تامین تجهیزات توسعه فیبر نوری و بهره‌برداری از آن درست زمانی که دولت کمر به توسعه فیبرنوری بسته است یکی از چالش‌هایی است که بخش خصوصی و کاربران نهایی استفاده از زیرساخت فیبرنوری با آن مواجه هستند. اصلی‌ترین تجهیزات در مرحله تامین کالا، میکروداکت و بخش‌هایی از فیبر نوری مثل تار نوری است؛ و در مرحله اجرایی کردن، تولید مودم و واردات تجهیزات آن است که درحال حاضر شرکت‌ها با هردوی این موارد چالش دارند.

به گفته فعالان این حوزه، در بخش تولیدات فیبر نوری، میکروداکت در داخل کشور تولید می‌‌شود اما به دلیل اینکه شرکت‌ها سهمیه مشخصی برای تخصیص مواد پتروشیمی دارند، امکان تولید آن به راحتی میسر نیست. در بخش تجهیزات داخلی فیبر هم، واردکنندگان مشکلات تخصیص و صف طولانی دریافت ارز را دارند.

تا الان دولت حدود ۵ میلیون و ۱۹۱ هزار خانوار را تحت پوشش فیبر نوری قرار داده است. طبق آماری که اعلام شده بود، تا پایان سال این عدد باید به ۸ میلیون خانوار برسد؛ بنابراین تا پایان سال باید حدودا ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار خانوار جدید تحت پوشش قرار بگیرند.

به‌نظر می‌آید باوجود ملی بودن پروژه فیبر نوری، شرایط واردات و تولید تجهیزات در مرحله ابتدایی خیلی ساده نیست، به شکلی که حتی تولیدکنندگان مودم معتقد هستند به دلیل اینکه آمار دقیقی ندارند، پیش‌بینی‌ای از تعداد تولید مودم در آینده ندارند.

فرامرز رستگار، دبیر سندیکای صنعت مخابرات ایران درباره مهم‌ترین تجهیزات برای دسترسی به فیبر نوری گفت: برای مجهز کردن خانوارها به فیبر نوری، تولیدکنندگان و واردکنندگان باید به میکرو داکت و فیبر نوری دسترسی داشته‌ باشند. میکرو داکت یک محصولی است که با مواد پتروشیمی داخلی تولید می‌شود، اما سهمیه‌ای که هر شرکت برای تولید دارد، بسیار محدود است و براساس تولیدات دو سال گذشته شرکت است.

به گفته رستگار، کارخانه‌ها ظرفیت کافی برای تولید دارند، اما این در شرایطی است سهمیه به‌اندازه نیاز تخصیص داده شود. کارخانه‌ها برای تولید، نیازهای اولیه مثل آب، برق و گاز دارند اما سهمیه مواد اولیه که دولت از طریق بورس برای تولید تجهیزات اختصاص می‌دهد محدود است.

دبیر سندیکای صنعت مخابرات با تاکید بر ملی بودن طرح فیبر نوری توضیح داد: از آنجایی که طرح فیبر نوری، یک طرح ملی است، وزارت ارتباطات باید این طرح را به نهادهای مختلف نشان دهد که اگر کارخانه‌ای تولید میکرو داکت می‌کند، مواد اولیه بیشتری در اختیارش قرار دهند زیرا این مواد پتروشیمی در بازار آزاد قابل خریداری نیست و به‌صورت کامل در اختیار دولت است.

در خصوص تخصیص ارز هم گفته می‌شود، واردکنندگان مشکلات تخصیص ارز دارند زیرا تا زمانی که ارز تخصیص پیدا نکند، امکان واردات بخش‌های داخلی فیبر نوری وجود ندارد. برای واردات هم ۲۰ درصد میانگین واردات دو سال گذشته بازرگان را برای تخصیص ارز درنظر می‌گیرند.

تجهیزات فیبر نوری در اختیار دولت
رستگار با اشاره به انحصاری بودن تجهیزات فیبر نوری گفت: کارخانه توانایی تولید دارد اما این در شرایطی است که تخصیص ارز برای واردات و سهمیه موارد پتروشیمی برای میکروداکت هم فراهم باشد؛ اما به‌نظر می‌آید مواد اولیه که تولید داخل است و تجهیزات وارداتی هر دو در انحصار دولت است. میکرو داکت نسبتا ۱۰۰ درصد تولید داخل است و کابل نوری حدود ۳۰ درصد در داخل تولید می‌شود و بقیه تجهیزات مثل تار نوری باید وارد شود.

به گفته رستگار مجری طرح فیبر نوری، وزارت ارتباطات است. وزارت‌خانه در بخش وادرات و ارز باید بانک مرکزی را متقاعد کند و در بخش افزایش سهمیه مواد اولیه باید پتروشیمی را از طریق وزارات صمت متقاعد کند.

مسعود معزی‌نیا، مدیرعامل شرکت فهیم مشاور هم کمبود ارز را از چالش‌های واردات تجهیزات فیبر نوری دانست و گفت: یک بخش پروژه فیبر نوری اجرا و یک بخش تامین کالا است. در بخش اجرای پروژه فیبر نوری، امکانات تکنیکال و فنی برای انجام کار تقریبا وجود دارد. تجهیزات اکتیو در فیبر نوری مهم است اما تهدیدی که در این بخش وجود دارد این است که ارز برای واردات تخصیص داده نشود.

معزی معتقد بود که اگر دولت ارز بدهد و قبول داشته باشند که پروژه ملی است نباید مشکلی وجود داشته باشد. وظیفه تخصیص ارز به‌عهده وزارت صمت و بانک مرکزی است، این بخش‌ها باید سازوکار را طوری ترتیب دهند که به‌جای اینکه حدود ۱۰۰ روز زمان برای تخصیص ارز زمان طی شود، این زمان کمتر باشد که با کمبود تجهیزات برای فیبر نوری مواجه نشویم.

معزی درباره حمایت دولت از اپراتورها گفت: باتوجه به اینکه پروژه فیبر نوری ملی است، دولت به اپراتورها برای پیش‌برد این پروژه بودجه داده است و وزارت ارتباطات هم برای برای انجام این پروژه فشار بیشتری گذاشته که کار پیش برود؛ اما نگرانی برای واردات تجهیزات اکتیو وجود دارد. تجهیزات پسیو را شرکت‌‌های تولیدکننده تولید می‌کنند و در اختیار شرکت زیرساخت و اپراتورها قرار می‌دهند، اما حدود ۱۰ درصد تجهیزات پسیو هم از خارج وارد می‌شود. وزارت ارتباطات و وزارت صمت با توجه به اینکه طرح ملی است باید این موارد را لحاظ کنند و به شرکت‌‌ها برای واردات تجهیزات اکتیو کمک کنند.

او درباره چالش‌های بخش تولید گفت: در بخش تولیدات نبود نیروی انسانی از چالش‌های اصلی است. همچنین الان چند شرکت هستند که مودم تولید می‌کنند. اما یک بخش عمده تولیدات، قطعاتی است که از خارج وارد می‌شود اگر ارز تخصیص داده نشود، چالش‌ها بیشتر می‌شود.

در همین خصوص حمیدرضا رجبعلی، مدیر کسب‌وکار شرکت مودم ارگ جدید گفت: در موضوع طرح ملی فیبر، دو موضوع جدا هستند؛ تعداد خانوارهای تحت پوشش و تعداد سرویس‌گیرنده و کاربر. موضوعی که دولت روی آن تمرکز دارد، بحث میزان پوشش خانوار است.

رجبعلی درباره آمارهای تحت پوشش توضیح داد: تا پایان سال باید حدود ۲ میلیون خانوار تحت پوشش قرار بگیرند اما این تعدادی که تحت پوشش قرار می‌گیردند الزاما به سرویس فیبر متصل نمی‌شوند زیرا در هدف‌گذاری اول باید کابل‌کشی انجام شود و بعد طرح اتصال به خانوار است.

سرعت رشد فیبر و کاربر متفاوت است
به اعتقاد رجبعلی، به ‌نظر می‌آید درحال حاضر هدف‌گذاری دولت برای موضوع تحویل سرویس تا انتهای مسیر نیست و بیشتر پوشش مدنظر است.

رجبعلی گفت: در حال حاضر ۲۸۳ هزار و ۸۴۳ نفر هستند که سرویس گرفته‌اند. پس می‌بینیم که یک نسبت خیلی نامتقارنی بین اینها وجود دارد. زیرا فعلا هدف و فشار برای سرویس‌ دادن وجود ندارد. البته آسیاتک و شاتل تلاش‌شان را می‌کنند که مشترک بگیرند اما به‌صورت کلی از سمت دولت فشار نیست. احتیاج به مودم زمانی وجود دارد که کاربران نهایی می‌خواهند سرویس دریافت کنند. پوشش فیبر شاید به‌سرعت بالا برود اما سرویس‌گیرنده با آن سرعت رشد نمی‌کند.

رجبعلی درباره تعداد مودم‌های درخواستی برای تولید گفت: هدف دولت این است بعد از اینکه ۸ میلیون خانوار تحت پوشش فیبر قرار گرفتند، ۱۰ تا ۱۵ درصد از این تعداد را به فیبر متصل کند. یعنی ۸۰۰ هزار خانوار به فیبر متصل شوند، این در شرایطی است که همین حالا ۳۰۰ هزار متصل به فیبر داریم. یعنی باید ۵۰۰ هزار خانوار دیگر به این مجموعه اضافه شوند. درواقع می‌شود گفت برای سال آینده حدود ۵۰۰ هزار مودم درخواست داریم.

رجبعلی درباره چالش‌های واردات مودم گفت: اپرارتورها پیش‌بینی‌ها را در خصوص نیازمندی مودم به‌صورت شفاف بیان نمی‌‌کنند، زیرا خودشان هم اطمینان کامل ندارند. وقتی پیش‌بینی‌ها به تولیدکننده اعلام نشود، سرمایه‌گذاری بابت تجهیزات، مواد اولیه و کارگر میسر نیست.

او درباره مودم‌های دست دوم در بازار گفت: متاسفانه مودم‌های دست دوم به‌صورت رسمی و غیررسمی وارد کشور می‌شود و با قیمت پایین به فروش می‌رسد. این مودم‌ها به دلیل اینکه کارکرده هستند، قیمت پایین‌تری دارند به همین دلیل از جهت رقابت قیمتی، ما را در نقطه ضعف قرار می‌دهند. این موضوع عادلانه نیست. تقاضای ما از اپراتورا این است که به سمت خرید مودم‌های ریفربیش نروند؛ زیرا گارانتی هم ندارند و فقط به‌دلیل کم بودن قیمت خریداری می‌شوند. سازمان تنظیم مقررات و نهادهای ذی‌صلاح باید اجبار کنند که اپراتورها از اصالت کالا مطمئن شوند.

رجبعلی با اشاره به بزرگترین مشتری ارگ جدید گفت: مخابرات به‌عنوان بزرگترین مشتری ما، بیشتر از ۱۰۰ هزار مودم فیبر نوری از ما تهیه کرده است. الان ظرفیت کافی برای پوشش حداکثری برای این تعداد از سمت ما وجود دارد اما اینها در شرایطی است که وزارت‌خانه و اپراتور‌ها عددهای نیازمندی خودشان را به‌صورت واقعی و شفاف بیان کنند تا سرمایه‌گذاری لازم جهت پوشش‌دهی انجام شود. امکان تولید در کوتاه مدت وجود ندارد اما اگر در طول یک سال سفارش مودم داده شود، شرکت ما قابلیت پوشش حدود ۹۰ درصد این نیاز را دارد.