انجمن تجارت الکترونیک تهران، سومین گزارش بررسی کیفیت اینترنت کشور مربوط به بهار امسال را منتشر و در جریان نمایشگاه الکامپ از آن رونمایی کرد. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که اینترنت در ایران به دلیل سیاست‌های محدودکننده داخلی و تحریم‌های خارجی با مشکلات جدی مواجه است و ایران در شاخص‌های کیفیت اینترنت جزو پایین‌ترین رتبه‌های جهانی قرار دارد.

پس از اینکه گزارش اول و دوم انجمن تجارت الکترونیک تهران با واکنش منفی از سوی وزارت ارتباطات روبه‌رو شد، انتشار گزارش سوم مدتی به تعویق افتاد و این گمانه را تقویت کرد که وزارت ارتباطات با آن مخالفت جدی دارد و خواستار تغییر محتوای آن است.

این گزارش بالاخره هم زمان با روز پایانی نمایشگاه الکامپ منتشر شد؛ اما مشخص نیست که تعدیلی در آن صورت گرفته است یا نه. هر چند که تاکید بیش از حد بر تحریم‌های بین‌المللی به عنوان یکی از عوامل کندی اینترنت را شاید بتوان نشانه‌ای از تغییر در محتوای گزارش ارزیابی کرد.

فقدان بهبود در کیفیت اینترنت
سومین گزارش بررسی کیفیت ایران با این گزاره ناامیدکننده شروع می‌شود: «وضعیت کیفیت دسترسی به اینترنت آزاد در ایران نسبت به گزارش قبلی در زمستان،۱۴۰۲ تفاوت چشمگیری نداشته است.» بنابراین از همین ابتدای گزارش تکلیف مشخص است: به رغم تمامی ادعاهای وزارت ارتباطات مبنی بر بهبود کیفیت و با وجود قول اپراتورها پس از افزایش تعرفه‌های دسترسی، هنوز اتفاق قابل توجهی نیفتاده است.

در این گزارش بیان شده است که «سیاست‌های محدودکننده داخلی و تحریم‌های یک‌جانبه خارجی» موجب وضعیتی شده که اینترنت ایران با سه صفت «پر اختلال، محدود و کند» توصیف شود.

تاثیر تحریم‌ها و اصرار بر مقابله با فیلترشکن‌ها
این گزارش مدعی است که تحریم‌های فناوری و فیلترینگ گسترده داخلی تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر تجربه کاربران اینترنت در ایران داشته است.
در این گزارش آمده است: «دو موضوعی که بیش از همه در بحرانی شدن وضعیت اینترنت ایران نقش دارند، تحریم های خارجی و فیلترینگ گسترده داخلی است. همچنین بررسی‌های ما نشان می‌دهد که نقش فیلترینگ از ایجادکننده محدودیت بسیار فراتر رفته و امروز تبدیل به بزرگترین عامل ایجاد کندی مستمر، ناپایداری و مانع بزرگی برای افزایش سرعت و توسعه اینترنت تبدیل شده است.»

به‌طوری‌که تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های داخلی به‌طور مشابه باعث کاهش کیفیت اینترنت و افزایش نارضایتی کاربران شده است. بسیاری از متخصصان و سیاست‌پژوهان معتقدند که این وضعیت ناشی از سیاست‌های محدودکننده داخلی و تحریم‌های یک‌جانبه بین‌المللی است.

همه فیلترشکن دارند؛ شما چطور
فیلترینگ در ایران به‌طور گسترده‌ای اعمال می‌شود و بسیاری از سایت‌ها و خدمات آنلاین را مسدود کرده است. این وضعیت باعث شده که کاربران برای دسترسی به اینترنت از فیلترشکن‌ها استفاده کنند. بر اساس گزارش‌های مذکور (به نقل از ایسپا)، بیش از ۸۳.۶ درصد از کاربران اینترنت در ایران از فیلترشکن استفاده می‌کنند که این امر باعث افزایش تقاضا برای فیلترشکن‌ها و ایجاد اختلالات گسترده در شبکه اینترنت شده است.

این گزارش می‌افزاید: «مقابله با فیلترشکن‌ها نه تنها از نظر فنی ممکن نیست و موجب تغییر رفتار مردم نمی‌شود، بلکه باعث ایجاد کندی گسترده و تحمیل هزینه‌های سنگین و جبران‌ناپذیر به کشور می‌شود. راهکار آن اصلاح سیاست‌ها، کاهش تقاضا و نزدیکتر کردن آمار مصرف فیلترشکن به میانگین جهانی است.»

در بخش دیگری از این گزارش بر بی‌اثر بودن فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی تاکید شده و آمده است: «می‌توان نتیجه گرفت که تا امروز سیاستگذار نه تنها در ایجاد اعتماد و همراهی عمومی دست‌کم یک چهارم از نسبت به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی در میان دست‌کم نیمی از شهروندان ایرانی کم‌توفیق بوده، بلکه با اصرار بر تداوم اعمال این سیاست در سطوح ناشفاف و عدم بازنگری جدی در یک سال اخیر، به تعمیق شکاف اجتماعی، دو قطبی شدن هر چه بیشتر جامعه و تضعیف انسجام اجتماعی رضایت داده و شهروندان را به سمت کلونی‌های جدا افتاده و «اتاق‌های پژواک»رهنمون کرده است. این رویکرد را می‌توان تا حد زیادی محصول غلبه نگاه صرفا فنی و سخت‌افزاری در تلاش برای مقابله با فیلترشکن‌ها و بیش از آن عدم حرکت جدی، ملموس و سازنده شورای عالی فضای مجازی در مسیر ماموریت اصلی خود یعنی «بازنگری در سیاست‌های مسدودسازی فضای مجازی با توجه به اقتضائات نوین فضای مجازی و تاکید بر ارزشها» دانست.»

ایران در زمره بدترین‌ کشورها از نظر آزادی اینترنت
انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارش خود اشاره کرده که با استفاده از اطلاعات پایگاه داده‌های مختلف اینترنت ایران را بر اساس سه شاخص اختلال، محدودیت و سرعت دسترسی آزاد بررسی و با 100 کشور مقایسه کرده که در نهایت ایران در جایگاه 95 قرار گرفته است. به این ترتیب فقط کشورهای ترکمنستان، کنگو، سودان و کوبا وضعیتی بدتر از ایران دارند.

عوامل اختلالات و محدودیت‌های اینترنت
گزارش مذکور مشکلات اینترنتی در ایران را به دو بخش اختلالات مقطعی و اختلالات دائمی تقسیم کرده است. اختلالات مقطعی به دلایل طبیعی یا فنی و به‌صورت موردی رخ می‌دهند. این اختلالات ممکن است ناشی از قطع لینک‌های ارتباطی به دلیل حوادث طبیعی، حملات سایبری، قطع برق و خطاهای پیکربندی باشند. در ۶ ماه گذشته، حملات گسترده DDoS به شبکه اپراتورها و دیتاسنترهای کشور از مهم‌ترین اختلالات مقطعی بوده‌اند که باعث قطع لینک‌ها و اشباع ارتباطات شده‌اند.

محدودیت‌های اینترنتی در ایران نیز به‌طور کلی شامل فیلترینگ، تحریم و مقررات محدودکننده داخلی می‌شوند. فیلترینگ به معنای مسدودسازی دامنه‌ها و IPهای اینترنتی است که باعث ناکارآمدی اینترنت در یک محدوده جغرافیایی می‌شود. این اعمال محدودیت علاوه بر سانسور داخلی، نتیجه برخی از سیاست‌های بین‌المللی نیز است که دسترسی اینترنت برای ایرانیان را محدود کرده است.

گزارش مذکور تاکید می‌کند که پهنای باند بالا و تاخیر کم در بارگذاری محتواهای اینترنتی از شاخص‌های مهم کیفیت اینترنت هستند. اما در ایران، سرعت اینترنت پایین و تاخیر بالا به‌ویژه در دسترسی به سایت‌های خارجی به دلیل فیلترینگ و تحریم‌های بین‌المللی مشکل‌ساز شده است. بررسی‌های انجمن تجارت الکترونیک تهران در این گزارش نشان می‌دهد که میانگین کیفیت بارگذاری سایت‌های پر بازدید در ایران نسبت به کشورهای دیگر به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر است.

پیشنهادهایی برای اصلاح
انجمن تجارت الکترونیک تهران در این گزارش با تاکید بر اینکه بهبود وضعیت اینترنت در ایران، نیازمند اصلاحات ساختاری و تغییر سیاست‌های محدودکننده است. پیشنهاداتی شامل رفع فیلترینگ هوشمند، ممنوعیت مسدودیت براساس IP یا سرویس‌دهنده، شفافیت در قوانین میزبانی داخل و خارج از کشور و رفع فوری اختلالات ناشی از سیستم‌های فیلترینگ را مطرح کرده و افزایش سرعت و پهنای باند بین‌المللی و تسریع طرح فیبر نوری در شهرهای پرجمعیت را از اقدامات مهم دیگری دانسته که باید پیگیری شود.

انجمن تجارت الکترونیک ایران همچنین درخواست‌های خود را از دولت و مجلس آینده ایران مطرح کرده و از نامزدهای ریاست جمهوری خواسته است که پاسخ صریح و شفافی در رابطه با این مسائل به مردم ارائه دهند. این درخواست‌ها شامل تلاش فعالانه برای اصلاح ساختار فیلترینگ، رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت، توسعه پرسرعت اینترنت و تقویت دیپلماسی بین‌المللی برای رفع تحریم‌های فناوری است.

برای دانلود متن کامل این گزارش، اینجا را کلیک کنید.