مرکز پژوهش‌های مجلس: ۹۰ درصد کاربران ایرانی فیلترشکن دارند
در حالی که همچنان سایه فیلترینگ بر ارتباطات روزمره مردم سنگین است، موضوع گردش مالی بازار فیلترشکن‌ها هفته گذشته و به‌دنبال سخنان عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در یک برنامه تلویزیونی، دوباره داغ شد. یکی از نمایندگان مجلس در این مورد به «دنیای اقتصاد» گفت که وزیر ارتباطات با عدم ارائه اطلاعات شفاف در این مورد به تداوم این بحث دامن می‌زند.
گردش مالی فیلترشکن‌ها این روزها به موضوعی جنجالی و بحث‌برانگیز تبدیل شده است. یکی از نمایندگان مجلس مدعی است که وزیر ارتباطات با عدم ارائه گردش مالی فیلترشکن‌ها به ادامه‌دار شدن این بحث دامن می‌زند. هفته پیش هم یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در یک برنامه تلویزیونی اظهار کرد که نویسندگان برنامه فیلترینگ همان‌هایی هستند که برنامه وی‌پی‌ان‌ها را می‌نویسند. او همچنین اعلام کرد که گردش مالی وی‌پی‌ان‌ها دست کسانی است که فیلتر می‌کنند. وزیر ارتباطات کمی پس از صحبت‌های این نماینده مجلس در یک شبکه اجتماعی بومی خطاب به یکی از کاربران گفت هرکسی که چنین ادعایی را مطرح می‌کند باید مستندات خود را در محکمه ارائه کند. او همچنین در حاشیه بازدید از استان مرکزی اظهار کرد که از قوه‌قضائیه و هیات نظارت بر رفتار نمایندگان می‌خواهد این ادعای نماینده مجلس در خصوص فیلترشکن‌ها را بررسی کنند تا معلوم شود چه کسانی پشت مافیای فیلترشکن فروشی پنهان می‌شوند.
مردم فضای مجازی را دارند، اما به سختی
بیش از یک سال از فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی پرکاربر بین‌المللی می‌گذرد. در این مدت مسوولان بارها در خصوص بازنگری در بحث فیلترینگ صحبت کرده‌اند. با این همه تا این لحظه هنوز هیچ تغییری در این زمینه رخ نداده است. این در حالی است که در این مدت وزیر ارتباطات بارها بر استقبال مردم از شبکه‌های اجتماعی بومی تاکید کرده است، اما آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار و گزارش اخیر کمیسیون صنایع مجلس نشان می‌دهد که دست‌کم بیش از نیمی از مردم از ابزارهای فیلترشکن استفاده می‌کنند. بر اساس گزارش مرکز آمار، ۶۰ میلیون نفر از ایرانی‌ها از شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده استفاده می‌کنند. از طرف دیگر برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس نیز حاکی از آن است که حدود ۹۰ درصد ایرانیانی که از اینترنت استفاده می‌کنند، فیلترشکن پولی یا رایگان دارند. انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز در گزارشی که در تیر ماه گذشته از وضعیت اینترنت منتشر کرده بود، اعلام کرد که ۹۶ درصد از مردم از فیلترشکن استفاده می‌کنند.
در این مدت آمار و ارقام متفاوتی از استفاده و فروش انواع ابزارهای فیلترشکن از سوی مراجع رسمی و غیررسمی منتشر شده است و حالا گردش مالی حاصل از فروش این ابزارها به موضوعی بحث‌برانگیز در میان مردم و نمایندگان مجلس تبدیل شده است. خرداد ماه بود که حسن آصفری، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس، در گفت‌وگو با خبرگزاری «دانشجو» و در واکنش به ادامه فیلترینگ اعلام کرده بود: «درآمد و گردش مالی کاسبان فیلترینگ در سال بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان است و یک ریال هم مالیات نمی‌دهند. چطور دولتی که می‌تواند فیلتر کند، نمی‌تواند اینها را نیز مجددا فیلتر کند؟ به نظر می‌رسد کاسبان فیلترینگ در برخی مجموعه‌ها نفوذ دارند و اعتقاد دارم این موضوع باید مدیریت شود.»
پس از آن جلال رشیدی‌کوچی، نماینده مخالف طرح صیانت از فضای مجازی و محدودیت شبکه‌های اجتماعی نیز در این باره گفته بود: «گردش مالی کاسبان فیلترینگ سالانه بیش از ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان است.» او پیش از این در توییتی انتقادی از ادامه این روند نوشته بود: «قبلا هشدار داده بودم، تنها دستاورد فیلترینگ ایجاد بازار مکاره و پررونق خرید و فروش فیلترشکن است. فیلترینگ حضور مردم در شبکه‌های اجتماعی خارجی را کم نکرده، فقط باعث ایجاد زحمت و هزینه برای مردم شده است. وزیر ارتباطات باید پاسخ‌گو باشد.»
تمام این انتقادات اما راه به جایی نبردند و با تداوم فیلترینگ و بی‌نتیجه ماندن مباحث پیرامون آن، جواد نیک‌بین، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز روز چهارشنبه در یک برنامه تلویزیونی به این موضوع واکنش نشان داد. او در این برنامه اعلام کرد که مردم فضای مجازی را دارند؛ فقط به سختی. او در مورد فیلترینگ گفت: «من صریحا عرض می‌کنم، نویسندگان برنامه فیلترینگ همان‌هایی هستند که برنامه وی‌پی‌ان‌ها را می‌نویسند.» او همچنین اعلام کرد: «کسی که نقشه فیلترینگ را می‌نویسد یا خودش مستقیما فیلترشکن می‌فروشد یا با دو سه واسطه وی‌پی‌ان می‌فروشد. گردش مالی وی‌پی‌ان‌ها دست کسانی است که فیلتر می‌کنند. وی‌پی‌ان فروش‌ها خارج کشور نیستند، آنها داخل کشور هستند.»
البته این پایان ماجرا نبود. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، در واکنش به این سخنان در پستی در یکی از شبکه‌های اجتماعی بومی نوشت: «از قوه‌قضائیه و هیات نظارت بر رفتار نمایندگان می‌خواهم این ادعا را بررسی کنند تا معلوم شود چه کسانی پشت مافیای فیلترشکن فروشی پنهان می‌شوند؛ البته که کلید حل مشکل، قانون‌گذاری و دست خود مجلس است.»
به‌دنبال شفاف‌سازی
موضوع گردش مالی فیلترشکن‌ها به حدی پیچیده شده است که حالا بیشتر نمایندگان مجلس به‌دنبال شفاف‌سازی این ماجرا هستند. پس از صحبت‌های عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، علی‌اکبر کریمی، نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان نیز بعدازظهر پنج‌شنبه در نشست شورای اداری استان مرکزی درباره گردش مالی فیلترشکن‌ها اظهار کرد: «فیلترشکن‌ها میلیاردها تومان را در جیب افراد منفعت‌طلب می‌کنند که انتظار است در اسرع وقت پیام‌رسان‌های خارجی تعیین تکلیف شوند.»
او در ادامه گفت: «این سوال از سوی مردم مطرح میشود که اگر پیام‌رسان‌های داخلی پاسخگوی نیاز مردم هستند، چرا از فعالیت پیام‌رسان‌های خارجی جلوگیری نمی‌شود و اگر این اقدام انجام شده چرا با فیلترشکن کار می‌کند که انتظار است این مهم برای مردم تعیین تکلیف شود.»
در راستای درخواست نمایندگان نسبت به شفاف‌سازی این موضوع غلامرضا نوری‌قزلجه، نماینده بستان‌آباد، در واکنش به اظهارات اخیر جواد نیک‌بین که اعلام کرده بود، همان کسانی که فیلترینگ را اجرایی کرده‌اند، فیلترشکن‌ها را هم می‌فروشند، به اعتماد آنلاین گفته است: «براساس اطلاعاتی که – از شرکت‌ها و مجموعه‌هایی که اقدام به فروش فیلترشکن می‌کنند- دارم به نظرم موضوع بی‌ارتباط نیست. یعنی همان افراد و جریاناتی که اقدام به فیلترینگ کرده و برای تصویب طرح صیانت تلاش کرده‌اند، بی‌ارتباط با فروشندگان فیلترشکن هم نیستند. باید توجه داشت، گردش مالی این صنعت به اندازه‌ای بالاست که بعید است بخش خصوصی بتواند در این حجم از فروش فیلترشکن ورود کند. کسانی که دسترسی به ارگان‌های بانفوذ داشته‌اند تا بتوانند طرح‌هایی مانند صیانت را ابتدا طرح و سپس اجرایی کنند، طبیعتا به امکاناتی دسترسی دارند که بتوانند اقدام به فروش فیلترشکن هم کنند. حدس من هم با آقای نیک‌بین یکی است. اظهارنظر ایشان دور از واقعیت نیست. افرادی که اقدام به فیلترینگ کرده‌اند، می‌توانند ضد فیلتر را هم به فروش برسانند.»
او ادامه داد: «سرنخ‌های این ارتباطات در زمان مطرح شدن موضوع صیانت هم هویدا بود. افراد و جریاناتی که ناگهان فریادشان به آسمان بلند می‌شد و در برابر مخالفان طرح صیانت مانع‌تراشی می‌کردند، مشخص بود که بنا به دلایلی تا این اندازه فیلترینگ را دنبال می‌کنند. معلوم بود که پای منافع اقتصادی خاصی در میان است. البته در همان ایام بندی وجود داشت که مربوط به سهم دولت از اپراتورها بود که گروهی قصد داشتند این درآمدها را به سرمایه‌گذاری در این حوزه تخصیص دهند.»
نوری در پاسخ به این سوال که آیا مجلس هرگز برای بررسی و تحقیق و تفحص از فروشندگان فیلترشکن اقدامی انجام داد یا نه، گفت: «جزئیاتی در خصوص ارتباط کانون‌های فروش فیلترشکن با برخی طرفداران طرح صیانت وجود داشت که به دست نمایندگان رسیده است، اما هرگز اطلاعات شفافی داده نشد. من خودم این موضوع را پشت تریبون مجلس از وزیر اطلاعات پرسیدم. از ایشان خواستم که به‌طور شفاف گردش مالی فروش فیلترشکن را اعلام کنند که البته تا به امروز هیچ توجهی به این مطالبات نداشتند.»
در راستای عدم توجه وزیر ارتباطات به مطالبات نمایندگان در خصوص شفاف‌سازی گردش مالی فروش فیلترشکن‌ها، غلامرضا نوری‌قزلجه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» هم یک بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد و گفت: «بارها از وزیر ارتباطات خواسته شده است تا گردش مالی وی‌پی‌ان‌ها را ارائه دهد تا مشخص شود پول این ابزارهای فیلترشکن به جیب چه کسانی می‌رود. با این همه وزیر ارتباطات تا این لحظه از انجام چنین اقدامی خودداری کرده است.»
در حالی که همچنان سایه فیلترینگ بر ارتباطات روزمره مردم سنگین است و در بر همان پاشنه می‌چرخد، بسیاری از مردم و نمایندگان از وزارت ارتباطات به عنوان متولی این بخش انتظار دارند در این زمینه شفاف‌سازی لازم را انجام داده و اقدام به ارائه اطلاعات دقیق بکند تا مشخص شود برنده این بازار داغ و پررونق – که مردم عادی بازنده آن هستند- چه فرد یا افرادی هستند؟