آیا ممنوعیت واردات موبایل دکمه‌ای، شرایط تولید ملی را فراهم می‌کند؟
طبق مصوبه جلسه ۱۶۴ ستاد تسهیل و رفع موانع تولید مقرر شده است که دفتر صنایع لوازم خانگی برنامه‌های آتی در خصوص چگونگی تخصیص ارز و جلوگیری از واردات گوشی تلفن همراه دکمه‌ای و حمایت از واحد‌های تولیدکننده تلفن همراه ارائه کند این در شرایطی است که رئیس کمیسیون تخصصی موبایل و لوازم جانبی اتاق اصناف ایران؛ ممنوعیت واردات گوشی‌های دکمه‌ای در شرایط فعلی را تکذیب کرده است. از طرفی عده‌ای از تولیدکنندگان ممنوعیت واردات موبایلهای دکمه‌ای را در راستای حمایت از تولید داخل منطقی می‌بینند.
باوجود ممنوعیت یا نبود ممنوعیت واردات، برنامه بلندمدتی در حوزه تولید موبایل وجود دارد. شهریور ۱۴۰۱، رئیس انجمن تولید کنندگان تلفن همراه، تبلت و تجهیزات جانبی گفته بود که با توجه به نوپا بودن صنعت تلفن همراه، حجم اشتغال ایجاد شده این صنعت در حال حاضر ۳۰ هزار نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم است. ظرفیت بالقوه این صنعت تامین نیاز کامل بازار تلفن‌های همراه دکمه‌ای و تامین ۱۰ درصدی نیاز بازار تلفن همراه هوشمند است که به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی تولید تلفن همراه به دلیل سرمایه ثابت و سرمایه در گردش بالای مورد نیاز و سربار تولیدش، از این ظرفیت بهره‌گیری نشده است.
به گفته رئیس انجمن تولید کنندگان تلفن همراه، تبلت و تجهیزات جانبی برنامه انجمن تولیدکنندگان این بود که در سال ۱۴۰۲، به تولید اولیه تلفن همراه ساخت داخل کامل با برند ایرانی، مونتاژ حدود سه میلیون تلفن همراه، شامل ۲۰ درصد تلفن همراه هوشمند، ۷۰ درصد تلفن همراه دکمه‌ای با عمق ۱۰ درصد و ۱۰ درصد تبلت برسد.
حال در برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای سال ۱۴۰۳ رقم تولید باید به هشت میلیون تلفن همراه در سال و همچنین افزایش عمق ساخت داخلی به میزان ۴۰ درصد در تلفن‌های همراه دکمه‌ای و ۱۵ درصد در تلفن‌های همراه هوشمند و تبلت افزایش اشتغال مستقیم و غیرمستقیم به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال قبلش برسد.
بر اساس مصوبات جلسه ۱۶۴ ستاد تسهیل و رفع موانع تولید، مقرر شده است دفتر صنایع برق، فلزی و لوازم‌خانگی وزارت صمت گزارشی از اجرای مصوبه‌های پیشین و برنامه‌های آتی در خصوص چگونگی تخصیص ارز و جلوگیری از واردات گوشی تلفن همراه دکمه‌ای و حمایت از واحد‌های تولیدکننده تلفن همراه ارائه کند.
اما رئیس کمیسیون تخصصی موبایل و لوازم جانبی اتاق اصناف ایران، خبر ممنوعیت واردات موبایل دکمه‌ای را تکذیب کرد با این وجود مهدی بهوندی، مدیرعامل گروه تولیدی تجاری بلوم معتقد است الان واردات موبایل دکمه‌ای محدود است یعنی به این نتیجه رسیده‌اند اگر واردات موبایل دکمه‌ای ممنوع شود، مشکلی ایجاد نشود.
به گفته مهدی بهوندی، مدیرعامل گروه تولیدی تجاری بلوم، پارسال ستاد تسهیل و رفع موانع تولید درباره مقدار واردات آماری ارائه کرده بود پس از ارائه آن آمار تولید کنندگان اعلام کردند اگر قرار است تولید افزایش پیدا کند باید جلوی واردات گرفته شود یا ارز به موبایل وارداتی تعلق نگیرد، در این صورت است که شرکتهای داخلی می‌توانند تولید کنند؛ در این شرایط اگر واردات بیشتر از میزان پارسال باشد، طبیعتا تولید داخل جواب نمی‌دهد. به همین دلیل امسال یک مصوبه نوشته شد که ارز به گوشی‌های دکمه‌ای تخصیص داده نشود.
او درباره موبایلهای دکمه‌ای گفت: در سال گذشته چند شرکت گوشی دکمه‌ای تولید و وارد بازار کردند، الان شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که می‌توانند تولید کنند. اگر مقدار تولید با واردات همخوانی داشته باشد، می‌توانند مانع واردات شوند. هرزمانی که وزارت صمت یا دفتر تخصصی احساس کند که تولیدکنندگان نمی‌توانند از پس تولید بربیایند، می توانند اجازه واردات دهند.
تولید، طراحی و توسعه است
بهوندی درباره حمایت‌های دولت ادامه داد: این نوعی حمایت از تولیدکننده است. از طرفی می‌توانند محدودیت ایجاد نکنند و رقابت را باز بگذارند. البته رقابت به معنای تخصیص ارز نیمایی به وارد کننده نیست چرا که بازرگان می‌تواند با چند کارمند جنس را وارد کند و فعالیتش با تولیدکننده قابل رقابت نیست. در همه جای دنیا همین است. یک سری شرایط را به تولیدکننده می‌دهند زیرا تولیدکننده اشتغال‌زایی می‌کند. البته در چند وقت اخیر شرکتهایی که تخصص در حوزه موبایل ندارند هم وارد حوزه واردات موبایل شده‌اند و این موضوع خطرناک است.
بهوندی با تاکید بر نبود حمایت و برنامه‌ریزی درست در حوزه تولید گفت: بین سال‌های ۱۳۸۹ تا حدود ۱۳۹۳، شرکت جی‌ال‌ایکس جزو بهترین شرکتهای تولیدکننده آن زمان بود که موبایل کیبوردی و دکمه‌ای تولید می‌کرد. از آن زمان تا الان گوشی‌های دکمه‌ای تغییر زیادی نکرده است. موضوع این است چرا از آن زمان تا الان نتوانستیم تولید را طوری پیش ببریم که نیاز به واردات نباشد. اگر در آن شرایط از چنین شرکتهایی حمایت می‌شد، نیاز به واردات موبایل دکمه‌ای نبود زیرا حمایت درست نبود و برنامه‌ریزی وجود نداشت. در سال‌های گذشته، ماهانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار موبایل دکمه‌ای وارد کشور می‌شد.
مدیرعامل گروه تولیدی تجاری بلوم گفت که به‌نظر می‌آید از سال گذشته که چند شرکت، موبایل دکمه‌ای تولید کردند دولت به این نتیجه رسیده است که امکان تولید موبایل دکمه‌ای در ایران شکل گرفته است. درحال حاضر موضوعات ممنوعیت واردات موبایل دکمه‌ای وجود دارد اما من با این موضوع مخالف هستم زیرا واردات باید باز باشد تا رقابت از بین نرود.
۳۰ شرکت به تولیدکنندگان موبایل اضافه میشود
به گفته بهوندی، باید یک‌سری موارد حمایتی به تولیدکننده اعطا شود که واردکننده آن را نداشته باشد. مثلا قیمت تولیدکننده از واردکننده کمتر باشد. واردات تلفن همراه برعکس خودرو است. تولیدکنندگان اجازه واردات را نمی‌دهند، اما در تلفن همراه برعکس است، یعنی واردکنندگان اجازه نمی‌دهند که تولیدکنندگان تولید کنند.
او با اشاره به نگرانی واردکنندگان از ممنوعیت واردات موبایل گفت: واردکنندگان نگران ممنوعیت واردات موبایل هستند به همین دلیل واردکنندگان کنار واردات یک شاخه به عنوان تولید هم اضافه می‌‌کنند. واردکنندگان تجربه فروش، خدمات پس از فروش و بازار قوی دارند و اگر در عرصه تولید وارد شوند، می‌توانند از تجربیات واردات در تولید استفاده کنند.
بهوندی ادامه داد: ما در عرصه تجارت داخلی و خارجی محکوم به برنامه‌ریزی براساس برنامه‌ریزی دولت هستیم. وقتی دولت می‌گوید در سال ۱۴۰۴ باید به تیراژ تولید بیشتری برسیم یعنی بازرگان باید برنامه خودش را به سمتی ببرد که واردکننده هم ۲۰ درصد از وارداتش را به تولید اختصاص دهد.
به گفته بهوندی: از آنجایی که در ایران تجارت آزاد نداریم پس باید به عددی که از سوی دولت اعلام میشود برسیم. واردکننده مجبور است ۲۰ درصد واردات را به تولید داخلی برساند. این موضوع باعث مهاجرت واردکنندگان به تولید میشود. تا چند ماه آینده حداقل ۳۰ شرکت به تولیدکنندگان موبایل اضافه می‌‌شوند.
به اعتقاد مدیرعامل گروه تولیدی تجاری بلوم ،بسیاری از تولیدکنندگان راضی به ادامه تولید در کشور نیستند. تولید دردسر و حواشی مختلفی دارد. اگر شرایط فعالیت واردکننده و تولیدکننده را مقایسه کنیم؛ شرایط راحت‌تر است. واردکننده اگر بخواهد ۱۰ هزار گوشی دکمه‌ای وارد کشور کند، بعد از واریز پول، در فاصله کوتاهی کالا در فرودگاه است. از طرفی نیروی کمی می‌خواهد و نهایتا ۱۹ روز زمان می‌برد؛ اما برای تولید ۱۰ هزار گوشی دکمه‌ای باید قطعات سفارش داده شود، حدو چهار ماه بعد قطعات به دست تولیدکننده می‌رسد و حداقل باید حدود ۴۰ نیرو روی خط تولید کار کنند تا حدود یک ماه و نیم تولید انجام شود.
او درباره چالش‌های تولیدات در کشور گفت: تولیدکنندگان موبایل با یک غول بزرگ به اسم سازمان تنظیم مقررات کشور مواجه هستند. برای واردات تلفن همراه معمولی، یک تست گرفته میشود و یک تایید نمونه می‌دهند؛ اما موبایل تولید داخل، باید هر بار بعد از تولید تست شود. درحالی که به اعتقاد ما وقتی یک بار گوشی تست شده چر باید دوباره تست شود. یک‌بار قطعه را نمونه‌برداری می‌کند، یک‌بار محصول را نمونه‌برداری می‌کند و یک‌بار در زمان خروج از محصول نمونه‌برداری میشود. با این شرایط چرا باید واردکنندگان باید به‌سمت تولید بروند؟ زیرا بازرگان می‌ترسد در دو سال آینده سهمیه‌ها کاهش پیدا کند و روند واردات تغییر پیدا کند. احتمال ممنوعیت واردات گوشی دکمه‌ای وجود دارد؛ در این شرایط کسی که منفعت می‌بیند تولیدکننده است. واردکننده با فرض اینکه واردات گوشی هوشمند هم ممنوع میشود به سمت تولید می‌رود. تولید در حال حاضر منفعتی برای تولیدکنندگان ندارد بلکه، بازرگان دنبال آینده‌نگری است.
دولت حمایت ویژه‌ای به تولیدکننده نمی‌کند
بهوندی درباره حمایت‌ها و تسهیلات دولت به تولیدکنندگان موبایلی گفت: ما در منطقه ویژه اقتصادی پیام هستیم. هر تولیدکننده طرح پیشنهادی‌‌اش را می‌دهد و برای احداث کارخانه زمین را به صورت قسطی یا اجاره‌ای تحویل می‌گیرد. برای تولیدکنندگان تلفن همراه و میکروالکترونیک‌‌ها یک‌سری تسهیلات در قالب طرح ملی گذاشته‌اند. تولیدکننده طرح را ارئه می‌دهد و تعهد می‌دهد که می‌تواند اشتغال‌زایی کند. در این شرایط از منبع عوارض گمرکی گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار از واردکنندگان اخذ میشود که در تولید استفاده شود.
بهوندی درباره چالش‌هایشان در این حوزه گفت: ما در این دوسال فعالیت‌مان در حوزه تولید موبایل، فشارهای زیادی از طریق بانک داشتیم. وزارت صمت، همتا و وزارت ارتباطات با یگدیگر هماهنگ نبودند. مثلا به شرکتی مجوز داده شد که قطعات نوکیا را وارد و تولید کند اما الان از آن شرکت شکایت شده است. چند سال گذشته می‌خواستیم شیائومی را تولید کنیم، اما مجوز ندادند به همین دلیل ما کالاها را برگرداندیم و با بانک درگیر شدیم. الان کسی نیست که از ما حمایت کند. در عرصه تولید همه تنها می مانند، این موضوع خطرناک‌ترین موضوع برای تولیدکنندگان است. دولت، تولیدکننده را شیر می‌کند و وسط میدان جنگ همراهی‌اش می‌کند اما در شرایط سخت دیگر حمایتی صورت نمی‌گیرد. ما در بسیاری از مسائل درگیر مافیا در ارگان‌های دولتی، بازار و غیره می‌شویم. وقتی منافع تامین نشود، طرف مقابل را می‌زنند. اجازه تولید تلفن همراه به این سادگی در کشور صادر نخواهد شد و این پروژه موفق نخواهد شد و کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است.