اختلالاتی که انکار می‌شوند
بحث اختلالات و محدودیت‌های اینترنتی در هفته اخیر حسابی داغ بود؛ به‌طوری‌که بخش اعظم گفت‌وگوهای فعالان حوزه با وزیر ارتباطات در حاشیه نمایشگاه الکامپ، بر ابراز نارضایتی از وضع اینترنت متمرکز شد. همزمان رئیس‌جمهور نیز در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی، عیسی زارع‌پور را مامور پیگیری مساله کندی اینترنت کرد و خواستار آن شد تا با تشکیل کارگروهی متشکل از اعضای مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات، ظرف یک ماه گزارشی از وضعیت اینترنت کشور اعلام و راهکارهایی برای رفع دغدغه‌های مردم اندیشیده شود.
باوجوداین همچنان امید چندانی برای بهتر شدن کیفیت و سرعت اینترنت وجود ندارد؛ زیرا اظهارات وزیر ارتباطات در هفته اخیر عمدتا معطوف به آن بود که وضعیت اینترنت رو به بهبود است. از طرفی حدود چهار ماه پیش نیز دستور مشابهی از سوی رئیسی صادر شده بود و متعاقب آن تغییر خاصی در وضع اینترنت و تجربه کاربران ایجاد نشد. حالا و در همین راستا مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس در توییتی با اشاره به صدور دستور پیشین رئیسی به وزیر ارتباطات برای رسیدگی به اوضاع اینترنت تاکید کرد: «خوب است این‌بار گزارش نهایی حاوی داده‌ها و شواهد کمی و کیفیتی برای اطلاع عموم مردم منتشر شود.»
پاسخ‌های تکراری وزیر به گلایه‌ها
پس از حضور پرچالش عیسی زارع‌پور در افتتاحیه بیست‌وششمین دوره نمایشگاه الکامپ، وی روز پنج‌شنبه بار دیگر به همراه محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور نیز در این نمایشگاه حاضر و مجددا با اظهار نارضایتی کاربران از وضعیت اینترنت و گلایه‌های آنها از اختلالات زیاد در این شبکه مواجه شد. باوجوداین پاسخ‌های ارائه‌شده از سوی وزیر ارتباطات به فعالان ناراضی از وضع اینترنت، حکایت از آن دارد که نمی‌شود به بهبود شرایط امید چندانی داشت.
عیسی زارع‌پور در اظهارات خود با بیان اینکه وضعیت اینترنت رو به بهبود است، بر تلاش‌های اخیر این وزارتخانه در تامین اینترنت «چندصدمگابیتی» برای کاربران تاکید کرد و گفت: «حدود ۱۵سال است که در حوزه اینترنت ثابت سرمایه‌گذاری انجام نشده و از این جهت در توسعه این بخش عقب مانده‌ایم.» وی افزود: «طبق آمار سایت‌های سنجش سرعت اینترنت نیز بین ۱۹۰کشور همیشه جزو کشورهای ۱۴۰ تا ۱۵۰ قرار داشتیم. اما ان‌شاءالله با پروژه فیبرنوری می‌توانیم سرعت اینترنت را بهبود ببخشیم.» زارع‌پور در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: «در سرعت اینترنت نسبت به گذشته هیچ‌وقت عقبگرد نداشتیم؛ اما نسبت به آنچه باید باشیم عقب هستیم و شبانه‌روز تلاش می‌کنیم تا بتوانیم سرعتی را که شایسته مردم است، فراهم کنیم.»
وزیر ارتباطات با بیان اینکه آنچه مردم از آن گلایه دارند عمدتا محدودیت‌های اینترنتی است، گفت: «قبلا نیز اعلام کردیم هر پلتفرمی که قوانین کشور را بپذیرد، قدمش روی چشم ماست و می‌تواند فعالیت کند؛ اما برخی این مساله را نپذیرفتند. این در حالی است که در تمام دنیا برای فضای مجازی خود اهمیت قائل هستند و پلتفرم‌ها موظف به رعایت قوانین آنها هستند.» وی در ادامه افزود: «درباره سایر محدودیت‌ها نیز ما قائل بر این هستیم که می‌توان روی برخی از آنها تجدیدنظر کرد. مثلا درباره رفع فیلتر گوگل‌پلی، نظر تخصصی ما این است که رفع فیلتر شود و این مساله را در کارگروه مصادیق مجرمانه پیگیری خواهیم کرد.»
اگرچه زارع‌پور تاکید دارد که بخش عمده نارضایتی مردم معطوف به محدودیت‌هایی است که بر پلتفرم‌های خارجی اعمال شده، اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که با وجود ادعای وزیر مبنی بر کیفیت خوب ارتباطات داخلی، تجربه کاربران در استفاده از این پلتفرم‌های بومی نیز چندان مساعد نیست. تجربه خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از حضور در نمایشگاه الکامپ نشان داد که در این رویداد، حتی امکان تماشای پخش زنده یکی از رویدادهای در حال انجام از طریق آپارات نیز چندان مطلوب نبود و با قطعی مکرر همراه شد. شماری از غرفه‌داران حاضر در نمایشگاه نیز در مواجهه با وزیر ارتباطات بر این امر تاکید کرده و اظهار کردند که با کیفیت فعلی اینترنت، تست برخی از سرویس‌هایی که برای عرضه در نمایشگاه آماده کرده‌اند، با مشکل و کندی مواجه شده است.
بی‌توجهی به خواست فعالان حوزه
به نظر می‌رسد که وزیر ارتباطات به خوبی از نارضایتی کاربران و فعالان حوزه نسبت به محدودیت‌هایی که بر پلتفرم‌های خارجی محبوبی مانند اینستاگرام، واتس‌آپ، تلگرام و… اعمال شده، آگاه است، اما همچنان اصرار دارد که از محدود شدن این پلتفرم‌های خارجی به نفع سرویس‌دهندگان داخلی بهره‌برداری و از آنها دفاع کند. رضا شیرازی، یکی از فعالان اکوسیستم استارت‌آپی در گفت‌وگویی که با وزیر ارتباطات در حاشیه اختتامیه نمایشگاه الکامپ داشت، بر مشکلات کسب‌وکارهایی اینترنتی تاکید کرد و خواستار رفع محدودیت‌ها شد. با این حال پاسخ وزیر به انتقاد وی آن بود که همان‌طور که شما به‌عنوان یک کسب‌وکار اینترنتی توقع دارید که از ابزار شما حمایت و استفاده شود، باید بپذیرید که در زمینه‌های دیگر نیز کاربران به استفاده از ظرفیت‌ها و پلتفرم‌های داخلی هدایت شوند و از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بومی حمایت شود.
با این حال اگرچه شیرازی اظهارات وزیر را رد کرد و بر استقبال کسب‌وکارها از حکمفرما شدن بستری برای رقابت در فضای آزاد و بدون محدودیت تاکید کرد، زارع‌پور وجود خطوط قرمز در تمام کشورها را امری عادی قلمداد کرد و محدودیت‌های گسترده ایجادشده بر انواع شبکه‌های اجتماعی خارجی در کشور را با برخی محدودیت‌های جهانی علیه مساله پورنوگرافی کودکان مقایسه کرد. اگرچه اکنون با محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی نهادهای امنیتی، دسترسی به هر محتوایی بر بستر پلتفرم‌های خارجی ممنوع شده است، زارع‌پور فراهم بودن دسترسی به اینترنت بین‌الملل را غیرضروری دانست و بر ضرورت وجود خط قرمزها تاکید کرد.
انتشار این صحبت‌های زارع‌پور در دفاع از وضع خطوط قرمز بر دسترسی‌های اینترنتی کاربران، با واکنش‌های منفی بسیاری همراه شد؛ به‌طوری‌که یکی از کاربران با اشاره به اینکه اکنون به واسطه دسترسی حداکثری کاربران به انواع ابزارهای دور زدن فیلترینگ، دسترسی به محتوای نامناسب به مراتب ساده‌تر از قبل شده، بر اثرات منفی محدودیت‌های اینترنتی بر تمامی گروه‌های سنی تاکید کرد. میلاد نوری، از دیگر فعالان اکوسیستم فناوری نیز با اشاره به تجربه راه‌اندازی اینترنت کودک توسط وزارت ارتباطات، به شماری از محتواهای نامناسبی اشاره کرد که در بررسی‌های خود از «اینترنت تعریف‌شده وزارتخانه برای کودکان» با آنها مواجه شده است. وی دفاع از محدودیت‌های اینترنتی به با ادعای حمایت از کاربران را بهانه دانست و گفت: این اظهارات صرفا برای فرار از پاسخ و دفاع از فعال کردن قابلیت‌هایی مانند «جست‌وجوی ایمن» برای تمام کاربران است.
طبق آنچه مراجع مختلف مانند رادار آروان (ابزاری برای رصد وضعیت اینترنت کشور) گزارش کرده‌اند، پنج‌شنبه اخیر اینترنت کشور با اختلالات گسترده‌ای همراه بوده است. با این حال امیر محمدزاده لاجوردی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ضمن رد وجود مشکل زیرساختی جدی، بخشی از آنچه را که اختلال تعبیر شده است، ناشی از ایرادات کدهایی دانست که در رادار آروان قرار داده شده‌اند. رئیس رگولاتوری همچنین در واکنش به لغو نشست «پیدا و پنهان اینترنت در ایران» به‌دلیل عدم حضور رئیس سازمان نصر کشور نوشت: «بارها گفته‌ام که همواره آمادگی بحث فنی را دارم. قبل از جلسه‌ای که قرار بود برگزار شود نیز اعلام کردم که لیست اختلال‌های ادعایی رئیس نصر را با خود به همراه آوردم که درباره تک تک موارد صحبت فنی کنیم. دست دولت سیزدهم در عین مظلومیت رسانه‌ای، کاملا پر است. اگرچه قدرت ما میشود تحریم، کتمان نه.»
برآیند پاسخ‌هایی که در هفته اخیر از سوی متولیان بخش‌های مختلف ارتباطات کشور به گلایه‌مندان داده شده، حاکی از آن است که نمی‌توان انتظار بهبود چندانی در وضعیت اینترنت داشت؛ زیرا تا زمانی که اصل نامطلوب بودن تجربه کاربران در استفاده از اینترنت مورد پذیرش قرار نگیرد، بعید از است اقدام چندانی در تغییر شرایط انجام شود. حال چه این تغییرات از سوی رئیس‌جمهور مطالبه شده باشد و چه از سوی فعالان اکوسیستم فناوری و کسب‌وکارهای اینترنتی.