پروانه UNSP چه تغییری در زمین ارتباطات ثابت کشور ایجاد می‌کند؟ در انتظار ۲۰ میلیون پوشش فیبر نوری
۲۴ مرداد ماه امسال سرانجام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسمی با حضور مدیران اپراتورهای ثابت و همراه و بدون حضور خبرنگاران از پروانه UNSP رونمایی کرد. پروانه‌ای که قرار است تحولی عظیم در دسترسی کاربران خانگی و تجاری به فیبرنوری ایجاد کند. این پروانه پیش از ارائه یک بار به صورت کامل تغییر کرد و سه بار نیز اصلاح شد تا نظر مثبت اپراتورها را جلب کند؛ اما همچنان بزرگ‌ترین اپراتور مخابراتی کشور، اپراتور سوم تلفن همراه و برخی از شرکت‌های FCP نتوانسته‌اند یا نخواسته‌اند وارد این پروژه شوند.
موضوع همگرایی بخش‌های ثابت و همراه از سال‌ها پیش در دستور کار صنعت تلکام ایران قرار داشته اما هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسیده بود. این بار و در تلاش برای توسعه فیبر نوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تصمیم گرفت با تعریف پروانه‌ای یکپارچه، جذابیت بیشتری برای اپراتورها ایجاد کند. این موضوع در نهایت به نگارش پروانه‌ای ختم شد که آن را Unified Network and Service Provider (UNSP) می‌خوانند. هرچند با توجه به بندهای این پروانه، اپراتورهای ثابت فعلاً نمی‌توانند در بخش همراه حضوری جدی داشته باشند؛ اما اپراتورهای همراه امکان بازی در زمین ثابت را پیدا خواهند کرد.
پروانه‌ای برای همراه‌ها
تصویب اولین پروانه همگرایی خدمات ثابت و همراه به بیش از دو سال پیش باز می‌گردد. همان زمان که دولت سیزدهم تلاش می‌کرد اپراتورهای همراه و به خصوص ایرانسل را برای حضور در پروژه FTTH راضی کند؛ اما آنها علاقه‌ای به دریافت پروانه FCP نشان نمی‌دادند.
پروانه‌ای که Convergent Network and Service Provider (CNSP) نام گرفت در ۱۰ مرداد ۱۴۰۰ به تصویب کمیسیون تنظیم مقررات رسید؛ اما در همان ابتدای کار با ایرادهای جدی ایرانسل روبه‌رو شد. تلاش رگولاتوری برای رسیدن به یک نقطه اشتراک با اپراتور دوم و نگارش پروانه‌ای جدید، نشان داد هدف اصلی این پروانه، ایرانسل است که موضوع عجیبی هم نیست. اپراتور اول تلفن همراه، ذیل شرکت مخابرات ایران قرار دارد و عملاً نیازی به اخذ پروانه ثابت ندارد و اپراتور سوم نیز توان سرمایه‌گذاری جدیدی ندارد. اپراتورهای ثابت نیز در این بخش فعال هستند و به دلایل مختلف، امکان حضور در بازار همراه را ندارند. بدین ترتیب می‌توان ایرانسل، مهم‌ترین هدف نگارش پروانه‌ای بود که پس از اصلاح به UNSP تغییر نام داد.
پروانه UNSP در جلسه ۳۳۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در تاریخ ۹ مرداد ۱۴۰۱ به تصویب رسید؛ اما باز هم تا ۱۷ اردیبهشت ماه امسال، سه بار اصلاح شد تا به نسخه نهایی رسید.
اپراتورهای ثابت و همراه می‌توانند با دریافت این پروانه و تحت شرایطی، کلیه خدمات ارتباطاتی را ارائه دهند؛ اما این شروط در بخش همراه به گونه‌ای است که فعلاً امکان فعالیت در این زمینه وجود ندارد. هرچند با توجه به اشباع بازار تلفن همراه ایران و لزوم سرمایه‌گذاری سنگین برای حضور در این بخش، علاقه‌ای هم در این زمینه دیده نمی‌شود. اپراتورهای ثابت در عوض می‌توانند پروانه‌های مختلفی که سال‌های اخیر دریافت کرده‌اند را به رگولاتوری برگردانده و تنها یک پروانه دریافت کنند. پروانه‌ای که در آن مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری در فیبر نوری دیده شده و بدین ترتیب جذابیت‌های بیشتری نسبت به دیگر پروانه‌ها دارد.
همه چیز غیر از موبایل
«اصول حاکم بر پروانه‌های یکپارچه شبکه و خدمات ارتباطی» که به مصوبه UNSP مشهور است، شرکت مخابرات ایران، شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل، شرکت خدمات ارتباطی رایتل، دارندگان پروانه شبکه ارتباطی ثابت و دارندگان پروانه انتقال داده مبتنی بر فناوری بی‌سیم (WTTx) را شامل میشود. یعنی این اپراتورها هرکدام به پس دادن برخی پروانه‌هایی که پیشتر دریافت کرده بودند و قبول تعهدات پروانه جدید، می‌توانند آن را دریافت کنند که تا پایان سال ۱۴۱۰ اعتبار دارد و البته قابل تمدید است.
دریافت این پروانه مجموعه‌ای شامل تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری که امکان دسترسی و انتقال داده بین دو یا چند نقطه را مستقل از فناوری، به صورت ثابت و/یا سیار زمینی و/یا فضایی (ماهوارهای) و از طریق بخش‌های هسته، انتقال و دسترسی بی‌سیم و/یا با سیم برای ارائه خدمات موضوع پروانه در قلمرو فعالیت و خارج از شبکه مادر مخابراتی فراهم می‌کند. اما این موضوع دو تبصره مهم دارد.
اول اینکه توسعه شبکه بی‌سیم برای ارایه خدمات ثابت و/یا سیار، مستلزم اخذ پروانه بهره‌برداری از فرکانس رادیویی است. دوم اینکه ایجاد و توسعه شبکه مستقل ارتباطی (انتقال و دسترسی) خارج از شبکه مادر مخابراتی و در چارچوب شبکه موضوع پروانه مجاز است.
در ماده ۴ این مصوبه هم تبصره‌ای آمده است که براساس آن اپراتورهای ثابتی که با این مصوبه، پروانه UNSP می‌گیرند «قبل از انجام کامل تعهد پوشش» مشخص شده در این مصوبه و «اخذ پروانه بهره‌برداری از فرکانس رادیویی … مجاز به ایجاد شبکه ارتباطی سیار نیستند.» بدین ترتیب مشخص است که علی‌رغم آنکه گفته شده است این پروانه امکان ارائه خدمات یکپارچه ثابت و سیار را فراهم می‌کند؛ اما در عمل چنین امکانی وجود ندارد.
تغییرات در طول یک سال
توجه به تغییرات بندهای مختلف مصوبه رگولاتوری، نکات جالب دیگری را نشان می‌دهد. به عنوان مثال در ماده ۴ آمده است که درخواست متقاضی پروانه UNSP در پنج حالت پذیرفته میشود. نفر اول این صف، شرکت مخابرات است. با این توضیح که در نسخه اولیه ذکر شده بود اگر یک پروانه انتقال داده مبتنی بر فناوری بی‌سیم (WTTx) با قلمروی فعالیت سراسر کشور را پس بدهد می‌تواند پروانه جدید بگیرد؛ اما در نسخه نهایی این بخش حذف و به جای آن نوشته شده است «در صورت تعیین تکلیف کلیه تعهدات پروانه و الحاقیه‌های فعلی» که نشان می‌دهد اختلاف چند وقت اخیر وزارت ارتباطات و شرکت مخابرات اثر خود را گذاشته است.
دومین شرکت، ایرانسل است که در نسخه اولیه موظف بود پروانه WTTx خود را پس بدهد؛ اما در نسخه نهایی می‌تواند به جای آن «یک پروانه ایجاد و بهره‌برداری از شبکه ارتباطات ثابت (FCP)» ارائه کند.
در مصوبه اولیه، متقاضیان در چهار حالت می‌توانستند پروانه جدید بگیرند؛ اما مصوبه جدید یک مورد به آن اضافه کرده که شامل دارندگان پروانه انتقال داده مبتنی بر فناوری بی‌سیم (WTTx) با قلمروی فعالیت سراسر کشور میشود. این شرکت‌ها می‌توانند بدون پس دادن پروانه خود با پذیرفتن تعهدات جدید، پروانه UNSP دریافت کنند.
آمدگان و نیامدگان
۲۷ اردیبهشت سال گذشته در مراسمی ۹ اپراتور ثابت و همراه تعهد ایجاد ۸.۵ میلیون پورت فیبر نوری را پذیرفتند. در آن زمان هنوز مصوبات دولت، مجلس و رگولاتوری در این زمینه نهایی نشده بود؛ اما وزارت ارتباطات می‌خواست کار را هرچه زودتر آغاز کند. در آن مراسم شرکت‌های رایتل، های‌وب، شاتل، آسیاتک، فناپ تلکام، پیشگامان، صبانت، ایرانیان‌نت و مبناتلکام حضور داشتند و وزیر ارتباطات در واکنش به غیبت مخابرات و ایرانسل، گفت: «امروز انحصار را شکستیم. هر کسی بتواند پای کار بیاید ظرفیت‌های خود را برایش به‌کار می‌گیریم و منتظر کسی نمی‌مانیم.» اما در ماه‌های آینده تغییر مکرر مصوبه رگولاتوری نشان داد وزارت ارتباطات چندان به اپراتورهای اصلی کشور بی‌اعتنا نیست و می‌داند بدون حضور آنها احتمال موفقیت این طرح بسیار کم است.
از سوی دیگر براساس خبری که ۲۴ مرداد از سوی روابط عمومی وزارت ارتباطات منتشر شد در مراسم اعطای پروانه UNSP مدیران عامل شرکت‌های آسیاتک، پیشگامان، ایرانسل، های‌وب، فناپ تلکام، صبانت و شاتل حضور داشتند و پروانه جدید را دریافت کردند.
بدین ترتیب ایرانیان‌نت، رایتل و مبناتلکام که در مراسم سال گذشته تفاهم‌نامه امضا کردند فعلا پروانه جدید را نگرفته‌اند و در مقابل ایرانسل وارد جرگه خدمات‌دهندگان شده است و هنوز تکلیف شرکت‌هایی مثل مخابرات ایران، مبین‌نت، رایتل و… مشخص نیست.
براساس آنچه در سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتشر شده، در طرح ملی فیبرنوری منازل و کسب‌وکارها تاکنون برنامه عملیاتی تعهدی اپراتورها در ۲۹ استان و ۱۱۱۸ شهر نهایی شده و مابقی شهرها هم تا پایان دی‌ماه ۱۴۰۲ تعیین تکلیف می‌شوند.
تاکنون مجوز شهرداری در ۱۱۳ شهر برای شروع عملیات اجرایی گرفته شده و در ۱۰۴ شهر و ۲۰ استان عملیات اجرایی توسط اپراتورهای متعهد آغاز شده است. مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته تا پایان امسال ۸ میلیون خانوار تحت پوشش فیبر نوری قرار می‌گیرند و تا پایان کار دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۴ این میزان به ۲۰ میلیون خانوار می‌رسد.