فرار سرمایه‌گذاران خطرپذیر از اژدهای سرخ
دنیای اقتصاد : در زمانی نه چندان دور برای بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های تکنولوژی چینی چندان عجیب و دور از ذهن نبود که در جست‌وجوی سرمایه‌گذاران آمریکا دسته‌دسته به سیلیکون‌ولی بروند و فعالیت‌هایشان را معرفی کنند. همان سرمایه‌گذاران آمریکایی هم در آن زمان از دیدار بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌های چینی خوشحال و راضی بودند. چون احتمالا برای بسیاری از این سرمایه‌گذاران، چین مقصد بعدی سرمایه‌گذاری استارت‌آپی و کشوری پیشرو در این زمینه به نظر می‌رسید. این دیدگاه اما در ماه‌های اخیر به کلی تغییر کرده است؛ تا جایی که بسیاری از سرمایه‌گذاران آمریکایی، بازار استارت‌آپ‌های چین را بیشتر شبیه به یک میدان مین تصور می‌کنند.
کنگره آمریکا در گزارشی که در ماه فوریه امسال منتشر شده است، پنج شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایالات متحده آمریکا شامل GGV Capital، GSR Ventures، Qualcomm Ventures، Walden International و شاخه چینی شرکت بزرگ Sequoia Capital را متهم کرد که با سرمایه‌گذاری بیش از ۳ میلیارد دلاری در تکنولوژی‌هایی شامل سیستم‌های تشخیص چهره و تراشه‌های نیمه‌رسانا، به تقویت امکانات نظارتی ارتش چین و در ادامه نسل‌کشی اقلیت اویغور دامن زده‌اند. این تحقیقات که توسط کمیته منتخبی از مجلس نمایندگان آمریکا انجام شده است، تاکید کرده که دو شرکت Sequoia و GGV عملیات و فعالیت‌های شاخه چینی خود را متوقف کنند و در مورد GGV متذکر شده است که این شرکت حتی کل کسب‌وکار خود را ری‌برند کند و نام تجاری‌اش را تغییر بدهد.
در ماه اوت سال گذشته جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، یک فرمان اجرایی را امضا کرد که بر اساس آن سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده در هر شرکت چینی مرتبط با انواع مشخصی از هوش مصنوعی، تراشه‌های نیمه‌رسانه و پردازش کوانتومی که برای دولت ایالات متحده یک خطر امنیت ملی تلقی میشود، منع و متوقف خواهد شد.
همچنین این فرمان اجرایی اطلاعات و مسائل جدیدی را درباره سرمایه‌گذارانی فاش کرد که تامین مالی دیگر شرکت‌های فناوری را انجام می‌دهند. درست در ماه گذشته میلادی مجلس نمایندگان آمریکا لایحه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن شرکت چینی بایت‌دنس (شرکت مادر تیک‌تاک) را مجبور می‌کند تا از مالکیت تیک‌تاک صرف‌نظر کند یا فعالیت آن در ایالات متحده آمریکا به کلی ممنوع شود.
در هفته گذشته هم مایکروسافت از سرمایه‌گذاری یک و نیم میلیارد دلاری در غول هوش مصنوعی امارات متحده عربی، یعنی شرکت G۴۲، خبر داد؛ معامله‌ای که به‌طور جدی از طرف دولت بایدن برای قطع دسترسی چین به فناوری‌های نوظهور جلو برده و انجام شده است.
تمام این بررسی‌ها همراه با کاهش چشمگیر و گسترده‌تر جهانی سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر در طول بیش از دو سال گذشته، به کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده در چین کمک کردهاند؛ حوزه‌ای که زمانی آینده آن از نظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر ایالات متحده، در چین می‌توانست باشد؛ در کشوری با جمعیت زیاد، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در تکنولوژی‌های پیشرفته و جامعه‌ای بزرگ متشکل از کاربرانی که بسیاری از آنها برای نخستین بار از تلفن همراه استفاده می‌کنند و از این نظر کاربران ایالات متحده را شکست داده‌اند، اما حالا جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر به میزان قابل‌توجهی کاهش پیدا کرده است. طبق بررسی‌های انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی PitchBook، در سال ۲۰۲۱ سرمایه‌گذاران آمریکایی در معاملاتی به ارزش ۳۲ میلیارد دلار در چین شرکت کردند. این رقم تا سال ۲۰۲۲ به حدود ۸ میلیارد دلار کاهش یافت و حتی در سال گذشته به کمتر از ۲.۵ میلیارد دلار رسید.
کایل استنفورد، تحلیلگر ارشد تحقیقات سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایالات متحده در موسسه PitchBook، در این مورد می‌گوید: «رویکرد تهاجمی دولت ایالات متحده موضوع بزرگی است. سرمایه‌گذاران تمایلی ندارند که نامشان در هیچ کدام از گزارش‌های کمیته ویژه مجلس نمایندگان قرار بگیرد.»
برای بسیاری از سرمایه‌گذاران آمریکایی که در چین سرمایه‌گذاری کردهاند، صحبت علنی درباره این مقررات ژئوپلیتیک در حال تغییر به نوعی ریل سوم تبدیل شده است. هیچ کدام از شرکت‌های نام‌برده در تحقیقات مجلس نمایندگان به درخواست خبرنگار مجله فست‌کمپانی برای اظهارنظر پاسخ ندادند و همچنین دیگر شرکت‌های بزرگ آمریکایی مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در چین هم اظهارنظری در این رابطه نکرده‌اند. سخنگوی انجمن ملی سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیز از اظهارنظر خودداری کرد و تنها به این موضوع اشاره کرد: «اکثر اعضای ما بر سرمایه‌گذاری در ایالات متحده متمرکز هستند.» جالب اینجاست که طبق فهرست راهنمای اعضای کمیته ویژه مجلس نمایندگان آمریکا، همه شرکت‌هایی که نامشان در گزارش ذکر شده به جز یکی، از اعضای این انجمن هستند.
اما اینکه سرمایه‌گذاران آمریکایی از چین دوری می‌کنند، تنها به خاطر ترس از نام بردن از آنها و شرمساری نیست. این سرمایه‌گذاران همچنین به تدریج متوجه می‌شوند که حتی اگر بتوانند پول خود را در شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری کنند، بیرون کشیدن آن از طریق فرآیند خروج (اگزیت) سخت‌تر میشود. چین در حال سرکوب شرکت‌های تکنولوژی خود از جمله DiDi Global است که با وجود تلاش‌های دولت چین برای به تاخیر انداختن عرضه اولیه سهام آن به دلیل نگرانی‌های امنیت سایبری، بالاخره در سال ۲۰۲۱ اقدام به عرضه اولیه عمومی سهام خود در بورس کرد. DiDi اما در سال ۲۰۲۲ از بورس نیویورک خارج شد و اکنون با شکایتی از سوی سهامدارانش در ایالات متحده روبه‌رو است.
در همین حال، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، ظاهرا به خاطر درگیری با جک ما، بنیان‌گذار شرکت علی‌بابا، به صورت شخصی عرضه اولیه عمومی شرکت Ant Group، غول خدمات مالی و زیر‌مجموعه شرکت بزرگ علی‌بابا را لغو کرد. دیگر بازیگران اصلی و بزرگ بخش تکنولوژی چین، از جمله بایت‌دنس و شین (Shein)، در بحبوحه تشدید تنش‌ها با ایالات متحده آمریکا، به دنبال یافتن راهی برای خروج هستند. ادیت یونگ، شریک عمومی شرکت سرمایه‌گذاری Race Capital، در این مورد می‌گوید: «در حال حاضر، این جریان فقط در مورد حرکت سرمایه‌گذاری نیست. این روند در مورد حرکت خروج هم صدق می‌کند.»
جیکوب آزبورن، شریک و رئیس گروه تجارت جهانی شرکت حقوقی گودوین پروکتر (Goodwin Procter) می‌گوید: «محدودیت‌های بایدن اثر وحشتناک بیشتری بر سرمایه‌گذاری‌های چینی داشته است، اما نه به این دلیل که این محدودیت‌ها مستقیما تعداد قابل توجهی از معاملات را ممنوع می‌کنند.»
آزبورن در مورد فرمان اجرایی که تنها سرمایه‌گذاری در حساس‌ترین بخش‌های تکنولوژی را ممنوع می‌کند، می‌گوید: «حوزه این فرمان بسیار محدود است و با این حال، این فرمان اجرایی اثرات موجی گسترده‌تری داشته است، چون یک چارچوب کاملا جدید است و یک نوع کاملا جدیدی از تحریم‌های ایالات متحده را در پی دارد که می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر نوعی عدم اطمینان غیرضروری را به دنبال داشته باشد که آیا چنین چارچوبی می‌تواند در آینده برای دیگر بخش‌های تکنولوژی هم اعمال شود یا خیر.
در یک شرایط محتاطانه، موسسه تحقیقاتی PitchBook پیش‌بینی می‌کند که سرمایه‌گذاران به دنبال سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگری در سراسر آسیا هستند؛ به خصوص هند که ایالات متحده قصد دارد روابط دیپلماتیک قوی‌تری به ویژه در بخش تکنولوژی با آن برقرار کند. بر اساس گزارش PitchBook، در سال ۲۰۲۲ شرکت‌های آسیای جنوب‌شرقی رکورد جذب ۳۴.۱میلیارد دلاری سرمایه خصوصی و خطرپذیر را تضمین کردند و بیش از ۶۰ درصد از این معاملات شامل سرمایه‌گذاران خارجی می‌شد. به این ترتیب و با ادامه عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران خطرپذیر از چین، کارشناسان و تحلیلگران انتظار دارند این اعداد رشد کنند و میزان سرمایه‌گذاری در دیگر کشورهای آسیایی افزایش یابد. جیکوب آزبورن می‌گوید: «آن پولی که در چین سرمایه‌گذاری شده بود، از بین نمی‌رود و احتمالا به چرخه سرمایه‌گذاری ایالات‌متحده باز نخواهد گشت.»