کمبود سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه و تعطیلی استارتاپ‌ها به دلیل کمبود بودجه از عوامل عدم رشد اکوسیستم استارتاپی پاکستان و عدم شکل‌گیری یونیکورن در این کشور است.

سال ۲۰۲۱ یک لحظه تعیین‌کننده برای شرکت‌های فناوری با گسترش قابل توجه جهانی بود. این روند تا آغاز سال ۲۰۲۲ ادامه یافت؛ زمانی که اثرات درگیری‌های جهانی، بحران انرژی اروپا، اختلالات زنجیره تأمین، تورم سرسام‌آور و نرخ‌های بهره وضعیت بی‌ثباتی را در بازارها ایجاد کردند. تورم در نهایت در سال ۲۰۲۳ شروع به کاهش کرد و رشد اقتصادها کمی انعطاف‌پذیر بود. اکوسیستم استارتاپی در پاکستان نیز با روندهای جهانی تغییر کرد و در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۲ به‌شدت رشد کرد؛ اما در سال ۲۰۲۳ رشد کمتری داشت.

بااین‌حال اکوسیستم استارتاپی پاکستان سال با ثباتی را پشت سر گذاشت و رتبه ۷۶ خود را در سطح جهانی حفظ کرد. در سطح منطقه نیز پاکستان همچنان رتبه دوم جنوب آسیا و رتبه چهارم منطقه CAREC (برنامه همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای آسیای مرکزی) را دارد.

اکوسیستم شهری قوی؛ عامل رشد و صعود پاکستان

شهر کراچی با ۵۶ پله جهش، اکنون در رتبه ۲۳۵ جهانی قرار گرفته و رتبه دهم را در جنوب آسیا حفظ کرده است. کراچی در سال ۲۰۲۳ در میان ۱۰۰ شهر برتر دنیا در صنعت حمل‌ونقل قرار گرفت. لاهور نیز با جهش ۵۷ پله‌ای در رتبه ۲۴۸ جهان قرار گرفت، اما در جنوب آسیا یک پله سقوط کرد. اسلام‌آباد نیز با ۴۲ پله صعود به رتبه ۳۹۶ رسید و برای اولین‌بار در رده ۴۰۰ شهر برتر جهان قرار گرفت. در جنوب آسیا، اسلام‌آباد ۴ پله جهش کرد و جایگاه خود را در بین ۲۰ شهر برتر منطقه مستحکم کرد. فیصل آباد نیز دوباره به ۱۰۰۰ شهر برتر جهان پیوست. با این وجود می‌توان گفت که پاکستان پتانسیل لازم را برای مستحکم‌تر کردن جایگاه خود در اکوسیستم استارتاپی جهانی دارد. زیرا شهرهای آن در حال بهبود و ارتقا در رده‌بندی جهانی هستند.

اقدامات دولت برای بهبود اکوسیستم

اقتصاد پاکستان به‌عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان، پتانسیل زیادی برای رشد دارد. برای تحقق این امر، دیجیتالی‌شدن و استارتاپ‌های موفق دو عنصر حیاتی خواهند بود. اخیراً، زیرساخت دیجیتال در پاکستان با تمرکز بر توسعه G5 طی سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، بهبود یافته است. برنامه توسعه G5 با چارچوب‌های قانونی در این کشور تسهیل شده است.

این چارچوب‌های قانونی پرداخت دیجیتال و سرمایه‌گذاری را تحت سیاست بانکداری دیجیتال (SBP) تنظیم و ترویج می‌کنند. علاوه بر این، دولت مناطق ویژه‌ای برای فناوری ایجاد کرده و طرح‌های تشویقی بسیاری مثل معافیت از مالیات برای آنها در نظر گرفته است. یکی دیگر از اقدامات دولت، قانون اصلاح شرکت‌ها است که در سال ۲۰۲۱ تصویب شد. این قانون استارتاپ‌ها را به رسمیت می‌شناسد و یک چارچوب قانونی به آنها معرفی می‌کند.

چالش‌ها و موانع رشد

پاکستان با این تنظیم‌گری‌ها تا کنون راه درازی را برای بهبود اکوسیستم استارتاپی خود پیموده است؛ اما هنوز برخی موارد مانند طرح‌های سرمایه‌گذاری به شفافیت بیشتری نیاز دارند. افزون بر این، جو سیاسی متلاطم کشور باعث بی‌ثباتی می‌شود و کمکی به پایداری و تقویت اکوسیستم نمی‌کند. چالش دیگر اکوسیستم استارتاپی این کشور، سرانجام‌ بد برای استارتاپ‌ها است. داستان‌های موفقیت چندانی برای بازگویی در این اکوسیستم وجود ندارد و سرانجام خیلی از استارتاپ‌های این کشور به‌خاطر کمبود بودجه به تعطیلی انجامیده است.

یک چالش برای استارتاپ‌های پاکستانی عدم وجود داستان‌های موفقیت‌آمیز و تعطیلی چندین استارتاپ مانند AirLift به دلیل کمبود بودجه است. این کشور باید راه‌های بیشتری برای تأمین اکوسیستم‌های استارتاپی خود از طریق رشد کارکنان واجد شرایط و آموزش دیده و همچنین تخصیص بودجه بیشتر ارائه دهد. همچنین این کشور هنوز یونیکورن ندارد و ارزش استارتاپ‌های آن به یک میلیارد دلار نرسیده است. اما اگر مشکل کمبود سرمایه‌گذاری بر استارتاپ‌ها حل شود و استارتاپ‌ها بتوانند سرمایه جذب کنند، احتمالاً شاهد ظهور یونیکورن در این کشور خواهیم بود.