یک پژوهشگر فضای مجازی دریادداشتی درخصوص چگونگی قانونی شدن فروش اینترنتی دارو دربرخی کشورهای جهان از جمله آمریکا می‌گوید.

طیبه بابایی پژوهشگر فضای مجازی در یادداشتی در خصوص فروش اینترنتی دارو و چگونگی قانونی شدن آن در برخی کشورهای جهان از جمله آمریکا آورده است: «فروش آنلاین دارو در برخی از کشورهای جهان قانونی است. ایالات متحده، بریتانیا، هلند، استرالیا، چین و سوئد بیشترین سهم را در فروش آنلاین دارو در جهان دارند.

دنیای دیجیتال رو به رشد کنونی، در حال گشودن درهای تقاضا به روی خدمات جدید و تجربیات آنلاین مشتری‌پسند است. گسترش سریع اینترنت، چشم‌انداز رو به رشد سلامت دیجیتال و راحتی خرید و فروش آنلاین، موجب افزایش تقاضا برای تسهیل دسترسی به دارو در جوامع امروزی شده است. بازار خرید و فروش دارو به سمت حذف واسطه‌ها در حرکت است و علاوه‌بر داروخانه‌های سنتی پای پلتفرم‌های آنلاین را نیز به این مقوله باز کرده است. تجارت آنلاین دارو امروزه به بخش قابل توجهی از گردش اقتصادی کشورهایی تبدیل شده است که آغوش خود را به روی این تغییر گشوده و امکان فروش آنلاین قانونی دارو را فراهم کرده‌اند.

فروش آنلاین دارو از اوایل هزاره سوم و ابتدا در داروخانه‌های آنلاین مبتنی‌بر وب آغاز شد. پس از آن، داروخانه‌های مبتنی‌بر برنامه‌های موبایل معرفی شدند و تقاضا برای نمونه اولیه را کاهش دادند. این برنامه‌ها به خصوص از زمان همه‌گیری کووید ۱۹ و استقبال گسترده جوامع، هم به لحاظ کیفی و هم از نظر کمی، با سرعت فوق‌العاده‌ای توسعه یافتند و متخصصان و بیماران را با روش مجازی خرید دارو سازگار کردند.

برنامه‌های کاربردی تلفن همراه در کنار عواملی چون گسترش دیجیتالی شدن، افزایش استفاده از اینترنت، دسترسی به خدمات آنلاین و نسخه‌های الکترونیکی در فرآیند مراقبت‌های بهداشتی، نقش مهمی در بازار جهانی داروخانه آنلاین ایفا کرده‌اند. آن‌ها بستری به وجود آورده‌اند که به موجب آن داروخانه‌ها می‌توانند، مستقیماً با مصرف‌کنندگان در تماس باشند و از این طریق پایگاه بیماران خود را توسعه دهند.

ایالات متحده یکی از پیشگامان و پیشروان همه کشورهایی است که اقدام به توزیع آنلاین دارو کرده‌اند. از همین روی در این نوشتار وضعیت فروش آنلاین دارو، مزایا و چالش‌ها، نقش آن در تجارت آنلاین، نحوه تنظیم‌گری و پلتفرم‌ها و داروخانه‌های آنلاین برتر در این کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

بازار تجارت الکترونیک داروهای آنلاین

ایالات متحده، بریتانیا، هلند، استرالیا، چین و سوئد بیشترین سهم را در فروش آنلاین دارو دارند. از نظر میزان درآمد داروخانه آنلاین، ایالات متحده با ۱۳.۲۶ میلیارد دلار در بازار جهانی پیشتاز است و پس از آن چین با ۵.۸۸ میلیارد دلار قرار دارد. علاوه بر این، یک نظرسنجی جهانی که در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳ انجام شده است، نشان می‌دهد سوئد بالاترین درصد خریداران آنلاین دارو را دارد.

نرخ رشد فروش داروخانه‌های آنلاین در ایالات متحده قابل توجه است. اندازه بازار داروخانه آنلاین در این کشور ۵۲ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده است و انتظار می‌رود، در سال ۲۰۲۶ به ۱۴۶ میلیارد دلار برسد. صنعت داروسازی الکترونیکی این کشور نیز با افزایش استفاده از نسخ الکترونیکی توسط پزشکان و بیمارستان‌ها و ضریب نفوذ بالای اینترنت و گوشی‌های هوشمند شتاب بیشتری گرفته است. در حال حاضر، بیش از ۲۵ درصد از داروهای بدون نسخه در ایالات متحده به صورت آنلاین به فروش می‌رسند و به احتمال زیاد، تا سال ۲۰۲۶، بازار داروخانه آنلاین مبتنی‌بر نسخه نیز به دلیل ارائه تخفیف‌های دولتی از ۱۳۲ میلیارد دلار عبور کند.

مدل توزیع دارو در آمریکا

در ابتدا خوب است بدانیم که مدل توزیع دارو در ایالات متحده از یک سیستم دو کلاسه منحصر به فرد، متشکل از داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه (OTC)، تشکیل شده است. داروهای بدون نسخه به راحتی در فروشگاه‌های خرده فروشی نیز فروخته می‌شوند و در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرند. همچنین داروخانه‌های آنلاین و پلتفرم‌ها، مجاز به فروش داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه به کاربران خود هستند؛ اما فروش آنلاین بدون مجوز این داروها، پیگرد قانونی دارد و متخلف متحمل حبس و پرداخت جریمه‌های سنگین خواهد شد.

توزیع آنلاین داروهای بدون نسخه در ایالات متحده قانونی و بدون هیچ محدودیتی در دسترس است. وظیفه تنظیم‌گری این داروها را نیز سازمان غذا و داروی این کشور (FDA) بر عهده دارد. این سازمان به‌طور کلی مسئول اطمینان از این است که همه داروها، اعم از بدون نسخه و نسخه‌ای، به طور ایمن توزیع شوند و این اختیار را دارد که محدودیت‌هایی را برای داروهایی که برای سلامت عمومی ناایمن تلقی می‌شوند، اعمال کند.

در این کشور دسته‌ای از داروها با نام مواد کنترل‌شده نیز وجود دارند که محدودیت‌های شدیدی برای توزیع آن‌ها، چه به صورت آنلاین و چه حضوری، تعریف شده است. قانون حمایت از مصرف‌کننده داروخانه آنلاین ایالات متحده «Ryan Haight» که در سال ۲۰۰۸ معرفی شد، دسترسی آنلاین مصرف‌کنندگان به مواد کنترل‌شده را به شدت محدود و توزیع آن‌ها توسط داروخانه‌های آنلاین را ممنوع کرد.

گذار از داروخانه‌های سنتی به پلتفرم‌های آنلاین فرصت‌ها و چالش‌هایی را ایجاد کرده است که برای شناخت آن‌ها مزایا و معایب این تجارت در ادامه بیان و بررسی می‌شوند.

مزایای توزیع آنلاین دارو

داروخانه‌های آنلاین امکان سفارش دارو بدون مراجعه به داروخانه و تحویل آن در محل را فراهم و دسترسی به دارو را برای بیماران بستری در خانه و کسانی که در مناطق دور افتاده یا روستایی کم برخوردار زندگی می‌کنند، تسهیل می‌کنند.

خرید آنلاین دارو دسترسی به داروها را افزایش می‌دهد و امکان ناشناس ماندن مصرف‌کنندگان را نیز فراهم می‌کند. این ویژگی می‌تواند، به ویژه برای افرادی که کم‌توان هستند و امکان خرید حضوری ندارند، مفید باشد.

داروخانه‌های آنلاین قانونی از حریم خصوصی محافظت می‌کنند و اطلاعات افراد را محرمانه نگه می‌دارند.

شفافیت فرآیند در خرید آنلاین از داروخانه‌های دیجیتال معتبر می‌تواند، ضامن ایمنی و کیفیت داروها باشد و دسترسی مصرف‌کنندگان به داروهای ایمن و تحت نظارت را فراهم کند.

داروخانه‌های آنلاین باید بر اساس قانون، فرصت مشاوره با داروساز دارای مجوز، ارائه راهنمایی و پشتیبانی حرفه‌ای را برای کاربر فراهم کنند.

کاهش هزینه‌های اضافی در فروش آنلاین دارو، مانند عدم نیاز به وجود فروشگاه فیزیکی و هزینه‌های عملیاتی کمتر، اغلب به عرضه ارزان‌تر آن‌ها می‌انجامد.

خرید آنلاین دارو با ارائه شفافیت در قیمت به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد، گزینه‌ها را مقایسه و مقرون به‌صرفه‌ترین آن‌ها را انتخاب کنند.

داروخانه‌های آنلاین می‌توانند، از طریق ویژگی‌هایی مانند تأیید نسخه و سهولت دسترسی به اطلاعات اضافی به کاهش خطا در نسخه‌پیچی کمک کنند.

پلتفرم‌های آنلاین فروش دارو اطلاعاتی در خصوص جایگزین‌ها و اثرات نامطلوب داروها ارائه و دانش و ایمنی مصرف‌کننده را افزایش می‌دهند.

چالش‌های توزیع آنلاین دارو

فروش آنلاین دارو در ایالات متحده علاوه‌بر مزایای بالقوه‌، خطرات و چالش‌هایی نیز داشته است که بسیاری از آن‌ها نتیجه خرید از داروخانه‌ها و پلتفرم‌های فروشی است که مجوزهای لازم را ندارند و تحت مقررات فعالیت نمی‌کنند. برای مصرف‌کنندگان مهم است که از این خطرات آگاه باشند و هنگام خرید دارو از داروخانه‌های آنلاین احتیاط کنند.

داروخانه‌های آنلاین ممکن است، داروهای غیراستاندارد یا تقلبی را بفروشند که می‌تواند، پیامدهای غیرقابل جبرانی از جمله مرگ به دنبال داشته باشند. تأکید اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا برای پیشگیری، خرید دارو تنها از داروخانه‌ها و پلتفرم‌های دارای مجوز است؛

تنظیم‌گران فدرال و ایالتی، داروهای تحویلی از داروخانه‌های آنلاین را آزمایش نمی‌کنند که منجر به فقدان کنترل کیفیت می‌شود؛

کاربران ممکن است، در هنگام خرید دارو از داروخانه‌های آنلاین غیرقانونی در معرض خطر سرقت هویت، کلاهبرداری و ضرر مالی قرار گیرند؛

اغلب، داروهایی برای درمان بیماری‌های حاد یا مزمن جدی مانند HIV یا سایر عفونت‌ها، دیابت یا بیماری قلبی به صورت آنلاین و غیرقانونی به فروش می‌رسند که خطرات سلامتی قابل توجهی را به همراه دارند؛

برخی داروخانه‌های آنلاین نافرمان، داروهای بالقوه خطرناکی را به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دهند که موجب نقض قانون فدرال غذا، دارو و آرایشی و بهداشتی ایالات متحده و بروز نگرانی‌های جدی ایمنی و قانونی می‌شود.

راه‌های شناخت داروخانه‌های آنلاین غیرقانونی

ایالات متحده برای رفع چالش‌های یادشده از مردم خود می‌خواهد، تنها از داروخانه‌های آنلاین قانونی داروهای خود را تهیه کنند و راه‌هایی را برای شناخت داروخانه‌های غیرقانونی معرفی کرده که عبارتست از عدم پایبندی به دریافت نسخه و در دسترس و پاسخگو نبودن دکتر داروساز؛ ارسال ایمیل یا پست‌های انگیزشی در رسانه‌های اجتماعی مثلاً در خصوص تخفیف‌های ویژه بر روی داروهای معروف؛ ارائه تخفیف‌های شگفت‌انگیز و قیمت‌های باورنکردنی؛ نداشتن علائم کیفیت و ایمنی؛ فروش داروهای غیراستاندارد یا تقلبی؛ نداشتن اعتبار قانونی.

برای حصول اطمینان از فعالیت قانونی پلتفرم و داروخانه آنلاین و احراز اعتبار آن بررسی موارد ذیل لازم است.

پورتال تأیید «PharmacyChecker» برای بررسی مطابقت داروخانه آنلاین با استانداردهای داروسازی در دسترس است. «PharmacyChecker» یک شرکت خصوصی اعتبارسنجی و مقایسه قیمت داروهای تجویزی است که به مصرف کنندگان کمک می‌کند، داروخانه‌های آنلاین واجد شرایط را بیابند.

مهر و گواهینامه‌های سازمان‌های شناخته شده در صفحات فروش دارو و کلیک کردن روی مهر و موم آن‌ها برای کسب اطمینان از صحت لازم است.

اطمینان از ثبت تجاری داروخانه آنلاین در ایالت مدنظر با استعلام از هیئت داروسازی ایالت یا سایر نهادهای نظارتی مربوطه امکان‌پذیر است.

مهر تأیید «VIPPS» نشان‌دهنده برخورداری داروخانه از معیارهای خاص و تأیید آن توسط انجمن ملی هیئت‌های داروسازی (NABP) است.

داروخانه‌های آنلاین توسط «NABP» تنظیم می‌شوند و توصیه می‌شود که مصرف‌کنندگان قبل از خرید به دنبال نماد آن در وب‌سایت داروخانه باشند.

داروخانه‌های آنلاین قانونی متعهد به دریافت نسخه معتبر هستند و آدرس فیزیکی و اطلاعات تماس خود را در معرض دید عموم قرار می‌دهند.

فرایند اعطای مجوز به داروخانه‌های آنلاین در ایالات متحده

داروخانه‌های آنلاین در ایالات متحده برای انجام فعالیت قانونی باید مجوز هر ایالتی را که در آن تجارت می‌کنند، داشته باشند. بزرگترین چالش در تنظیم داروخانه‌ها در این کشور موقعیت فراساحلی «off-shore location» آن است که اجرای قوانین مربوط به فروش دارو از طریق اینترنت را دشوار می‌کند. سازمان غذا و دارو و سایر سازمان‌های دولتی ایالات متحده برای اجرای این قوانین تلاش کرده‌اند؛ اما ماهیت ناشناس و دائماً در حال تغییر اینترنت، بستن وب‌سایت‌های غیرقانونی را چالش‌برانگیز کرده است.

فرایند اعطای مجوز به داروخانه‌های آنلاین در ایالات متحده، معمولاً با ارائه مجوز ایالت داخلی آغاز می‌شود. برای انجام تجارت در دیگر ایالات، داشتن مجوز سفارش پستی لازم است. نام مجوزها و الزامات خاص در ایالت‌های مختلف متفاوت است. علاوه بر این، داروخانه‌های آنلاینی که داروها را ارسال می‌کنند، به شدت تحت نظارت ایالتی و فدرال هستند و باید تأییدیه‌های لازم را داشته باشند.

معمولاً هیئت داروسازی ایالتی یا زیرمجموعه‌های وزارت بهداشت مسئول ارائه مجوز هستند. الزامات داروخانه‌های غیر مقیم و داروخانه‌های مقیم در ایالات متفاوت است و آن‌هایی که بدون مجوزهای مناسب فعالیت کنند، مشمول مجازات می‌شوند. همچنین، اکثر ایالات نوعی گزارش سالانه یا الزامات تمدید برای مجوزهای داروخانه غیر مقیم دارند که شامل برخورداری از الزامات فدرال و دریافت مجوز مواد کنترل‌شده در بسیاری از ایالت‌ها است. بنابراین، صدور مجوز داروخانه‌های آنلاین در آمریکا یک فرآیند تنظیم شده توسط هر ایالت با الزامات خاص حوزه قضائی مربوطه است.

داروخانه‌های آنلاین در هر ایالتی برای داشتن فعالیت قانونی باید مجوز داشته باشند. نام‌ها و الزامات مجوزهای خاص در ایالت‌ها متفاوت و اطلاعات دقیق فرآیند صدور مجوز در اختیار هیئت داروسازی ایالت است.

ایالت‌ها معمولاً هنگام درخواست برای مجوز داروخانه غیر مقیم از متقاضیان می‌خواهند، یک داروساز مسئول فعال در ایالت را معرفی کنند.

معمولاً از متقاضیان خواسته می‌شود، اطلاعات واحد تجاری، نوع داروخانه (مانند خرده‌فروشی، بیمارستانی، ترکیبی و…) و اساسنامه شرکت را ارائه دهند.

بسیاری از ایالات داشتن مجوز برای داروخانه‌هایی که قصد توزیع مواد کنترل‌شده را دارند، الزامی کرده‌اند.

لازم است، داروخانه الزامات مجوز فدرال، از جمله دریافت مجوز داروخانه غیر مقیم یا مجوز سفارش پستی و مجوز مواد کنترل‌شده در بسیاری از ایالت‌ها را برآورده کند.

به دلیل اثرات بالقوه مضر توزیع داروها و مواد کنترل‌شده، هر ایالت تمایل به صدور مجوز و نظارت بر داروخانه‌هایی دارد که داخل مرزهای آن فعالیت می‌کنند. حتی اگر یک داروخانه از نظر فیزیکی در یک ایالت واقع نشده باشد، به محض آن که از ساکنان ایالت سفارش دریافت کند، مشمول مقررات آن ایالت می‌شود.

شرکت‌های برتر فروش آنلاین دارو در ایالات متحده

داروخانه‌های آنلاین موفق ایالات متحده به قابل اطمینان و در دسترس بودن، ارائه‌های متنوع و تسریع در سرویس‌دهی شناخته شده‌اند. این عوامل، آن‌ها را به بهترین انتخاب برای افرادی که به دنبال محصولات و خدمات دارویی آنلاین هستند، تبدیل کرده است.

در حالی که این‌ها برخی از عمده‌ترین خرده‌فروشان آنلاین دارو در ایالات متحده هستند، سازمان غذا و داروی این کشور (FDA) هشدار می‌دهد که همه داروخانه‌های آنلاین ایمن نیستند و برخی ممکن است، داروهای تأیید نشده، تقلبی یا غیرایمن بفروشند. بنابراین، برای مصرف‌کنندگان بسیار مهم است که داروهای خود را از منابع قانونی و مطمئن خریداری کنند.

گسترش جمعیت بیماران و سالمندان به منزله افزایش صعودی تقاضا برای دارو است. تعداد کسانی که در آمریکا و سایر کشورها پلتفرم‌های داروخانه آنلاین را برای خرید دارو ترجیح می‌دهند، به دلیل مزایایی که ذکر آن رفت، هر روز در حال افزایش است و این روندی نیست که بتوان آن را متوقف کرد. فراهم شدن امکان تهیه آنلاین دارو و دریافت آن در محل و گذار از داروخانه‌های سنتی به پلتفرم‌های آنلاین موهبتی است که رفع چالش‌های آن و بهره‌مندی از فرصت‌های فوق‌العاده‌اش تنها نیازمند تنظیم‌گری داروخانه‌های آنلاین برای اطمینان از فروش ایمن و قانونی داروها است.

تنظیم مقررات داروخانه‌های آنلاین در ایالات متحده با چالش‌های متعددی از جمله نظارت و اجرای ضعیف و گسترش داروخانه‌های آنلاین غیرقانونی و ناایمن دست‌وپنجه نرم می‌کند. افزایش همکاری‌های بین‌المللی و همراهی نهادهای نظارتی، مجریان قانون و صنعت داروسازی و همچنین توسعه چارچوب قانونی جامع از جمله گام‌های محکمی هستند که می‌توانند، به تنظیم مؤثرتر داروخانه‌های آنلاین و تضمین ایمنی و مشروعیت داروهایی که به صورت آنلاین فروخته می‌شوند، کمک کنند و اندک حواشی به وجود آمده حول موضوع تغییر مؤثر و مفید روش دسترسی بیماران به دارو را از میان بردارند.»