یک پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی با بیان اینکه امروز در کشور هیچ شرکت بزرگی در حوزه هوش مصنوعی نداریم گفت در لایه قانونگذاری آن‌طور که باید به خوبی عمل نکرده‌ایم.

علی رضاسلطانی پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی در گفتگو با فارس، در خصوص وضعیت ایران نسبت به سایر کشورها در تولید هوش مصنوعی اظهار کرد: در حال حاضر 200 شرکت دانش بنیان در حوزه هوش مصنوعی 350 محصول مبتنی بر هوش مصنوعی تولید می کنند اما موضوع هوش مصنوعی فراتر از اعداد و ارقام است. این فناوری در دنیا ابعاد راهبردی دارد و لزوما اقتصادی هم نیستند، هر چه بهبود پیدا کند و موجب توسعه سیستم‌ها هوشمند شود تنها بعد اقتصادی نخواهد داشت و می‌تواند باعث قدرت گرفتن دارنده این تکنولوژی خواهد بود.
وی افزود: در ایران ما یک سری نقاط قوت و ضعف داریم، به طور مثال ما امروز در کشور هیچ شرکت بزرگی در حوزه هوش مصنوعی نداریم یا در لایه قانون گذاری آن طور که باید به خوبی عمل نکرده‌ایم، اما از سوی دیگر در لایه پژوهش هوش مصنوعی و مقالات آکادمیک به نسبت موارد دیگر جایگاه نسبتا خوبی داریم هر چند باید به این نکته توجه کنیم که دو سال پیش ایران در رتبه 14 قرار داشت و با سرعت گرفتن کشورهای دیگر در این حوزه امروز در جایگاه 17 هستیم در نتیجه باید تلاش بیشتری کنیم تا حداقل جایگاه خودمان را ثابت نگه داریم.
رضاسلطانی با بیان اینکه در بکارگیری و زمینه های ورود هوش مصنوعی در کشور ضعف های جدی داریم، ادامه داد: رنکینگ هایی در دنیا وجود دارد که کشورها را بر اساس فعالیت در حوزه هوش مصنوعی مورد سنجش قرار می‌دهند، ایران در این شاخص‌ها رتبه 73 بوده و امسال در جایگاه 94 قرار داریم هر چند معتقدم که این جایگاه واقعی ایران نیست به این دلیل که این سایت‌ها بر اساس مولفه‌های مختلف جایگاه کشورها را بررسی می‌کند که به عنوان مثال ایران به دلیل ایجاد برخی محدودیت‌ها در اینترنت و یا تحریم‌هایی که وجود دارد نمی تواند به درستی میزان کارکرد کاربران را ارزیابی کند اما در اصل خیلی تفاوت نمی‌کند.
این پژوهشگر تصریح کرد: متاسفانه در ایران شرکت‌ها استفاده کننده از فناوری هستند، حتی شرکت‌های دانش بنیان هم از هوش مصنوعی در زمینه‌ای به کارگیری می‌کنند و یا در زبان فارسی به کار می‌برند که بسیار مهم است اما ما در لایه الگوریتمی هیچ نوآوری به دنیا اضافه نمی‌کنیم و اگر بخواهیم پیشرو باشیم باید در توسعه این علم دخیل باشیم، از سوی دیگر ایران در لایه ارائه خدمات بر بستر هوش مصنوعی کوچک است که این مسئله نیاز به تدبیر دارد.
وی تاکید کرد: بحث مهمی که امرزه در دنیا وجود دارد و ارزش مدل‌های بنیادی در هوش مصنوعی بیشتر می‌کند مدل‌هایی مثل چت‌جی‌پی‌تی و یا جمنای است که قاعدتا ما نمی خواهیم و نمیتوانیم با آنها رقابت کنیم، به این خاطر که رقابتی بر سر موتور جستجو بوده البته این 2 شبیه هم نیستند اما در لایه استفاده کننده شبیه به یکدیگر عمل می‌کنند، ما چندین موتور جستجو را توسعه داده ایم اما هیچ کدام نتیجه نداشته و به همین جهت در مدل های بنیادی نباید مقایسه کنیم اما به این معنی نیست که از مدل‌های بنیادی نباید غافل شویم به طور مثال برای قاضی هوشمند، وکیل هوشمند یا دستیار پزشک که قرار است بیاید نیاز است که برای آنها نسخه بومی وجود داشته باشد.
رضاسطانی افزود: ما در مدل‌های بومی وضعیت خوبی نداریم و ساز و کارهایی هم بر آن وجود ندارد البته اخیرا پند شرکت باسابقه در این حوزه با حمایت معاونت علمی توانستند در پیکره داده‌های زبان فارسی بخشی را اضافه کنند اما ما برای اینکه در بازی هوش مصنوعی بمانیم باید سیستمی وجود داشته باشد که بتواند مدلهای بنیادین بزرگ را با ظرفیت زیاد تولید و ارتقا دهد.
این پژوهشگر با بیان اینکه بزرگترین مشکل گلوگاهی در حوزه هوش مصنوعی مسئله زیرساخت است، ادامه داد: در حوزه زیرساخت ما پردازنده‌های خاص‌منظور حوزه هوش مصنوعی را در کشور نداریم، در مدلهای جدید برای ترند کردن یک مدل حداقل 100 هزار عدد از یک پردازنده استفاده شده به طور خاص در مدل زبانی و ما در ایران شاید 30 پردازنده داشته باشیم که یک ناترازی بزرگ است. از سوی دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس خصوصا امارات و عربستان سرمایه گذاری‌های کلان کرده‌اند تا در حوزه هوش مصنوعی مطرح شوند، اما ما وضعیت خوبی نداریم به طور مثال در مدل‌های زبانی بزرگ در محصولات زیرساخت داده و حتی سیاست گذاری وضعیت مناسبی نداریم و کمی وضع مقالات خوب است و در بگارگیری هم بسیار عقب هستیم و اگر یک حرکت انفجاری و جدی در این زمینه نداشته باشیم به نظر میرسد که هیچ وقت به جمع کشورهای پیشرو نخواهیم رسید.
متاسفانه در کشور ما «داده» متولی ندارد
وی در خصوص سیاست‌گذاری حوزه هوش مصنوعی نیز تصریح کرد: در حال حاضر مثلا اتحادیه اروپا به سمت مثلا سیاست‌گذاری هوش مصنوعی رفته است و خیلی از این کشورها داخل خود اروپا یک مقداری این قوانین را حداقل مفید برای توسعه و مثلا رقیب تراشی برای مدل‌های آمریکایی نمی دانند به این معنی که کلا سیاست‌گذاری در حوزه خود هوش مصنوعی اگر قبل از توسعه، شروع کنید قانون گذاشتن، ممکن است سرعت توسعه آن فناوری کم شود.
این پژوهشگر با بیان این که بیشتر کشورهای دنیا در سال 2018 سندی با موضوعیت هوش مصنوعی تدوین کردند، گفت: متاسفانه ما در این سند خیلی عقب افتادیم هر چند خداروشکر حالا کار به شورای انقلاب فرهنگی سپرده شده است، در آنجا سند تدوین و حتی در خود شورا تصویب هم شده است، اما احتمالا اوایل سال آینده ابلاغ خواهد شد.
رضاسلطانی با اشاره به اینکه سند راهبردی اسناد بالا دستی لازم است، تاکید کرد: این اسناد لزوما موجب توسعه هوش مصنوعی نمی‌شوند، کار مهمی که در حوزه سیاست‌گذاری باید انجام شود و بسیار مهم است تعیین تکلیف وضعیت داده در کشور است؛ در حال حاضر قانون دوام هم در مجلس تصویب شده است اما بعد از تصویب این قانون که درخصوص داده‌ بود اتفاق چشمگیر و جدیدی در کشور رخ نداده است؛ متاسفانه در کشور ما «داده» متولی ندارد، به طور مثال داده‌هایی که اپراتورها یا پلتفرم‌ها با داده‌های خود چه می‌کنند خصوصا اینکه این داده‌ها هک شد و باید قوانین به صورت جدی مشخص کنند که مسئولیت داده با چه کسانی است و انتفاع و بهره برداری بر عهده چه کسانی باشد که ما در این حوزه مشکلات جدی سیاست گذاری داریم.
وی افزود: علاوه بر این باید داده‌های دولتی که برچسب‌های امنیتی و محرمانه ندارند در اختیار عموم قرار گیرد که این اتفاق نیوفتاده است البته دقیق نمی‌دانم که چرا این اتفاق رخ نداده اما فکر میکنم علاوه بر اینکه منع قانونی وجود ندارد، قوانینی هم در این راستا هست اما خب بخش‌های دولتی هنوز اقدام نکرده‌اند و ممکن است دلیل آن بی انگیزگی باشد.
رضاسلطانی تصریح کرد: داده‌ها برای ما خیلی مهم است و می‌تواند ما را در حوزه هوش مصنوعی جلو بیاندازد، داده‌های مثلا پایان‌نامه‌ها در ایرانداک یا نورمگز یا در کتابخانه ملی و غیره در بحث ترند کردن مدل‌های بنیادی می‌تواند کمک کننده باشد اما باید همتی صورت بگیرد که بتوان از داده‌ها استفاده کرد.
این پژوهشگر افزود: ما در حکمرانی داده یک مقدار ضعیف هستیم، البته بقیه‌ی کشورها هم خیلی شاید مترقی و قوی نباشند اما خب بالاخره حداقل تعیین تکلیف در این حوزه انجام داده‌اند.
وی در خصوص سیاست گذاری اجرایی در کشور هم گفت: وضعیت سیاست گذاری اجرایی در حوزه هوش مصنوعی در کشور و در نهادهای حاکمیتی مشخص نیست، حتما همه نهادها باید در حوزه هوشمندسازی برنامه های خود را اعلام کنند و حتی برای حوزه هوش مصنوعی بودجه تعیین کنند اما همه این حرکات نیازمند یک هماهنگی است که این اتفاق را رقم بزند و متاسفانه آن نهاد را نداری..
رضاسلطانی ادامه داد: تصور می‌شد با تشکیل شورای عالی راهبری هوش مصنوعی و مرکز ملی هوش مصنوعی این هماهنگی بین نهادها ایجاد شود اما هنوز این اتفاق نیوفتاده و بعد از اولین برگزاری اولین جلسه هنوز هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است.
این پژوهشگر تاکید کرد: در حوزه سیاست گذاری هم همیشه گزینه هایی مطرح می‌شود اما هیچ کدام به عنوان نهاد اصلی کار را دست نمی‌گیرند، البته در برنامه هفتم توسعه به شورایعالی و مرکز ملی فضای مجازی این اختیار داده شد اما با ایجاد مشکلاتی در بحث سندنویسی این اختیار گرفته شد و به شورای عالی انقلاب فرهنگی سپرده شد.
وی با بیان اینکه در حوزه سیاست گذاری و اجرا در لایه‌های حاکمیتی هماهنگی نداریم، گفت: دستگاه ها هر کدام اقداماتی را انجام می‌دهند اما اینها ذیل یک سازمان واحد نیست و مهم است که ما در این زمینه قانون‌های مشخص و نه کلی داشته باشیم تا مهمترین اصل در حوزه هوش مصنوعی که همان داده‌ها هستند جمع‌آوری شود.