قیمت کالاهای دست دوم متفاوت از دست اول و بسیار ارزان‌تر است؛ به این دلیل که در بیشتر کشورهای دنیا عمر مفید تجهیزات IT بسیار جدی است. در بعضی از شرکت‌ها دیده میشود که بعد از سه یا پنج سال کالا از مدار مصرف خارج میشود فرقی هم نمی‌کند کالا سالم باشد یا معیوب.
این موضوع توجیهات فنی دارد زیرا دستگاه دچار خستگی مدار میشود و احتمال خطا و اتصالی بالا می‌رود و در نتیجه ریسک صدمه به مصرف‌کننده افزایش پیدا می‌کند. همه اینها بعد از سه سال و اتمام عمر مفید دستگاه‌های IT ممکن است پیش بیاید به همین دلیل در خیلی از کشورها بعد از سه سال این کالاها را از مدار مصرف خارج می‌کنند.
زباله‌های IT جهان اول، کالای مصرفی جهان سوم
در اروپا و بیشتر ایالت‌های امریکا قوانین سفت و سختی برای کالاهایی که دارای باتری هستند یا کالاهایی که مواد مضر برای طبیعت در آنها به‌کار برده شده است، وجود دارد؛ این کالاها حتما باید با شرایط خاص بازیابی یا معدوم شوند و این موضوع هزینه‌بر است. گاهی این کالاها بعد از به حراج گذاشته‌شدن مشتری ندارند و حتی سازمان‌ها و شرکت‌ها ناچار می‌شوند مبلغی را برای خروج این کالاها از سازمان، پرداخت کنند. در این شرایط کشورهای جهان سوم مثل ایران به کمک پسماند فناوری اطلاعات اروپا و بخش‌هایی از آمریکا می‌روند.
در همین خصوص آیدین عدالت توضیح داد: برای کشورهای ضعیف‌تر مثل ایران این موضوع خیلی جذاب است که تعداد قابل توجهی سرور ذخیره‌ساز، سوییچ، لپ‌تاپ، گوشی موبایل و غیره که در شهرهای اروپا یا امریکا حراج می‌شوند را بدون پرداخت پولی دریافت کنند و در ایران با قیمت خودخواسته بفروشند.
نکته قابل توجه در این مورد این است که کشورهای غربی نه‌تنها بابت فروش محصولات منقضی IT در کشورشان پولی مطالبه نمی‌کنند بلکه بابت خروج آن از کشورشان هزینه هم اعطا می‌کند تا کالا به محیط زیست و شهروندان آسیب نزند همجنین دچار جریمه عدم معدوم‌سازی یا بازسازی غیراستاندارد نشوند.
تمام کالاهای دست دوم IT قاچاق است
عدالت درباره معضلات کالاهای IT دست دوم گفت: کالاهای دست دوم در هردو بخش، یعنی بخشی که کالاهای سازمانی که زیرساخت شبکه را تشکیل می‌دهند و بخشی که مورد مصرف کاربر است، چالش ایجاد می‌کند. اولین مشکل در کشور این است که واردات هرگونه کالای مصرفی دست دوم و حتی سرمایه‌ای، بدون مجوز خاص ممنوع است. یعنی اگر صادرکننده بخواهد حتی ماشین آلات دست دوم هم وارد کند باید توجیح داشته باشد و وزارت مربوطه آن را بررسی و تایید کند. اما برای کالاهای IT و الکترونیک دست دوم تا امروز هیچ مجوزی صادر نشده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت هر کالای دست دومی که اکنون در بازار دیده میشود به شکل قاچاق وارد شده است.
طبیعتا نظارت رسمی روی کالای قاچاق وجود ندارد و کیفیت و صحت کالا بررسی نمی‌شود. کانال‌های ورود نیز ممکن است صدمات متعددی به کالا بزند زیرا این کالاها اغلب مخفیانه و از طریق روش‌های ناایمن وارد می‌شوند که ممکن است به خود کالا نیز صدمه می‌زند.
او درباره معضل دیگر واردات کالاهای دست دوم در حوزه IT اضافه کرد: منشا کالا ممکن است دچار مشکل باشد؛ حدود ۳۰ سال پیش یک چالش بزرگی در امریکا پیش آمد که یک شرکتی کالایی را از بیماری که سیاه‌زخم داشت گرفته بود و آن را بازسازی کرده و دوباره فروخته بود و مصرف‌کننده به تبع استفاده از این کالا دچار بیماری شده و این ویروس به نفر دوم منتقل شده بود و شرکت هم متضرر شد. بنابراین در کشورهای اروپایی تقربیا فروش مجدد کالایی که مرجوع شده در خود آن کشور ممنوع است و حتما باید از منطقه‌شان خارج شود. این کالاها به همین علت ممکن است دچار صدمات، اتصالی یا حتی بیماری باشند.
خستگی مدار در کالاهای فاوا آسیب‌زننده است
یکی از مفاهیم مهم در تجهیزات IT خستگی مدار است؛ این عبارت یعنی درست تا زمانی که دستگاه به مدار برق وصل است و پردازش انجام می‌دهد، کار می‌کند. اما این پردازش در بعضی از فناوری‌ها مثل فناوری رادیویی دچار افت میشود و کیفیت دستگاه کاهش پیدا می‌کند و درنتیجه امکان قطعی و خرابی افزایش پیدا می‌کند. در همین راستا عدالت هم معتقد بود که ایراد مهم دیگر دستگاه‌های دست دوم مصرف برق زیاد است و اختلالاتی که در این دستگاه به‌وجود می‌آید ممکن است باعث اتصالی شود و به مصرف‌کننده یا مرکز داده صدمه بزند.
آیدین عدالت درباره افزایش قیمت جهانی کالای فاوا در جهان گفت: در سه سال اخیر مشکلاتی مثل کرونا، اختلافات تجاری بین چین و آمریکا همچنین جنگ روسیه و اوکراین باعث شده است تامین مواد اولیه اقلامی که در کالاهای IT استفاده میشود، دچار چالش شود و تولید چیپست از تقاضا بسیار عقب بیفتد. این باعث شده در دنیا کالاهای IT افزایش قیمت داشته باشند. حدود ۲۰ درصد افزایش قیمت در جهان به این دلیل اتفاق افتاده است. در یک سال اخیر هم تورم جهانی از یک تا ۱۵ درصد باعث افزایش قیمت ارزی کالاها شده است.
آیدین عدالت معتقد بود علیرغم تاثیر متغیرهای بیرونی روی قیمت، ناتوانی مردم در خرید و واردات کالاهای پرچمدار به‌دلیل افزایش نرخ ارز در چند سال اخیر در کشور است زیرا وقتی ارز ۱۰ هزار تومانی در چهار سال به ۶۰ هزار تومان می‌رسد و افزایش ۶ برابری دارد قطعا دستمزدها با این نرخ رشد نمی‌کند و توان خرید مصرف‌کننده بسیار کاهش پیدا می‌کند و دنبال کالای کم قیمت‌تر هستند.
عدالت ادامه داد: کالای های‌اند (Highend) وارد کشور میشود اما مصرفش بسیار کاهش پیدا کرده است به دلیل اینکه توان خریدش وجود ندارد. زمانی فرد با ۷ میلیون می‌توانست یک گوشی رده بالا بخرد اما حالا برای خرید چنین موبایلی بیش از ۷۰ میلیون تومان پول لازم است، که عملا از قدرت خرید بخش عمده‌ای از جامعه که درآمدش زیر ۲۰ میلیون است، خارج میشود. اصولا در جهان سوم و همچنین ایران مردم بیشتر به خرید کالای رده‌بالا و پرچمدار تمایل دارند اما در اروپا معمولا شیب خرید مصرف کننده به سمت کالای رده پایین است.
به گفته متخصصان این حوزه، مصرف‌گرایی در اروپا رواج دارد اما امید به دارایی‌های بزرگ‌تر بیشتر است به همین دلیل خرید کالای لوکس مصرفی کمتر است. در کشورهای جهان سوم برعکس است؛ مثلا وقتی کارمندی ماهی ۲۰ میلیون درآمد دارد و نیاز به مسکن و خودرو دارد، اما امیدی به خرید خانه و ماشین ندارد پس درآمدش را صرف کالاهای مصرفی مثل لپ‌تاپ و تبلت می‌کند و سعی می‌کند بهترین نوعش را بخرد. به‌همین دلیل در کشورهای جهان سوم کشش برای کالاهای پرچمدار بیشتر است اما به دلیل قدرت خرید پایین مردم، میزان فروش آن کم شده است.
سه میلیارد دلار حجم واردات گوشی
عمده‌ترین کالای حوزه فاوا که وارد کشور میشود و ارزبر ترین کالای حوزه IT تلفن همراه است.
عدالت درباره حجم واردات کالاهای سخت‌افزار توضیح داد: آمار گمرک می‌گوید از سال ۱۳۹۰ حدود ۲۵۰ میلیون دلار واردات این کالا رشد داشته است. در سال ۱۳۹۱، ۳۰۰ میلیون دلار، ۱۳۹۲ ۵۲۰ میلیون دلار، ۱۳۹۳ یک میلیارد و ۲۵۴ میلیون دلار و آخرین آمار برای سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ است که حدود سه میلیارد دلار است.
عدالت توضیح داد: ۲ گروه تعرفه عمده در حوزه فاوا وجود دارد؛ آنهایی که با ۸۵ شروع می‌شوند و در زمینه مخابرات هستند و گروه ۸۴ که در حوزه IT، سخت‌افزار و فناوری‌اطلاعات هستند. کالاهای ۸۵ که اولین آن گوشی موبایل و بعد آن ایستگاه‌های مخابراتی است با حدود ۲۷۰ میلیون دلار ارزبری، دستگاه‌های تجهیزات زیرساخت شبکه حدود ۱۳۵ میلیون دلار، مودم و تجهیزات مصرف‌کننده حدود ۱۰ میلیون دلار، تجهیزات شبکه اینترپرایز و مصرف مثل سوییچ‌های شبکه و غیره ۵۵ میلیون دلار و موراد دیگر حدود ۱۰ میلیون دلار است.
او ادامه داد: تعرفه‌های گروه ۸۴ شامل قطعات سخت‌افزاری، پردازنده، CPU و غیره است. حجم واردات تبلت ۶۵ میلیون دلار، لپ‌تاپ حدود ۱۲۰ میلیون دلار، کامپیوتر سرور ۷۰ میلیون دلار، تجهیزات داخلی تشکیل دهنده سرورها ۱۳۰ میلیون دلار تعرفه‌های حوزه IT هستند.
علی توشه‌جو، مدیرعامل شرکت داده پرداز رایانه متین
واردات قطعات الکترونیک دست دوم مجاز نیست
علی توشه‌جو، مدیرعامل شرکت داده پرداز رایانه متین درباره ممنوعیت واردات کالای دست دوم فاوا در کشور گفت: به‌طورکلی واردات کالای دست دوم در سیاست واردات جمهوری اسلامی نیست؛ چیزی به اسم کالای دست دوم در مقررات واردات نداریم یعنی تمامی مقررات، برای کالاهای نو است. وزرات‌خانه‌هایی که در صنعت‌های مختلف ذی‌نفع هستند باتوجه به هزینه و قیمت آن قطعات، گاهی درخواست‌هایی از طریق وزرات‌خانه‌هایشان تنظیم می‌کنند و به وزرات صمت می‌دهند که اگر تصویب‌نامه از دولت بخواهند، بتوانند کالا را به صورت دست دوم وارد کنند.
توشه‌جو ادامه داد: در کتاب تعرفه و قانون مقررات واردات، هزاران ردیف کالا داریم که حقوق و عوارضش برای واردات مشخص شده است دراین قوانین چیزی به اسم واردات کالای مستعمل فاوا وجود ندارد. اگر دولت اجازه بدهد کالای مستعمل وارد شود، ردیف تعرفه‌اش همان ردیف تعرفه کالای نو است.
در متن قوانین گمرک هیچ صحبتی از واردات قطعات دست دوم الکترونیک نیامده است و تمام کالاهای حوزه IT از مجاری غیررسمی وارد شده است.
در همین راستا توشه‌جو گفت: چیزی به اسم واردات آزاد قطعات الکترونیک دست دوم نداریم. در حوزه کالاهای فاوا واردات دست دوم قانونی نیست زیرا صحت و اصالت کالا برای تاجر یا دولت قابل راستی‌آزمایی نیست. بنابراین می‌توان گفت تمام کالاهای دست دوم در حوزه IT از مجاری غیر رسمی آمده و فرض را بر این گذاشت که تمام کالاهای دست دوم فاوا قاچاق است.
توشجه‌جو با تاکید بر مشکلات ارزی و نبود نقدینگی در کشور ادامه داد: در کشور به‌دلیل بسته بودن فضای ارزی و مشکلات ناشی از تحریم انعطاف کاری تاجر و دولت از بین رفته است به همین علت واردکننده نمی‌تواند اهداف و روال کاری پارسال را امسال هم داشته باشد. پس ما با یک تنشی روبه‌رو هستیم ناشی از تولید یا واردات کالا بدون تخصیص درست ارز.
عوامل جهانی بر گرانی و واردات کالای فاوا موثر است
کرونا یکی از عوامل جهانی بود که بر سرعت رشد تکنولوژی در جهان موثر بود و باعث شد روند رشد تکنولوژی سرعت بیشتری داشته باشد. خیلی از زیرساخت‌ها در سطح جهان برای تولید سرویس‌های تکنولوژی آماده نبود و با درخواست‌های مردم همسو نبود، به همین دلیل با یک افزایش قیمت در این حوزه مواجه شدیم.
واردات کالاهای پرچمدار کاهش یافته است
توشه جو درباره کم شدن واردات کالاهای پرچمدار گفت: وقتی در کشور قدرت خرید مردم کم است، یقینا فروش کالا افت پیدا می‌کند. کالای فاوا باید بعد از واردات به فروش رود تا کالای بعدی وارد شود زیرا هرلحظه کالای جدیدتر و مدرن‌تر با قیمت رقابتی‌تر می‌آید.
او ادامه داد: در این حوزه گردش کالا به شدت پایین‌تر از مصرف کالا است. گردش کالا بسیار مهم است و این یک اصل، حتی برای تولیدکنندگان است. کالای فاوا طبق نیازمندی و تکنولوژی به‌شدت ارتقا پیدا می کند، اما در کشور ما قدرت خرید و درآمد نسبت به نرخ کالاهایی که وارد می شود خیلی متفاوت است.
او با اشاره به دولت الکترونیک گفت: وقتی دولت زیرساختی را در حوزه دولت الکترونیک ایجاد می‌کند باید سرویس‌هایی که بتوانند این کارها را انجام بدهند دردسترس قرار دهند. لازمه ایجاد دولت الکترونیک همخوانی با دیتا و فناوری روز است؛ اگر این موارد همسو نباشد، نرخ سرمایه‌گذاری صنعتی در این حوزه منفی میشود. زیرا طبیعتا نمی‌شود با دستگاه‌های قدیمی کالاهای مدرن‌تر تولید کرد.