اروپا؛ نقاط ضعف و قوت رگولاتوری استارتاپ‌ها
دولت‌های اروپایی تلاش می‌کنند با ابتکارات و طرح‌های متنوع موانع رشد استارتاپ‌ها را از میان بردارند؛ اما به نظر می‌رسد کسب‌وکارها به چیزی بیشتر از پول نیاز دارند
در دنیای شلوغ کسب‌وکار و نوآوری، اکوسیستم‌های استارتاپ اروپایی موج‌هایی را ایجاد کرده‌اند. این اکوسیستم‌ها مانند جوامعی هستند که در آن کسب‌وکارهای جدید و هیجان‌انگیز که به نام استارتاپ شناخته می‌شوند، رشد و توسعه می‌یابند. اروپا مانند یک زمین بازی بزرگ برای استارتاپ‌ها است که شهرهای مختلف آن به‌عنوان مرکز این کسب‌وکارهای نوپا عمل می‌کنند. شهرهایی مانند لندن، برلین، پاریس و استکهلم به خاطر اکوسیستم استارتاپی پرجنب‌وجوش خود در اروپا مشهور هستند. هر شهر ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارد و کارآفرینان را به دلایل مختلف مانند منابع، استعدادها و جوامع حمایت‌گر جذب می‌کند. بسیاری از کشورهای اروپایی اهمیت استارتاپ‌ها را درک کرده و از آنها حمایت می‌کنند. آنها سیاست‌ها و برنامه‌هایی را ایجاد می‌کنند تا استارتاپ‌ها آسان‌تر رشد کنند. این حمایت، افراد بیشتری را تشویق می‌کند تا به سمت کارآفرینی بروند. در ادامه به بررسی چند مورد از این حمایت‌ها می‌پردازیم.
در فرانسه، ابتکار Tibi که توسط رئیس‌جمهور مکرون در سال 2019 برای تأمین مالی «انقلاب صنعتی چهارم» آغاز شد، 18 میلیارد یورو در مدت 18 ماه از سرمایه‌گذاران نهادی برای حمایت از شرکت‌های فناوری به دست آورد. این ابتکار به الگویی تبدیل شده که بسیاری از سیاست‌گذاران قصد دارند از آن الگوبرداری کنند. همچنین La French Tech، مرکز دولتی برای استارتاپ‌های فناوری است که یک پلتفرم متمرکز برای ارائه تبلیغات و پشتیبانی از استارتاپ‌های فرانسوی فراهم می‌کند.
در آلمان، دولت در سال 2022 یک طرح حمایتی شامل 10 ماده برای بهبود اکوسیستم استارتاپی این کشور معرفی کرد. بر اساس این طرح 30 میلیارد یورو بودجه تا سال 2030 به اکوسیستم استارتاپی این کشور تعلق می‌گیرد. هدف این طرح تسهیل سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های بیمه در سرمایه‌گذاری خطرپذیر است. پیش‌بینی میشود قوانین جدید مبتنی بر این استراتژی تا پاییز 2025 اجرا شوند.
در اسپانیا نیز قانون استارتاپ اسپانیا در نوامبر 2022 توسط پارلمان اسپانیا تصویب شد. مطابق با استانداردهای ملی برای استارتاپ‌ها، هدف این قانون ارائه مشوق‌های مالیاتی برای جذب و حفظ استعدادهای فناوری، از جمله بنیان‌گذاران، کارکنان دورکار و دیجیتال نومدهایی است که به دنبال کار در اسپانیا هستند. علاوه بر این، فرایندهای ادغام شرکت را ساده‌تر می‌کند، به مالیات گزینه‌های سهام رسیدگی می‌کند و دسترسی به منابع مالی را افزایش می‌دهد. در ایتالیا هم قانون استارتاپ ایتالیا در میان دیگر ابتکارات منجر به انبوهی از ابتکارات برای حمایت از نوآوری استارتاپ‌ها شده است.
دولت‌های اروپایی چگونه در تلاش برای کمک به استارتاپ‌ها هستند؟
یکی از مشکلات پیش‌روی استارتاپ‌های اروپایی فرایند پیچیده عرضه اولیه سهام است. درحالی‌که هنوز سخت‌گیری‌هایی وجود دارد، ابتکارات سیاستی اخیر در تلاش برای کاهش این پیچیدگی‌ها مورد توجه بوده است، اما هنوز مشخص نشده ابتکارات انجام‌شده چقدر مؤثرند. راه دیگری که دولت می‌تواند به استارتاپ‌ها کمک کند معافیت‌های مالیاتی است. با تحقق این امر جذب سرمایه‌گذار و به‌ویژه سرمایه‌گذاران فرشته راحت‌تر میشود. مشوق‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاری بر شرکت‌های فناوری جوان، هم آگاهی از این طبقه دارایی را افزایش می‌دهد و هم به سرمایه‌گذاران جدید با سرمایه محدود کمک می‌کند تا آن را به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری قابل دوام ببینند. در این راستا فرانسه، استونی، ایرلند، ایتالیا، پرتغال، اسپانیا و بریتانیا اقداماتی را از طریق برنامه‌ها و ابتکارات متعدد در پیش گرفته و اجرا کرده‌اند و اصلاحاتی در قوانین مالیاتی خود به وجود آورده‌اند.
از نظر سیاست‌های گسترش اکوسیستم، یک استراتژی مشترک میان دولت‌ها در بسیاری از اکوسیستم‌های کارآفرینی، تقویت سرمایه‌گذاری‌های خصوصی از طریق تأمین مالی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر است. این یک مزیت برای دولت‌هایی است که نمی‌خواهند در سرمایه‌گذاری‌های مستقیم شرکت کنند، اما همچنان می‌خواهند به ارتقاء سطح اکوسیستم‌های استارتاپی خود کمک کنند. بلژیک، دانمارک، اتحادیه اروپا، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، ایرلند و ایتالیا طرح‌ها و برنامه‌هایی در این زمینه اجرا کرده‌اند.
افزون بر این، طیف گسترده‌ای از کشورهای اروپایی سیاست‌هایی را به منظور حمایت از کارآفرینان و استعدادهای فناوری برای جابه‌جایی در داخل مرزهای خود اجرا کرده‌اند. برای مثال ویزاهای خاصی مانند ویزا دیجیتال نومدها در نظر گرفته‌اند. همچنین، سیاست‌های مهاجرتی با هدف جذب سرمایه‌گذار تدوین کرده‌اند. دولت اتریش کارت‌های سفید و قرمز، دولت بلژیک ویزای کارآفرینی، دولت استونی ویزای استارتاپی، دولت فرانسه ویزای فناوری (تک‌ویزا) یا دولت یونان ویزای طلایی در راستای تشویق و جذب کارآفرینان و سرمایه‌گذاران طراحی کرده‌اند.
یکی دیگر از رایج‌ترین روش‌هایی که دولت‌های اروپایی برای حمایت از اکوسیستم‌های کارآفرینی داخلی خود دارند کمک‌های نقدی است. استارتاپ‌های جوان برای گسترش و رشد به پول نقد نیاز دارند و دولت‌ها در سراسر جهان از این تاکتیک برای کمک به تقویت اکوسیستم خود استفاده کرده‌اند. این تزریق‌های نقدی شکل‌های مختلفی دارند؛ از بودجه‌های خاص برای حوزه‌هایی مثل هوش مصنوعی و آب‌وهوا گرفته تا طرح‌های سرمایه‌گذاری کلی. برای مثال دولت بلژیک طرح‌هایی مانند طرح تضمین، وام برد-برد و اینویریس دارد. یا دولت آلمان کمک‌های نقدی خود را در قالب طرح‌هایی مانند فیوچر فاند و دیپ‌تک و کلایمیت فاند به استارتاپ‌ها ارائه می‌دهد.
اشکال کار دولت‌های اروپایی چیست؟
بودجه عمومی استارتاپ‌های فناوری در سراسر اروپا در حال افزایش است. همان‌طور که اشاره شد در بریتانیا، آلمان و فرانسه میلیاردها یورو به اکوسیستم فناوری سرازیر میشود. این یک حرکت درست است و داشتن شرکت‌های موفق در زمینه‌های کلیدی فناوری مانند هوش مصنوعی، نیمه‌رساناها و امنیت به نفع همه این قاره است. اما دریافت بودجه دولتی برای همه استارتاپ‌ها ضروری نیست. برای بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط کمک‌های مالی دولتی یک راه نجات است. این بودجه‌ها نه‌تنها به استارتاپ‌ها اجازه می‌دهند تا رشد کنند، بلکه بنیان‌گذاران را قادر می‌سازند تا بدون کاهش سهم خود از کسب‌وکار، تزریق پول نقد مورد نیاز را تضمین کنند.
البته خود سیستم تأمین مالی دولت‌های اروپایی نیز چالش‌هایی دارد؛ اول اینکه روند دریافت بودجه بسیار طولانی است. دوم اینکه ارزیابی استارتاپ‌ها با سخت‌گیری زیادی انجام میشود به نحوی که برخی استارتاپ‌های اروپایی می‌گویند به آنها به چشم کلاهبرداری که می‌خواهند پول دولت را به جیب بزنند نگاه میشود. سوم اینکه کمک‌های بلاعوض معمولا به صورت معوقه پرداخت میشود و مشکل اداری و نقدینگی قابل توجهی را برای مشاغل کوچک ایجاد می‌کند. چهارم اینکه استارتاپ‌های اروپایی معتقدند این بودجه‌ها با لابی‌گری به دست می‌آیند و برای اینکه ثابت کنند شرایط دریافت این بودجه‌ها را دارند، باید بودجه و جریان‌های مالی قابل توجهی داشته باشند که خیلی از مشاغل با ترفندهای حسابداری از این مرحله عبور می‌کنند.
اما گذشته از این مسائل، چیزی که درواقع استارتاپ‌ها نیاز دارند، این است که دولت‌ها از فناوری‌هایی استفاده کنند که این استارتاپ‌ها تولید می‌کنند. به عبارت دیگر دولت‌ها باید الگوی پذیرش فناوری باشند و به استارتاپ‌ها کمک کنند تا تولیدات خود را در بخش‌های مختلف تزریق کنند. از دیگر اقداماتی که دولت‌ها باید انجام دهند این است که از استارتاپ‌هایی که در مرحله رشد هستند، حمایت کنند. دولت‌ها نباید به دنبال راه‌حل‌های کامل باشند و حتی اگر یک استارتاپ به طور صددرصد پیشرفت نداشته باشد آن را وارد بازی کنند و با آن قرارداد ببندند.
از طرف دیگر، استارتاپ‌ها بیش از آنکه به پول نیاز داشته باشند، به کمک و کسب اعتبار نیاز دارند. دولت‌ها با بستن قراردادهای طولانی‌مدت می‌توانند باعث جذب سرمایه‌گذاران خصوصی به استارتاپ‌ها شوند. به بیان ساده‌تر، باید تعادلی میان سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی وجود داشته باشد؛ یعنی نباید دولت فقط خریدار و سرمایه‌گذار باشد و باعث عقب‌راندن سرمایه‌گذاران خصوصی شود. بلکه باید با دادن اعتبار به کسب‌وکارها آنها را برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر کند.
استارتاپ‌هایی که فقط به بودجه دولت متکی هستند، در جذب سرمایه توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر با دشواری بیشتری مواجهند، زیرا یکی از مشکلات خرید استارتاپ‌ها توسط دولت‌ها، روند طولانی‌بودن این خرید است که گاهی تا 18 ماه هم طول می‌کشد. البته این روند در حال تسریع است. اما مشکل اصلی یک مشکل ساختاری است که ریشه در تفکرات مخالف و نقص‌های سازمانی دارد. دولت باید روابط سازنده‌تری با استارتاپ‌ها داشته باشد؛ زیرا این امر در نهایت حاکمیت فناوری را افزایش می‌دهد.
اگر دولت به تقویت زنجیره‌های تأمین، انعطاف‌پذیری زیرساخت‌ها و کاهش وابستگی منطقه به سیستم‌های خارجی فکر می‌کند، بهترین راه اعطای قرارداد به کسانی است که انگیزه بالایی برای ایجاد تغییر دارند و اهمیتی به حفظ وضع موجود نمی‌دهند. قرارداد و رابطه طولانی‌مدت با استارتاپ‌ها باعث ماندگاری آنها در منطقه نیز خواهد شد. علاوه بر این، فرایند مناقصه شفاف و باز برای ارائه تدارکات دولتی به استارتاپ‌ها و شرکت‌های توسعه‌یافته فرصت مناسبی می‌دهد.
مشکل دیگر این است که این استارتاپ‌ها اغلب نمی‌توانند فناوری نوآورانه را به تناسب محصول با بازار تبدیل کنند. دولت‌ها باید از نظر کاهش موانع بوروکراتیک کار را برای آنها آسان‌تر کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند پشتیبانی عملیاتی داشته باشند و به محققانی که به بنیان‌گذاران تبدیل شده‌اند کمک کنند تا سازمان‌های خود را بسازند.