رییس هیات مدیره انجمن فین‌تک: ایران می‌توانست بهشت فریلنسری باشد
مهدی فاطمیان، رئیس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک ضمن اشاره به گسترش فناوری اطلاعات و تمایل مردم به رشد فضای دیجیتال، می‌گوید که این شرایط می‌توانست فرصت بالقوه رشد تجارت الکترونیک در کشور باشد؛ اما سال گذشته حاکمیت تصمیم گرفت دو شبکه اجتماعی بین‌المللی را فیلتر کند.
اواخر سال ۱۳۹۸، سازمان نصر تهران پیشنهاد داد تا زادروز حکیم خوارزمی، پدر علم انفورماتیک به‌عنوان روز فناوری اطلاعات انتخاب و به مناسبت‌های تقویم‌های شمسی اضافه شود. شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی، پس از فراز و نشیب‌های فراوان با این پیشنهاد موافقت کرد و ۲۲ تیرماه سال گذشته برای اولین‌بار این روز در تقویم شمسی درج شد. دو سال از آن روز می‌گذرد و به اعتقاد مهدی فاطمیان، رئیس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک، دغدغه‌های حوزه فناوری اطلاعات از سال گذشته ثابت مانده است و هیچ تدبیری برای رفع آنها اندیشیده نشده است. اتفاقی که در مهرماه و آبان برای اینترنت اتفاق افتاد، هم فاجعه‌ای بود که احتمالاً اقتصاد دیجیتال کشور را به اقتصادی لگد خورده تبدیل کرد و این بار نه فقط نیروهای انسانی متخصص، بلکه شرکت‌ها و کسب‌وکارها هم به پا گذاشتن بر فرش قرمز کشورهای دور و کشورهای همسایه تشویق شدند.
وعده‌های بی‌سرانجام وزارت ارتباطات
به گفته مهدی فاطمیان، ضریب نفوذ فناوری اطلاعات روزبه‌روز در میان مردم بیشتر میشود. تمایل مردم و بخش خصوصی در حوزه فناوری اطلاعات نسبت به سال‌های قبل افزایش قابل‌توجهی داشته، تعداد گوشی‌های هوشمند و فراگیری اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهای پرداختی و غیر پرداختی میان اقشار متفاوت جامعه، گواه شهودی و تعداد نصب و کاربران فعال هر اپلیکیشن، گواه دیتا محور گسترش فناوری اطلاعات و تمایل مردم به رشد فضای دیجیتال است.
او ادامه می‌دهد: این شرایط می‌توانست فرصت بالقوه رشد تجارت الکترونیک در کشور باشد؛ اما سال گذشته حاکمیت تصمیم گرفت دو شبکه اجتماعی بین‌المللی یعنی اینستاگرام، بستر رشد تجارت الکترونیک اجتماعی و واتس‌اَپ، پلتفرم تعامل کسب‌وکارهای خرد و متوسط با مشتریان را فیلتر کند. شرایطی که می‌توانست فرصت باشد، به‌عنوان تهدید شناسایی شد و کسب‌وکارهای خرد و حتی متوسط به نابودی رسیدند. در یک‌کلام، اقتصاد دیجیتال فدای شرایط ملتهب و تصمیمات سیاسی شد. تاکنون قول‌ها و وعده‌های زیادی از سمت وزارت ارتباطات مطرح شده و بسیار از پیشرفت فیبر نوری و زیرساخت‌ها می‌شنویم؛ اما واقعیت این است از زمان فیلترینگ اینترنت کندتر شده و در تغییرات مکرر پهنای باند وضعیت اینترنت در سراشیبی قرار گرفته و قول و وعده‌ها هم بی‌سرانجام مانده است. به‌عنوان مثال در یک نمونه از اهداف وزارت ارتباطات که بنا بود اینترنت فیبر نوری فراگیر شود، در حال حاضر متاسفانه بسیاری از شعبه‌های مخابراتی یا امکان ارائه سرویس‌های فیبر نوری را ندارند یا بودجه‌ای که به کابل‌کشی محلات منجر شود، در دسترس‌شان نیست. این یعنی ما حتی در توسعه بسترهای ارتباطی اینترنت هم به شدت ضعیف عمل کردیم و قرار گرفتن این موضوع در کنار فیلترینگ یعنی مانع بر سر راه توسعه اقتصاد دیجیتال و همچنین عقب گرد تمام و کمال در این حوزه.
او با بیان اینکه توسعه و رشد فناوری اطلاعات، کاملاً به توسعه زیرساخت اینترنت وابسته است، توضیح می‌دهد: اینترنت به‌عنوان پایه‌ترین اصل فناوری اطلاعات، تحت شعاع قرار گرفت و کسب‌وکارها را با مشکلاتی غیرقابل‌رفع مواجه کرد. کسب‌وکارهای خردی هم که می‌توانستند رشد و به‌مرور نیرو استخدام کنند، از بین رفتند و یا با مخاطرات درآمدی روبه‌رو شدند. نرخ مهاجرت هم نسبت به امروز که تقریباً دسترسی به اینترنت ناممکن است کمتر بود.
کوچ فریلنسرها و سرمایه‌های انسانی
تمامی شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های فناوری محور برای رشد و توسعه به نیروی انسانی متخصص نیاز دارند. بر اساس گفته‌های فاطمیان، نیروی متخصص کم است و امروز بزرگ‌ترین بحران شرکت‌های فناوری اطلاعات نبود نیروی انسانی است. طی سال‌های گذشته، شرکت‌های بزرگ فناوری‌محور با دانشگاه ارتباط ملموسی داشتند و فضایی تعاملی میان دانشگاه و بخش آی‌تی خصوصی برقرار بود، رویداد هکاتون برگزار می‌شد و استارتاپ و شتاب‌دهنده‌های جدیدی شکل می‌گرفت. فضای آن برهه و شیوه استخدام از دانشگاه به دانشجوها انگیزه ساختن و امید ماندن در کشور را می‌داد.
او با اشاره به این موضوع که هر گاه روند درآمدی کسب‌وکارهای بزرگ و متوسط با خطر مواجه شود، اولویت‌های آنها نیز تغییر می‌کند و درآمدهای عایدی احتمالی هم صرف چالش‌های کسب‌وکاری خواهند شد، می‌افزاید: این یعنی آنها دیگر توانمندی مالی برای حضور در فضای تعاملی و انسان‌ساز دانشگاه، برپایی ایونت و هکاتون را ندارند، دانشجوها و سرمایه‌های انسانی از استخدام در شرکت‌ها ناامید و حتی باهدف مهاجرت وارد دانشگاه می‌شوند و توانمندی‌‌های خود را صرف آمادگی برای این هدف می‌کنند. علاوه بر این، ادبیات نیروهای انسانی و توقعات آنها نسبت به ۵ سال گذشته تغییر کرده است.
او معتقد است محدودیت‌های اینترنت، نیروهای انسان‌ساز باسابقه را به رفتن از کشور سوق داده و حوزه فریلنسری را هم از بین برده است: صنعت فناوری اطلاعات کشور در حال از دست‌دادن مستمر سرمایه‌هاست. عمده آنها که رفته بودند. آن دسته هم که به عنوان فریلنسر برای کشور خلق ارزش و ارزآوری می‌کردند در شرایط ناامن شغلی قرار گرفتند و به‌ناچار بر ای حفظ امنیت‌های اقتصادی خود به کشورهای همسایه رفتند.
فیلترینگ ضربه سنگین‌تر از تحریم خارجی
رئیس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک باور دارد که ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری و فضاهای بوم‌گردی، کشوری است غنی و اگر رویکردهای حوزه آی‌تی به‌درستی اتخاذ می‌شد ایران ما این ظرفیت جغرافیایی را داشت که بهشت فریلنسرها باشد. چرا نباید شرایط به نحوی نباشد که فریلنسری‌‌های سراسر دنیا ایران را برای استقرار و فعالیت انتخاب می‌کردند. تضاد اهداف و چشم‌اندازها با سیاست‌های حاکم بر کشور تبدیل ایران به بهترین مکان برای فریلنسرها به رویا تبدیل کرد.
او صراحتاً عنوان می‌کند: درست است که ایران توسط کشورهای زیادی تحریم شده؛ اما بخش عمده دغدغه صنعت فناوری اطلاعات در این روزها کندی سرعت اینترنت و فیلترینگ‌های داخلی است. فشارهای داخلی باعث شده‌اند فناوری اطلاعات ایران با کشورهای همسایه خود فاصله معناداری پیدا کند.
فاطمیان می‌گوید: آمارها نشان می‌دهند که در سال گذشته، مجموعاً ۲۸۰ میلیارد تومان سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر روی استارت‌آپ‌های اقتصاد دیجیتال انجام شده است. این عدد امروز معادل یک واحد ساختمان در شمال پایتخت است؛ تا زمانی که مجموع سرمایه‌گذاری‌های کشور بر حوزه مهمی‌مانند اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک با قیمت واحد مسکونی برابری می‌کند، رشد زیاد در این حوزه توقعی بی‌جا و امری دور از واقعیت است.
به گفته او، ارگان‌هایی مانند معاونت علمی‌و فناوری ریاست‌جمهوری و وزارت ارتباطات می‌تواند با تسهیل شرایط برای شرکت‌های نوپا و برداشتن موانع برای شرکت‌های قدیمی، در رشد حوزه فناوری اطلاعات نقش مهمی‌ایفا کنند و عاملی باشند برای رسیدن به اهداف تعیین شده برنامه توسعه هفتم.
فاطمیان تاکید می‌کند: راه‌حل این است که زیرساخت‌ها برای ورود بازیگران جدید فراهم و فضایی برای حضور شرکت‌ها در بورس ایجاد شود. همچنین حضور شرکت‌های فعالی در کشورهای منطقه و شرکت‌هایی که با ایران تعاملات تجاری دارند هم اقدام مؤثری است که ابتدا کشور و سپس کسب‌وکارها را منتفع می‌کند.
رئیس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک در پایان صحبت‌هایش ، تصریح می‌کند که فین‌تک و اینترنت دو بعد مهم رشد اقتصاد دیجیتال در کشورها هستند. اختلال اینترنت کسب‌وکارهای فین‌تکی را با اختلال و در نهایت اقتصاد کشور را به نابودی می‌رساند؛ اما فراموش نکنیم که بازار نوعی جریان است. ایجاد مانع در هر جریان فقط مسیر آن را از داخل به خارج مرزها منحرف می‌کند.