اقتصاد دیجیتال چیست و چه اهمیتی در آینده کسبوکارها دارد
منظور از اقتصاد دیجیتال، تحول فعالیت‌های روزمره اقتصادی به گونه‌ای دیجیتالی و وابسته به اینترنت است. با اقتصاد دیجیتال سیستم‌ها و زیرساخت‌های آنلاین جایگزین ساختارهای آجری می‌شوند. تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات اسکلت اصلی یک اقتصاد دیجیتال است و اتصال پرسرعت اینترنتی مهمترین بخش آن است.
اما منظور از اقتصاد دیجیتال تنها به معنی ورود تکنولوژی به تراکنش‌های بازرگانی یا تجاری نیست. در چنین اقتصادی، تحول گسترده دیجیتالی حوزه‌های بسیاری را در بر گرفته و نقش چندجانبه‌ای را ایفا می‌کند. برای مثال وضعیت بازار کار، حاکمیت، صنایع تولیدی و خدماتی مثل آموزش، درمان و غیره تغییر می‌کند.
تعریفی از اقتصاد دیجیتال
اقتصاد دیجیتال مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی مبنی بر فناوری‌های دیجیتال است و اصطلاحی است که چگونگی تغییر فعالیت‌های اقتصادی سنتی با استفاده از فناوری‌های جدید مانند اینترنت، وب و فناوری‌های بلاک‌چین را توصیف می‌کند.
اقتصاد دیجیتال را می‌توان انقلابی جهانی تعریف کرد. اما چنین انقلابی یک‌شبه رخ نداده است. سنگ‌بنای این کار صدها سال پیش بنا نهاده شد. اخبار چاپی و انقلاب صنعتی از اولین گام‌های یک جهان سراسر متصل بودند.
با اینکه اقتصاد دیجیتال عمدتا با دیجیتالی شدن فعالیت‌های اقتصادی شناخته میشود اما تحولی فراتر از آن است. چنین اقتصادی منعطف و فراگیر است تا حدی که تمام بخش‌ها امکان دیجیتالی شدن دارند. مزیت‌های اقتصاد دیجیتال بیشمار است و در صورت اجرای معقولانه امیدوارکننده خواهند بود.
اقتصاد دیجیتال، فعالیت اقتصادی است که از میلیارد‌ها ارتباط آنلاین روزانه بین افراد، مشاغل، دستگاه‌ها، داده‌ها و فرآیند‌ها ناشی میشود. این فعالیت اقتصادی است که توسط فناوری‌های دیجیتال، مانند اینترنت، محاسبات ابری، دستگاه‌های تلفن همراه و داده‌های بزرگ فعال میشود.
اما تعادل از اهمیت زیادی برخوردار است. افراط در هرچیزی می‌تواند خطرناک باشد و دیجیتال سازی هم از همین قبیل است و می‌تواند بشریت را تهدید کند. این تحول می‌تواند به از بین رفتن فرصت‌های شغلی منتهی شده و سلامت ذهنی را به طرق مختلفی تحت تاثیر قرار دهد. درنتیجه تکنولوژی یا دیجیتال سازی باید کمکی برای انسان باشند و نه جایگزین آن. استراتژی اقتصاد دیجیتال دولت نباید یک تعادل صحیح را برهم زند.
اقتصاد دیجیتال طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها را شامل میشود، مانند:
تجارت الکترونیک
خدمات مالی آنلاین
رسانه‌های اجتماعی
رسانه‌های جریانی
پردازش ابری
برنامه‌های موبایل
هوش مصنوعی
واقعیت مجازی
اقتصاد دیجیتال به سرعت در حال رشد است و ۱۵.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را در سال ۲۰۲۲، به خود اختصاص داده است. پیش‌بینی میشود تا سال ۲۰۲۵ این اقتصاد ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل دهد.
اقتصاد دیجیتال همچنین در حال ایجاد مشاغل جدید است. در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۹۲ میلیون شغل در اقتصاد دیجیتال وجود داشت. پیش‌بینی میشود ۳۳۹ میلیون شغل تا سال ۲۰۲۵ در اقتصاد دیجیتال ایجاد شود.
اقتصاد دیجیتال محرک اصلی رشد اقتصادی و نوآوری است. همچنین فرصت‌های جدیدی را برای مشاغل و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند. همانطور که اقتصاد دیجیتال به رشد خود ادامه می‌دهد، احتمالاً تأثیر بیشتری بر اقتصاد جهانی خواهد داشت.
مشخصه‌های اقتصاد دیجیتال
مشخصه‌های اصلی یک اقتصاد دیجیتال معمولی عبارت است از:
۱. اتصال– اینترنت و دیگر سیستم‌های ارتباطات فاکتور اتصال را توسعه می‌دهند. اما این توسعه تنها محدود به ارتباطات نیست؛ اینترنت بازیگران مختلف از جمله مردم، کسبوکارها و دولت‌ها را متصل می‌کند.
۲. پویایی– پویایی به انعطاف‌پذیری کار با یک دستگاه دیجیتال اشاره می‌کند. این دستگاه را می‌توان به هرجایی برد و در صورت دسترسی به اینترنت همراه از هرجایی فعال کرد. علاوه بر این، پویایی انعطاف اقتصاد دیجیتال را افزایش داده و پاسخگویی بالایی را همراه دارد.
۳. شخصی‌سازی– دوران سیستم‌های سنتی با یک الگو برای همه به پایان رسیده است. حالا در عصر شخصی‌سازی تجربیات و نیاز‌های هر فرد هستیم. این امکان با افزایش هدایت‌پذیری و دسترسی، تجربه کاربری را تقویت می‌کند.
۴. اثر شبکه– امکان «هم‌رسانی» یکی از مهمترین ویژگی‌های اقتصاد دیجیتال است. مردم می‌توانند هرچیزی را- از ویدیو مورد علاقه تا سبد خرید مورد علاقه و مکان دسترسی به اخبار مهم-به صورت آنلاین به اشتراک بگذارند.
۵. محتوای رایگان– این ویژگی اقتصاد دیجیتالی دسترسی به تقریبا تمامی محتواهای آنلاین را امکان‌پذیر می‌سازد. هیچ‌چیز رایگان نیست، اما در اینجا یک معامله را شاهد هستیم، تبلیغات در ازای محتوای رایگان.
۶. حضور همه‌جانبه– هرگوشه‌ای که اطلاعات باشد، اقتصاد دیجیتالی هم در آنجا وجود دارد. فردی در ایالات متحده می‌تواند مقاله‌ای از استرالیا را مشاهده کند. درنتیجه، اینترنت با هزینه کمی مرزها را از بین می‌برد.
اجزای اقتصاد دیجیتال
بیایید مهمترین اجزای سازنده یک اقتصاد دیجیتالی را بررسی کنیم.
دستگاه‌های الکترونیکی– این دستگاه‌ها بنیان نوآوری دیجیتال هستند. برای مثال، اضافه کردن اینترنت به گوشی‌های موبایل و تلویزیون، اضافه کردن هوش مصنوعی (AI) به خودرو‌ها و اینترنت اشیا (IoT) به ساعت‌ها، باعث هوشمند شدن آنها میشود.
اینترنت – اینترنت که زمانی یک تکنولوژی تحول‌آفرین به حساب می‌آمد، حالا راه را برای نوآوری‌های دیگر هموار کرده است. چند مثال از این نوآوری‌ها رایانش ابری، کنفرانس ویدیویی و غیره هستند.
تجارت الکترونیک – تجارت الکترونیک یکی از فعالیت‌های مهم جهان آنلاین است. کسب‌وکارهای بیشماری در فضای آنلاین وجود دارند-کوچک و بزرگ با گزینه‌های بسیار. امروزه هرچیزی را می‌توان در هرجایی از جهان خرید و فروش کرد.
شبکه اجتماعی– شبکه اجتماعی هم همانند تجارت الکترونیک یکی از اجزای مهم اقتصاد دیجیتال است که عمدتا به عنوان یک رسانه ارتباطی و پشتیبان تجارت الکترونیک استفاده میشود.
هوش مصنوعی (AI)– هوش مصنوعی امروزه تحولات بزرگی را رقم زده است که بیشتر آنها حتی با وجود اجرایی شدن هم در تصور انسان نمی‌گنجد. از جمله این تحولات می‌توان خودروی خودران، هوش مصنوعی مولد و چت‌بات‌ها، ساعت هوشمندی که امکان محاسبه کالری، نبض و ضربان قلب را دارند.
رایانش ابری– رایانش ابری امکان ذخیره داده‌هایی مثل مستندات، رمز عبور، اطلاعات پرداخت و غیره را به صورت آنلاین فراهم می‌کند. این تکنولوژی لزوم ابزارهای ذخیره‌سازی آفلاین مثل USB، CD و غیره را از بین می‌برد. علاوه بر این شرکت‌های ارائه دهنده ذخیره سازی ابری نیز میلیارد‌ها دلار درآمد دارند. با این حال رایانش ابری با نگرانی‌هایی را از لحاظ محیط‌زیستی و امنیت همراه است.
مثال‌هایی از اقتصاد دیجیتالی
برای درک بهتر اقتصاد دیجیتالی بیایید چند مثال را بررسی کنیم:
مثال شماره ۱
جهان تجارت نمونه‌هایی از بازیگرانی را شامل میشود که برای کسب‌وکارهای تنها به اینترنت اتکا می‌کنند. شرکت اجاره تفریحی Airbnb را در نظر بگیرید. این شرکت مشتریان آنلاین را در یک جا گرد هم آورده و بازاری مجازی است که مشتریان در آن می‌توانند فروشنده و خریدار باشند. یک نمونه دیگر پلتفرم استریم نتفلیکس است. این پلتفرم محتوای زیادی برای تماشا دارد و هزینه اشتراکی دریافت می‌کند. افراد می‌توانند با استفاده از این پلتفرم فیلم و سریال را با دوستانشان در سراسر جهان تماشا کنند.
مثال شماره ۲
هند احتمالا یکی از مهمترین نمونه‌های اقتصاد دیجیتال است که به تازگی تحولات دیجیتال سریعی را تجربه کرده است. براساس تازه‌ترین اخبار خبرگزاری رویترز، نیرمالا سیتارامان، وزیر اقتصاد هند، بر این باور است که انقلاب دیجیتالی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید خارجی را فراهم می‌کند.
پیشرفت اقتصاد دیجیتال در این کشور به نفع بخش تولید و درنتیجه آن دسته از شرکت‌های آمریکایی عمل کرده است که کارخانه‌هایی را در هند احداث کرده‌اند. او می‌گوید دولت برای تسهیل مقررات سرمایه‌گذاری با سرمایه‌گذاران خارجی همکاری می‌کند.
اثرات اقتصاد دیجیتال
تاثیر اقتصاد دیجیتال را در هرکجا می‌توان دید. زندگی روزمره یک انسان معمولی به ندرت بدون تکنولوژی و اینترنت سپری میشود. بسیاری از سیستم‌های سنتی هم دیجیتالی شده‌اند. تقریبا همه گوشی موبایلی دارند که قابلیت‌های مختلف آن با اینترنت کار می‌کنند. تلویزیون‌ها، خودرو‌ها و حتی خانه‌ها هوشمند شده‌اند.
هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیا (IoT) به ویژه در جهان امروز نقش انقلابی دارند. تاثیر این تکنولوژی‌ها را می‌توان در بخش درمان (ضربان‌گیر، ساعت‌های هوشمند) و سیستم‌های امنیتی (حسگرها، هشدارها) مشاهده کرد. دیجیتال سازی صنعت آموزش را نیز متحول کرده است. حتی کسب‌وکارهای آنلاین هم امروزه دوره‌های آموزشی خاص را در اختیار مردم قرار می‌دهند.
تجارت الکترونیک در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. این بخش به ویژه در دوران همه‌گیری اهمیت خود را به اثبات رساند. مردم هرچیزی از دستگاه‌های الکترونیکی گرفته تا دارو و مواد مورد نیاز روزمره خود را آنلاین خریداری می‌کنند. سیستم‌های پرداخت آنلاین، خدمات مکانی و غیره این سازوکار را به خوبی تقویت کرده‌اند.
و البته حاکمیت دیجیتالی هم پیشرفت مهمی محسوب میشود. برای مثال، امروزه شهروندان بیشتر کشور‌ها می‌توانند از خدمات آنلاین حاکمیتی استفاده کنند و این مساله سرعت انجام کار را افزایش داده و امکان پرداخت آنلاین، پیگیری و غیره را نیز فراهم می‌کند.
درنتیجه در این عصر دیجیتالی، رد پای دیجیتال سازی و تکنولوژی تقریبا در همه جا به چشم می‌خورد و فواید بیشمار باعث شده تا مردم پذیرای آن باشند.
مزایا و معایب
بیایید نگاهی به مزایا و معایب اقتصاد دیجیتال بیاندازیم.
برخی از مزایای اقتصاد دیجیتال، موارد زیر هستند.
افزایش کارایی: فناوری‌های دیجیتال می‌توانند به کسبوکارها کمک کنند تا با خودکارسازی وظایف و ساده‌سازی فرآیند‌ها، کارآمدتر عمل کنند.
بهبود دسترسی: فناوری‌های دیجیتال می‌توانند به کسبوکارها برای دستیابی به بازار‌ها و مشتریان جدید، با ارائه یک پلتفرم جهانی برای فروش محصولات و خدماتشان، کمک کنند.
ارتقا نوآوری: فن‌آوری‌های دیجیتال می‌توانند به کسبوکارها برای نوآوری، با ارائه ابزار‌ها و منابع جدید برای توسعه محصولات و خدمات جدید، کمک کنند.
افزایش بهره‌وری: فن‌آوری‌های دیجیتال می‌توانند به کسبوکارها کمک کنند تا با کمک به آنها برای انجام کار‌های بیشتر با کمتر، بهره‌ورتر شوند.
در مورد چالش‌های اقتصاد دیجیتال نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
شکاف دیجیتال: همه به فناوری‌های دیجیتال دسترسی ندارند، که می‌تواند شکاف دیجیتالی بین کسانی که دسترسی دارند و کسانی که دسترسی ندارند ایجاد کند.
امنیت سایبری: اقتصاد دیجیتال در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیر است که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر مشاغل و مصرف‌کنندگان داشته باشد.
حریم خصوصی داده‌ها: اقتصاد دیجیتال مبتنی بر جمع‌آوری و استفاده از داده‌ها است که نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی داده‌ها ایجاد می‌کند.
جابجایی مشاغل: فناوری‌های دیجیتال می‌توانند منجر به جابجایی شغل شوند، زیرا مشاغل وظایف را خودکار می‌کنند و ماشین‌ها را جایگزین کارگران می‌کنند.
به طور کلی، اقتصاد دیجیتال یک نیروی اصلی برای رشد اقتصادی و نوآوری است. با این حال، چالش‌هایی مانند شکاف دیجیتال، امنیت سایبری و حریم خصوصی داده‌ها را نیز به همراه دارد. این چالش‌ها باید مورد توجه قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که اقتصاد دیجیتال به نفع همه است.
اقتصاد دیجیتالی در مقایسه با اقتصاد سنتی
اقتصادی که به اندازه کافی دیجیتالی شده باشد برتری‌هایی نسبت به اقتصاد سنتی دارد. اما ابتدا بیایید تفاوت این دو را بررسی کنیم.
سوالات متداول
۱. اقتصاد دیجیتالی را چگونه بسنجیم؟
ترفند‌های تحقیق دیجیتال راهکار خوبی برای درک مصرف دیجیتال مردم و سهم آن از تولید ناخالص داخلی (GDP) است. درنتیجه می‌توان مصرف کالاهای دیجیتال را اندازه‌گیری کرد در حالی که در اقتصاد سنتی یک اندازه‌گیری کمی از مصرف دشوار است.
۲. نمونه‌های اقتصاد دیجیتال چه چیزهایی هستند؟
اقتصاد دیجیتالی مواردی مثل تجارت الکترونیک، بازارگاه الکترونیک، دوره‌های آموزش آنلاین، پلتفرم‌های استریم یا پخش آنلاین، شبکه اجتماعی، کنفرانس ویدیویی، گزینه‌های دورکاری، سلامت الکترونیک و غیره را شامل میشود.
چرا اقتصاد دیجیتالی اهمیت دارد؟
سرعت تحول و پیشرفت جهان بیشتر شده است. دهکده جهانی حالا حدود ۸ میلیارد شهروند دارند؛ اتصال تمام جمعیت کار بسیار دشواری است. اقتصاد دیجیتالی ابزاری برای رسیدن به این هدف است که اتصال را افزایش داده، پویایی را ممکن می‌سازد و در همه جا قابل دسترسی است. اقتصاد دیجیتالیی می‌تواند بسیاری از صنایع و بخش‌ها را احیا و پشتیبانی کند و پاسخگویی، انعطاف و سرعت فعالیت‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد.