کسب حداقل ۲۰ درصد از سهم بازار گوشی تلفن همراه هوشمند با سیستم عامل داخلی توسط تولیدکنندگان داخلی و تامین یک سیستم عامل داخلی امن تلفن همراه مصوباتی هستند که در سند شورای عالی فضای مجازی تدوین شده است و تا سال ۱۴۰۴ باید محقق شود. تا الان چند شرکت وارد این حوزه شده اند؛ اما به گفته عده‌ای از تولیدکنندگان احتمال اعتماد مصرف‌کنندگان به سیستم عامل داخلی پایین است.

براساس طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات در سند شورای عالی فضای مجازی، تا سال ۱۴۰۴ کسب حداقل ۲۰ درصد از سهم بازار گوشی تلفن همراه هوشمند با سیستم عامل داخلی توسط تولیدکنندگان داخلی و تامین یک سیستم عامل داخلی امن تلفن همراه مصوباتی هستند که در سند شورای عالی فضای مجازی تدوین شده است.

در این سند ذکر شده است که خدمات پایه کاربردی داخلی ( با اولویت پیام‌رسان اجتماعی و موتور جستجو) با قابلیت تامین نیازهای ملی و پاسخگویی به همه محتواهای مورد نیاز کشور با اولویت محتواهای خط و زبان فارسی مستقر شود.

همچنین قرارگیری زبان فارسی به عنوان زبان پیش فرض در ۸۰ درصد خدمات و تجهیزات هوشمند؛ استفاده از سیستم عامل داخلی برای تمامی مراکز نظامی، امنیتی و زیرساخت‌های حیاتی در نسخه‌های رومیزی، سرور و سیستم‌های کنترل صنعتی از اصلی‌ترین موارد این سند در رابطه با بومی‌سازی سیستم عامل است.

به گفته فعالان این حوزه، ایجاد سیستم عامل بومی سبب می‌شود که دیتاها و اپلیکیشن‌ها تحت نظارت کشور باشند. سیستم عامل یک پایه‌ای است که تمام اپلیکیشن‌های دیگر براساس آن نصب و استفاده می‌شوند. وقتی پایه سیستم عامل در دسترس باشد، تمام دیتاها و اپلیکیشن‌ها تحت نظارت خود کشور انجام می‌شود. نرم‌افزار جاسوسی، بدافزار و غیره نمی‌تواند روی موبایل‌ها نصب شود، درنتیجه قابل کنترل‌تر می‌شود.

در همین خصوص، مهدی بهوندی، قائم مقام گروه تولیدی تجاری بلوم با اشاره به برنامه توسعه زیرساخت کشور در حوزه سیستم عامل داخلی گفت: بر اساس برنامه توسعه شبکه ملی اطلاعات مصوب سال ۱۳۹۸ باید تا سال ۱۴۰۴، روی ۲۰ درصد از تلفن همراه هوشمند تولید داخل سیستم عامل داخلی نصب شود و طبق هدف‌گذاری‌های صورت گرفته باید به این رقم برسیم. متولی این مصوبه وزارت ارتباطات است. البته این کار غیرممکن است زیرا هسته اصلی این سیستم‌عامل‌ها گوگل است و تولیدکننده باید روی همان قالب‌، یک‌سری نرم‌افزارها را طراحی کند و بعد به گوگل ارائه دهد؛ درنتیجه گوگل به تولیدکننده گواهی و اجازه بدهد که در بسترش این فعالیت انجام شود.

به گفته بهوندی، شرکت‌های مختلف ادعای انجام این کار را دارند. در سیستم عامل داخلی، در اصل هسته اصلی همان اندروید است اما تولید کنندگان داخلی برای آن می‌توانند برای آن یکسری بهینه‌سازی‌ها و رابط کاربری طراحی کنند. در این شرایط گوگل باید تایید کند که این سیستم‌ عامل امن است و مشکلی ندارد، زیرا مردم به‌ عنوان اندروید از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند. این بستر، یک بستر امن برای شهروندان است. در چند سال اخیر، هوآوی سیستم‌عاملی را طراحی کرده اما درنهایت موفق نشده است.

سیستم عامل داخلی، سیستم امنیتی را پررنگ‌تر می‌کند
بهوندی درباره هدف طراحی سیستم عامل بومی توضیح داد: هدف از ایجاد سیستم عامل داخلی این است که دیتاها و اپلیکیشن‌ها تحت نظارت کشور باشند. سیستم عامل یک پایه‌ای است که تمام اپلیکیشن‌های دیگر براساس آن نصب و استفاده می‌شوند. وقتی پایه سیستم‌عامل در دسترس باشد، تمام دیتاها و اپلیکیشن‌ها تحت نظارت خود کشور انجام می‌شود. نرم‌افزار جاسوسی، بدافزار و غیره نمی‌تواند روی موبایل‌ها نصب شود، درنتیجه قابل کنترل‌تر می‌شود. در این شرایط اگر دیتاهای ارتباطی، نرم‌افزارها یا اپلیکیشن‌ها تحریم شود، با سیستم عامل داخلی نتایج آن قابل کنترل‌تر است. در این شرایط این سیستم عامل به شبکه ملی اطلاعات متصل می‌‌شود و سیستم امنیتی را پررنگ‌تر می‌‌کند.

داستان تولید گوشی ملی و سیستم‌عامل ملی از جمله طرح‌هایی است که حداقل در یک دهه گذشته بارها توسط وزارت ارتباطات دولت‌های مختلف مطرح و نمونه‌هایی از آن نیز وارد بازار شده است. اما داستان تولید گوشی و سیستم عامل بومی زمانی جدی شد که اپل به دلیل تحریم‌های بین‌المللی ارائه خدمات خود به کاربران ایرانی از طریق اپ استور را محدود کرد. همزمانی این اتفاق با شروع تحریم‌های آمریکا علیه چین و تلاش هواوی برای ایجاد سیستم‌عاملی مستقل از گوگل، تلاش ایران برای تولید گوشی همراه با سیستم عامل بومی را وارد فاز جدیدی کرد. اما در دوره‌های مختلف با مطرح شدن موضوع تولید سیستم عامل داخلی کاربران روی چندان خوشی به ‌آن نشان ندادند.

قائم مقام گروه تولیدی تجاری بلوم با اشاره به نگرانی مصرف‌کننده در این باره گفت: طبیعتا مصرف‌کننده نسبت به این موضوع اطمینان کافی ندارد. این موضوع شبیه پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی است که عده‌ای استفاده می‌کنند و عده‌ای هم سمت چنین پیام‌رسان‌هایی نمی‌روند. عده‌ای حاضر هستند VPN استفاده کنند اما حاضر نیستند از شبکه داخلی استفاده کنند. این اتفاق در سال آینده برای سیستم عامل هم به‌وجود می‌آید.

قائم مقام گروه تولیدی تجاری بلوم، درباره فعالیت‌های شرکت‌ها در این خصوص توضیح داد: چند شرکت در تولید نرم‌‌افزار داخلی وارد شده‌اند. اما اینکه سیستم عامل داخلی هست یا نیست، جای صحبت دارد. افراد روی این سیستم عامل خوب کار کردند اما ادعای آنها این نیست که سیستم عامل داخلی ایران است، بلکه اعتقاد این است که سیستم عامل بین‌المللی است و در ایران هم استفاده می‌شود. اما چیزی که با عنوان سیستم عامل کاملا ایرانی باشد، روی هیچ گوشی درحال تست نیست.

آذر ۱۴۰۱، بود که وزارت ارتباطات برای تولید سیستم‌عامل بومی تلفن همراه فراخوان داده بود. موضوعی که با واکنش بسیاری از فعالان این حوزه روبه‌رو شد. در آن زمان وزیر ارتباطات گفته بود که این فراخوان در پی وظیفه‌ای است که شورای عالی فضای مجازی به آن‌ها محول کرده است. وزیر ارتباطات گفته بود که تولید سیستم‌ عامل بومی یکی از تکالیفی است که شورای عالی فضای مجازی در سند معماری شبکه ملی اطلاعات بر عهده وزارت ارتباطات گذاشته است.

نکته‌ای که از صحبت‌های وزیر ارتباطات مشخص بود، تلاش برای بومی کردن و ایجاد دارایی دیجیتال داخلی بود. در این چند سال برنامه‌ها برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور به‌طور بومی به شکل جدی درحال پیش‌روی است.

شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.

تولید موبایل برنامه مشترک وزارت ارتباطات و وزارت صمت
خرداد ۱۴۰۲ بود که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره برنامه و اقدامات دولت برای تولید تلفن همراه ایرانی و عرضه آن به بازار گفته بود که این پروژه مشترک بین وزارت ارتباطات و وزارت صمت است و در این‌باره برنامه‌ای تدوین کردیم؛ امسال چند بازیگر جدید وارد حوزه تولید تلفن همراه خواهند شد. زارع‌پور گفته بود که فعلا همین سیستم عامل اندروید روی موبایل‌ها خواهد بود ولی در این‌باره از سوی شورای‌عالی فضای مجازی تکلیف داریم که کار را دنبال کنیم و طبق مصوبه سال گذشته دولت نیز وزارت صمت مکلف شده واردکنندگان و تولیدکنندگان بر روی تجهیزات دارای سیستم عامل غیر از تلفن همراه، مانند لوازم خانگی و غیره سیستم عامل مورد تأیید وزارت ارتباطات را نصب کنند.

به گفته زارع‌پور، وزارت ارتباطات پیگیر این موضوع است که سیستم عامل امن و با تاییدیه، بر وسایلِ غیر از تلفن همراه هم نصب شود. درباره سیستم عامل گوشی هم بحث مفصل جداگانه وجود دارد و در این‌باره برنامه داریم.

با این اصاف، به نظر می‌آید در سال جدید باید منتظر تولیدکنندگان سخت‌افزار و سیستم عامل بومی در کشور باشیم.