پیشرویی آسیایی‌ها و پرشتابی اروپایی‌ها در توسعه فیبرنوری
کشورهایی که موقعیت ممتازی در ارتباطات ثابت دارند لزوما با فیبر نوری به این جایگاه دست پیدا نکرده‌اند اما اکنون همه به این نتیجه رسیده‌اند که فیبر نوری بهترین راه برای بهبود کیفیت و سرعت اینترنت ثابت است. کشورهای اروپایی در طول ۱۰ سال، پوشش فیبر نوری خود را ۵۷۵ درصد زیاد کرده‌اند و کشورهای آسیایی نیز پیشروترین کشورهای جهان در فیبر نوری به شمار می‌آیند.
ایران در آخرین گزارش اینترنت ثابت اسپیدتست که وزارت ارتباطات به آن استناد می‌کند، از میان ۱۸۱ کشور در رتبه ۱۵۴ از لحاظ میانه سرعت در ماه نوامبر ۲۰۲۳ جای گرفته است. وزارت ارتباطات می‌گوید قصد دارد با افزایش پوشش فیبر نوری این وضعیت را بهبود ببخشد. قرار است تا پایان دولت، ۲۰ میلیون خانوار و کسب‌وکار تحت پوشش فیبر قرار بگیرند که تا کنون ۲۶ درصد از این هدف‌گذاری محقق شده است. با توجه تعداد حدودا ۲۵ میلیونی خانوارهای در ایران یعنی دولت می‌خواد به نرخ پوشش (Coverage Rate) ۸۰ درصدی در کشور برسد.
اما در دنیا وضعیت فیبر نوری چگونه است؟ آیا فیبر بخش زیادی از ارتباطات ثابت کشورها را تشکیل می‌دهد؟
آسیایی‌ها در صدر
پیشروترین کشورهای جهان در فیبر نوری آسیایی هستند. تاکنون ۲۲ کشور به نرخ نفوذ (تعداد مشترکان نسبت به کل خانوارها) بالای ۵۰ درصد رسیده‌اند که در میان آنها امارات با بیش از ۹۸ درصد مشترک فیبر نوری در رتبه نخست ایستاده است. در آخرین گزارش اسپیدتست نیز رتبه امارات از لحاظ میانه سرعت اینترنت ثابت، ششم از میان ۱۸۱ کشور جهان است.
بعد از امارات نیز قطر به ضریب نفوذ ۹۷.۸ درصدی رسیده است و پس از آن کشورهای سنگاپور (۹۶.۵ درصد)، هنگ کنگ (۹۱.۶ درصد) و چین (۸۹.۴ درصد) بهترین وضعیت را از لحاظ نسبت کاربران فیبر نوری دارند.
اروپا، به سوی پوشش ۱۰۰ درصدی
شورای فیبر نوری در اروپا (FTTH Council Europe) نهادی غیرانتفاعی و صنعتی در اروپا، متشکل از بیش از ۱۵۰ اپراتور، وندور و سرمایه‌گذار است که از سال ۲۰۰۴ فعالیت خود را شروع کرده است؛ این انجمن می‌خواهد کل اروپا را به فیبر متصل کند و باور دارد اروپا برای حفظ موقعیت جهانی خود و ایفای نقش در رقابت‌های بین‌المللی باید به فیبر نوری متصل شود.
برخلاف تصور رایج، توسعه‌یافته‌ترین کشورهای اروپای غربی، بهترین وضعیت را ندارند. آلمان، انگلستان و ایتالیا سه کشوری هستند که راه طولانی‌تری در مسیر فیبر نوری در پیش دارند. این سه کشور در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا به همراه انگلستان، ۵۵ درصد خانوارهایی را در خود جای داده‌اند که مشترک فیبر نوری نیستند، هر چند ممکن است تحت پوشش قرار گرفته باشند.
در حال حاضر ایسلند با نرخ نفوذ حدود ۷۷ درصدی بهترین وضعیت را در میان ۳۹ کشور اروپایی بررسی‌شده توسط شورای فیبر نوری اروپا را دارد. اسپانیا (۷۳.۵ درصد) و پرتغال (۷۱.۱ درصد) نیز در رده‌های بعدی هستند. سوئد، نروژ، رومانی و فرانسه کشورهایی دیگری هستند که بیش از ۵۰ درصد خانوارهایش به فیبر نوری متصل هستند.
بر اساس آمارهای FTTH Council Europe در ۳۹ کشور اروپایی ۲۱۹ میلیون خانوار تحت پوشش فیبر نوری قرار دارند که ۶۲.۳ درصد خانوارهای این ۳۹ کشور را تشکیل می‌دهد. از سویی حدود ۵۰ درصد کل خانوارها، مشترک فیبر نوری هستند.
این ۳۹ کشور در طول ۱۰ سال، میان سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ توانسته‌اند پوشش فیبر نوری خود را ۵۷۵ درصد زیاد کنند و از سویی تعداد مشترکان فیبر را نیز ۴ برابر ارتقا دهند.
اروپا در عین حال که سعی می‌کند پوشش فیبر نوری را در سراسر قاره گسترش دهد، برای افزایش نسبت کاربران به پوشش نیز برنامه‌ریزی می‌کند. سال ۲۰۱۲، زمانی که ۵۴ میلیون خانوار تحت پوشش بودند، ۳۰ درصد آنها از فیبر استفاده می‌کردند. این آمار اکنون به ۵۰ درصد رسیده است و ارزیابی‌ها، نسبت ۶۵ درصد در سال ۲۰۲۸ را پیش‌بینی می‌کند. در زمان نگارش این گزارش، این نسبت در ایران ۹.۲ درصد است.
پوشش فیر نوری در اروپا/منبع: FTTH Council Europe
شورای فیبر نوری اروپا می‌گوید تا سال ۲۰۲۸، سه کشور فرانسه، اسپانیا و آلمان بیشترین تعداد مشترک فیبر نوری را خواهند داشت و یونان، بلژیک و اتریش بیش از بقیه کشورها از لحاظ تعداد کاربر رشد می‌کنند.
این شورا در مورد کشورهایی که راه طولانی‌تری پیش رو دارند نیز از آلمان، انگلستان و ایتالیا نام می‌برد.
بررسی یک تجربه موفق: کره جنوبی
موسسه تحقیقاتی Independent Advisory Services که به طور خاص در حوزه ارتباطات، تحقیقات بازار انجام می‌دهد می‌گوید بازار مخابرات کره جنوبی سومین بازار بزرگ دنیا از نظر درآمد با ۳ اپراتور بزرگ ثابت و همراه است که در سال‌های پیش سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌های فیبر خود انجام داده است. فیبر نوری در کره جنوبی با سرعت‌هایی تا ۱۰ گیگابیت بر ثانیه به مردم ارائه میشود.
برنامه دولت کره جنوبی در دهه ۹۰ میلادی تبدیل خطوط مسی بین ساختمان نهادهای عمومی و منازل بود. کره‌ای‌ها در این دوره ۶۲۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کردند و توانستند در چندین شهر به سرعت ۱۵۰ مگابیت بر ثانیه هم دست پیدا کنند.
با آغاز قرن بیست و یکم، کره سعی کرد بازار این بخش را با وضع کردن مقررات ضد انحصاری سامان بدهد. آنها در همین راستا قانون تنظیم انحصار و تجارت عادلانه را تصویب کردند که با رفتارهای انحصاری مقابله می‌کرد و نرخ‌های غیر عادلانه برای دسترسی به فیبر را نیز از میان برمی‌داشت. این قانون محدودیت‌هایی برای ادغام شرکت‌ها وضع کرد تا اپراتورهای بزرگ نتوانند با خرید بازیگران کوچک‌تر به موقعیت غالب در بازار دست پیدا کنند. چنین اقدام‌هایی فضای دوقطبی بازار مخابرات کره را تغییر داد و منجر به افزایش رقابت در آن شد.
سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) که متشکل از ۳۸ کشور عمدتا توسعه‌یافته جهان است اعلام می‌کند کره جنوبی در میان کشورهای این سازمان بهترین وضعیت را از لحاظ ضریب نفوذ فیبر با نسبت ۸۸ درصدی دارد.
شرکت آمریکایی utilitiesone که پیمانکار تاسیسات مخابرات است از حمایتی دولتی به عنوان نکته کلیدی موفقیت کره در فیبر نوری یاد کرده و می‌گوید: «داستان موفقیت کره جنوبی اهمیت حمایت و سرمایه‌گذاری قدرتمند دولت در زیرساخت‌های فیبر را نمایان می‌سازد.»
آمریکا کجای بازی است؟
آمریکا با اینکه وضعیت بسیار خوبی از لحاظ سرعت ارتباطات ثابت دارد و در آخرین گزارش اسپیدتست در رتبه سیزدهم جهان ایستاده است اما آنچنان در فیبر نوری پیشرو نیست، البته که با سرعت خوبی به پیش می‌رود.
در سال ۲۰۲۳ پوشش فیبر نوری در آمریکا ۱۳ درصد رشد کرد و به ۶۳ میلیون خانه رسید. ارائه‌دهندگان فیبر نوری در آمریکا اکنون توانسته‌اند ۴۵.۴ درصد از منازلی که تحت پوشش قرار دارند را به مشترک خود تبدیل کنند.
حجم بازار فیبر نوری
موسسه تحقیقاتی Global Industry Analysts که در زمینه تحقیقات بازار فعالیت می‌کند در آخرین گزارش خود که ژانویه ۲۰۲۴ منتشر شده می‌گوید بازار جهانی FTTx در انتهای سال ۲۰۲۲ به حجمی ۱۶.۴ میلیارد دلاری رسیده است و پیش‌بینی میشود تا پایان سال ۲۰۳۰ با نرخ رشد مرکب سالیانه ۸.۴ درصدی به حجمی ۳۱.۳ میلیارد دلاری برسد.
چین از جمله کشورهایی است که سریعتر و با نرخ رشد مرکب سالیانه (CAGR) ۹.۷ درصد به پیش می‌رود. نرخ رشد کانادا و ژاپن اما از میانگین جهانی فاصله دارد و به ترتیب اعداد ۶.۸ و ۶.۷ درصد را نشان می‌دهد. آلمان نیز بازار فیبر نوری خود را با نرخ رشد مرکب سالیانه ۷.۵ درصد توسعه می‌دهد.