گوگل در شرف ۲۵ سالگی است و این غول جوان تکنولوژی با شرایطی بسیار متفاوت از سال تولدش در ۱۹۹۸ روبرو است. فضای فناورانه متحول شده و موتور جستجوی لری پیج و سرگی برین حالا از رایانش ابری تا هوش مصنوعی زیر چتر خود دارد.

گوگل در آغاز تنها یک موتور جستجوی ساده بود که اولین ماه‌های حیاتش را در انبار سوزان ووجیتسکی، رئیس آینده یوتیوب، سپری می‌کرد.

موفقیت فوق‌العاده این موتور جستجو نیازی به تعریف ندارد. حدود ۱۷ سال است که کلمه Google وارد فرهنگ زبان انگلیسی شده و همه ما هرروز برای سوال‌های ریز و درشت‌مان به آن رجوع می‌کنیم.

این شرکت حالا بخشی از گروه بزرگتری به نام الفابت است و تقریبا در تمام حوزه‌های تکنولوژی ریشه دوانده و سلطه‌اش بر بعضی از آن‌ها به تنش با رگولاتور‌های ضد انحصار منجر شده است. هدف جدید تسلط بر صنعت هوش مصنوعی است، صنعتی که بسیاری معتقدند گوگل با وجود اولین بودن از رقبای خود عقب افتاده است.

آزمون و خطاها

از ایمیل و گوشی هوشمند گرفته تا نرم‌افزار و سخت‌افزار، خودروهای بدون راننده، دستیار‌های دیجیتالی و یوتیوب، گوگل صدها محصول و خدمت را عرضه یا خریداری کرده که البته همه آنها موفق نبوده‌اند.

در وبسایتی به نام Killed by Google (قربانیان گوگل)، ۲۸۸ پروژه ناموفق لیست شده که در میان آنها نام پلتفرم گیمینگ Stadia و هدست واقعیت مجازی Cardboard به چشم می‌خورد.

اما سوال امروز این است که آیا این گوگل می‌تواند جایگاه مسلطش را در جهان مملو از تحول هوش مصنوعی نیز حفظ کند.

بسیاری حتی از داخل شرکت درمورد عقب افتادن گوگل در این رقابت گمانه‌زنی می‌کنند. یکی از مهندسان گوگل در تذکری که به اینترنت درز کرده می‌گوید گوگل هیچ برگ برنده پنهانی برای پیروزی در این رقابت ندارد.

پیکار روبات‌های هوش مصنوعی هم گواه دیگری بر گمانه‌زنی‌ها است.

از نگاه بیشتر کاربران، این ChatGPT است که اولین بار با قدرت هوش مصنوعی آنها را شگفت‌زده کرد؛ ابزاری که در نوامبر سال ۲۰۲۲ در سراسر جهان به شهرت رسید.

اوپن‌ای‌آی، سازنده این ابزار،‌ میلیارد‌ها دلار سرمایه از مایکروسافت دریافت کرد و مایکروسافت هم از این تکنولوژی در محصولات مختلف خود، از جمله موتور جستجوی بینگ و Office 365، استفاده کرده است.

پاسخگویی ساده و خلاصه به سوالات و خلاص شدن از بیشمار صفحه در نتایج جستجو، لقب «قاتل گوگل» را برای ChatGPT به ارمغان آورد.

جالب اینکه ساختار پردازش زبان به کار رفته در ChatGPT از اختراعات گوگل است اما حتی عرضه چت‌بات بارد این شرکت هم نتوانست توجه کاربران را همانند ChatGPT به خود جلب کند.

عرضه چت‌بات گوگل بنا به دلایلی با احتیاط کامل انجام شد. این ابزار محدودیت سنی بالای ۱۸ سال داشت و یکی از مدیران ارشد گوگل از آن به عنوان «یک آزمایش» یاد می‌کند.

شاید قسمتی از احتیاط گوگل، زاده مخمصه خاص و ناخواسته‌ای است که گوگل پیش از عرضه بارد گرفتارش شد.

بحث برسر خودآگاهی

پایه و اساس چت‌بات‌ها را یک مدل زبانی بزرگ یا LLM تشکیل می‌دهد. یکی از اولین LLMهای گوگل Lamda نام دارد.

چندی پیش یکی از مهندسان گوگل این مدل زبانی را خودآگاه خواند و صفحات بسیاری از گفتگوهایش با Lamda را به عنوان سند این ادعا منتشرکرد. او عقیده داشت احساسات و اندیشه‌های  Lamda واقعی است.

البته که مدل زبانی بزرگ درست برای همین کار، یعنی تولید متون مشابه انسان، آموزش می‌بیند. گوگل چندین مرتبه هر کارکردی فراتر از این را برای Lamda کرده و آن مهندس هم از شرکت اخراج شد.

اما همین مساله به سیلی از تیترهای خبری و درنتیجه حساسیت روز افزون درمورد هوش مصنوعی دامن زد، آنهم مدت‌ها پیش از عرضه چت‌بات‌های امروزی؛ مخمصه‌ای ناخواسته گوگل را گرفتار کرد.

اما اثری از ناامیدی از این شرکت به چشم نمی‌خورد. گوگل در کنفرانس توسعه دهندگان ماه مه، ۲۵ محصول AI-محور را معرفی کرد. بیانیه‌ای در وبسایت گوگل، این شرکت را «در خط مقدم توسعه هوش مصنوعی» توصیف می‌کند. مالک بزرگترین موتور جستجوی جهان، یکی از آزمایشگاه‌های پیشتاز هوش مصنوعی به DeepMind را که شرکت واقع در لندن است، تحت مالکیت خود دارد.

چیراگ دیکیت، از گارتنر در ماه آگوست پس از حضور در مراسم Google Next که با محوریت هوش مصنوعی برگذار شد، گفت: «گوگل برای رهبری اقتصاد نوپای هوش مصنوعی مولد آماده می‌شود.»

سلاحی نه چندان مخفی

از نگاه کارولینا میلانسی، تحلیلگر شرکت تحقیقاتی Creative Strategies، نیز به این زودی نمی‌توان گوگل را بازنده رقابت هوش مصنوعی دانست.

او می‌گوید: «من چندان به اینکه ‘آنها از قطار هوش مصنوعی جا مانده‌اند’ معتقد نیستم.»

سوسانا استریتر، رئیس بخش پول و بازارهای شرکت سرمایه‌گذاری Hargreaves Lansdown هم با این گفته موافق است.

او معتقد است که شاید سلاح نه چندان مخفی گوگل در عرصه هوش مصنوعی، موفقیت این شرکت در کسب‌وکار ابری باشد. شرکت‌های ابری امکان دسترسی فعالان بازار را به شبکه‌ای عظیمی از کامپیوتر‌ها و قدرت پردازشی، که دست و پا کردنش برای یک شرکت دشوار است، فراهم می‌کنند.

او می‌گوید: «با توجه به تقاضای گسترده از سوی کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک برای بروزرسانی زیرساخت و فضای ذخیره مناسب برای هوش مصنوعی مولد،‌ الفابت با گوگل کلود می‌خواهد به مرکز انقلاب هوش مصنوعی تبدیل شود.«

«شاید [گوگل کلود] هنوز در بین سه ارائه دهنده برتر ابری کوچکتر از همه-پشت سر خدمت ابری آمازون و مایکروسافت آژور- باشد، اما نمی‌توان قدرت آن را انکار کرد.»