ایجاد قطب مراکز داده یا دیتاسنترها (مرکز داده به مکانی گفته می‌شود که گروه عظیمی از سرورهای کامپیوتری و تجهیزات شبکه‌ با استفاده از امکانات زیرساختی و ارتباطی برای فضای ذخیره‌سازی داده‌ها (رایانش) و میزبانی مجموعه‌ بزرگی از داده‌ها، گردهم آمده‌ باشند) در سند معماری شبکه ملی اطلاعات به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تکلیف شده است. این وزارتخانه شرکت ارتباطات زیرساخت را متولی اصلی ایجاد قطب مراکز داده در کشور کرده است، چون یکی از ملزومات شبکه ملی اطلاعات، نگهداری داده و محتوای داخلی در مراکز داده پرظرفیت در داخل کشور است. در پی اجرای این تکلیف شرکت ارتباطات زیرساخت ایجاد حداقل سه قطب مرکز داده را در سه استان کشور مشهد، اصفهان و البرز (در منطقه ویژه اقتصادی پیام) پیش‌بینی کرده به‌طوری که هم‌اکنون در این منطقه ۲۰۰ رک آماده شده و در حال ارائه سرویس است و قرار است تا پایان سال‌جاری مراکز داده را به ۱۰۰۰ رک برساند. اما ایجاد قطب مراکز داده در کشور دارای چه تبعات مثبتی است؟ چرا کشور به ایجاد قطب مراکز داده نیاز دارد؟ و برای ایجاد مراکز داده در کشور چه شرایطی مهیا و چالش‌هایی باید رفع شود. به گفته کارشناسان فناوری اطلاعات ایجاد قطب مراکز داده ضمن ایجاد فرصت‌های شغلی، هزینه‌های ایجاد مراکز داده را کاهش داده و ضمن فراهم کردن شرایط سرمایه‌گذاری در این حوزه امکان صادرات خدمات داخلی را فراهم می‌کند.

توسعه سودآورترین شغل آینده
«ایجاد قطب مراکز داده در سند معماری کلان شبکه ملی اطلاعات مطرح شده و دولت و سازمان فناوری اطلاعات را به ساخت سه مرکز داده تا پایان سال 1402 مکلف کرده است، از این رو ایجاد قطب‌های مراکز داده از سوی دولت در حال راه‌اندازی است بنابراین اقدام دولت سیزدهم را برای توسعه این بخش به فال نیک می‌گیریم و آن را راهی برای توسعه این مراکز در کشور می‌دانیم.»
محمد دین محمدی آذری رئیس کمیسیون زیرساخت مراکز داده نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: پیش‌بینی شده است مراکز داده در دنیا از سال 2018 تا 2025، 6 برابر رشد کند و کشور ما هم باید با کمی فاصله یعنی بازه زمانی 2022 تا 2030 در این حوزه توسعه یابد.
از سوی دیگر مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که یکی از سودآورترین شغل‌های فناوری اطلاعات در آینده حوزه مراکز داده است بنابراین ایجاد چنین مراکزی در کشور برای رسیدن به هدف رشد و توسعه ضروری است.
دین محمدی آذری با بیان اینکه ایجاد قطب مراکز داده آن هم در مناطق ویژه اقتصادی ضرورت دارد، تصریح کرد: این مناطق دارای دسترسی به اینترنت IXP و اینترنت گیت وی بین‌الملل IGW به صورت مستقیم، پوشش شبکه مخابراتی پرسرعت و گره‌ها و تجهیزات مخابراتی، آب، برق و گاز است که بیشترین نیازمندی‌های ایجاد مراکز داده محسوب می‌شود و تمرکز در این منطقه این چالش‌ها را رفع می‌کند. مهمتر اینکه می‌توان از تسهیلات این مناطق مانند زمین، معافیت مالیاتی، هزینه تجهیز ترخیص و غیره بهره‌مند شد.

به اعتقاد دین محمدی آذری، قطب داده دارای فرصت‌های اقتصادی است و ایده تمرکز مراکز داده بزرگ در قطب‌ها، تجمیع مراکز کوچک و متوسط در مراکز داده با بزرگ مقیاس (Hyper Scale) مزایایی چون از مقرون به صرفه بودن مقیاس در هزینه‌های خرید و ساخت (CAPEX)، طراحی، ساخت و تجهیز ماژولار متناسب با رشد نیاز، افزایش شاخص بهره‌وری انرژی (PUE)، افزایش سطح تخصص در طراحی، ساخت، مدیریت، نگهداری، کاهش هزینه‌های عملیات و نگهداری (OPEX) و غیره را به همراه خواهد داشت.
وی اظهار کرد: ایجاد قطب مراکز داده زمینه‌ساز بهره‌برداری از فرصت‌ها و ظرفیت‌های بهینه موجود در کشور برای آغاز هدفمند فعالیت‌های منطقه‌ای است و می‌تواند زیربنای توسعه بازار و فروش خدمات مراکزداده به کشورهای همسایه از جمله پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، روسیه، سوریه و عراق باشد.
رئیس کمیسیون زیرساخت مراکز داده نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران امنیت در قطب مراکز داده را مهم عنوان کرد و گفت: مراکز داده زیرساخت‌های حساسی هستند، چرا که خدمات دولتی به واسطه دولت الکترونیک متمرکز شده و هرگونه سستی و بی‌توجهی و خلل به این حوزه می‌تواند صدمات جبران ناپذیری ایجاد کند.

این کارشناس مراکزداده تصریح کرد: از دیدگاه پدافند غیرعامل تجمیع مراکزداده به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های حساس و حیاتی کشور، عامل افزایش سطح پدافندی و به دنبال آن افزایش پیچیدگی و هزینه ساخت این مراکز می‌شود، ولی در عین حال ایجاد قطب و ساخت مراکزداده بزرگ مقیاس، امکان استفاده از متخصصان امنیت فیزیکی و سایبری و پیاده‌سازی تدابیر امنیتی مورد نیاز را افزایش داده و هزینه‌های مربوط به این مسأله را توجیه کرده و در نهایت منجر به افزایش سطح امنیت در قطب مراکزداده خواهد شد.
این فعال حوزه مراکز داده، تحقق اهداف پروژه قطب مراکزداده را وابسته به همکاری تمام ذینفعان شناسایی شده در طرح و مشارکت نزدیک دولت با بخش خصوصی عنوان کرد و گفت: با توجه به سرعت تغییر تکنولوژی و نیازمندی‌های بازار و کاربران، به روز‌رسانی مستمر مطالعات و برنامه‌های تدوین شده ؛ عامل زنده ماندن این پژوهش‌ها و کارآمد بودن نتایج اجرایی حاصل از آنهاست.
دین محمدی آذری ابراز امیدواری کرد که خدمات الکترونیک دولت به عنوان اولین مشتریان بالفعل مراکزداده رتبه‌بندی شده بخش خصوصی در قطب مراکزداده اجرایی شوند و در آینده نزدیک شاهد تجمیع مراکزداده پراکنده سازمان‌های اجرایی در قطب‌های مراکزداده باشیم و با گسترش این قطب‌ها دامنه خدمات ابری مراکزداده به کل کشور گسترش یابد.

افزایش میزبانی از سکوهای داخلی
فرشاد اسماعیلیان کارشناس مراکز داده هم راه‌اندازی قطب مراکز داده از سوی دولت را یک اقدام خوب عنوان کرد که باعث رشد یکی از زیرساخت فناوری اطلاعات در کشور یعنی مراکز داده یا همان دیتاسنترها می‌شود.
اسماعیلیان به «ایران» گفت: ایجاد یک قطب مرکز داده در منطقه ویژه اقتصادی یک گام مثبت و استراتژیک است که می‌تواند به توسعه فناوری اطلاعات و کسب‌وکارهای مرتبط کمک کند. اگر به دنبال توسعه کسب و کارهای مجازی در کشور هستیم به زیرساخت‌هایی مانند دیتاسنتر نیاز داریم. به هرحال مناطق ویژه اقتصادی دارای معافیت‌های قانونی هستند و می‌تواند برای ایجاد دیتاسنتر و رشد و توسعه به خصوص جذب سرمایه‌های خارجی برای این صنعت کمک کند.
وی اظهار کرد: به عبارتی وقتی پلتفرم‌ها یا همان سکوها در کشور بیشتر شده و توسعه یابند، باید داده‌های آنها در دیتاسنترهای داخلی میزبانی شود و اگر زیرساخت‌های دیتاسنتر در کشور اندک باشد، امکان توسعه وجود نخواهد داشت، به‌طوری که هم‌اکنون با کمبود رک در دیتاسنترهای داخلی مواجه هستیم و اگر پلتفرمی به 50 رک نیاز داشته باشد، موجود نیست.
این کارشناس مراکز داده با بیان اینکه مناطق ویژه اقتصادی این امکان را به‌وجود می‌آورد تا بتوان سرمایه‌گذار خارجی جذب کرد، گفت: به هر حال توسعه با جذب سرمایه ممکن می‌شود و ما در داخل کشور در این حوزه سرمایه‌گذار نداریم و اگر تعداد اندکی سرمایه‌گذار هم وجود داشته باشد به دلیل قطعی اینترنت و نبود ثبات در این حوزه سرمایه‌گذاری نمی‌کنند، چون سرمایه‌گذار به دنبال بازگشت سرمایه‌ است.

وی افزود: از سوی دیگر امکان ارائه همزمان سرویس و خدمات دیتاسنتر به داخل و خارج از ایران در مناطق ویژه و قطب‌های مراکز داده برای سرمایه‌گذار میسر می‌شود بنابراین انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری خواهد بود. فرصت‌های شغلی در حوزه ساخت و ارائه خدمات ایجاد و باعث کاهش وابستگی به دیتاسنترهای خارجی و افزایش صادرات خدمات داده خواهد شد.کارشناس مراکز داده به تبعات مثبت دیگری اشاره و بیان کرد: با ایجاد قطب مراکز داده در مناطق ویژه اقتصادی امکان ایجاد دیتاسنتر از سوی خارجی‌ها میسر می‌شود و به این ترتیب اگر یک ایرانی بخواهد می‌تواند از این مراکز داده خارجی مستقر در داخل خاک کشور استفاده کرده و نیاز کاربر خود را تأمین کند.
اسماعیلیان انجام اقدامات امنیتی را مهم دانست و گفت: تمرکز دیتاسنتر در 4 نقطه در کشور خود می‌تواند مشکلاتی امنیتی ایجاد کند بنابراین باید به فکر تأمین امنیت آن بود.
برای تأمین امنیت به نیروهای متخصص امنیتی برای راه‌اندازی و نگهداری زیرساخت‌ها نیاز است چون وقتی حجم زیادی از خدمات میزبانی شود، باید نیروی متخصص جذب کرد و کنترل و نگهداری زیرساخت‌ها را به آنها سپرد. باید از پلتفرم‌های امنیتی پیشرفته بومی و پلتفرم‌های خارجی به صورت همزمان استفاده کرد. استفاده از فایروال‌ها و سیستم‌های امنیتی پیشرفته هم مهم است.