تولیدکنندگان موبایل در منطقه ویژه اقتصادی پیام با دریافت تسهیلات ویژه به تولید کالاهای فاوا و موبایل می‌پردازند. به گفته فعالان حوزه موبایل، تولیدکنندگان موبایل می‌‌توانند با سرمایه اندک وارد حوزه تولید شوند و با دریافت تسهیلاتی مانند اجاره ۲۵ ساله زمین، در این منطقه فعالیت کنند. عده‌ای از واردکنندگان معتقدند که همین موضوع باعث ایجاد رانت در بین تولیدکنندگان می‌شود زیرا تولیدکنندگان منابع مالی و خدماتی دارند که سایرین ندارند.

پروژه تولید موبایل ملی یکی از اصلی‌ترین پروژه‌های دولت است که به نظر می‌آید در چند سال اخیر رشد بیشتری داشته است. در سند اهداف شبکه ملی اطلاعات که سال ۹۸ به تصویب رسید، آمده است که سال ۱۴۰۴، ۲۰ درصد از تولید تلفن همراه، موبایل هوشمند با سیستم‌عامل داخلی باشد. در اهداف سال آینده باید به این عدد برسیم و البته متولی این مصوبه وزارت ارتباطات است.

بنابر قوانین موجود تلاش وزارت‌خانه‌های صمت و ارتباطات این است در چند سال آینده به درصد مشخصی از تولید موبایل داخلی برسند. در همین خصوص یکی از مراکز اصلی تولید موبایل، منطقه ویژه اقتصادی پیام است.

تا الان بیش از ۱۵ شرکت تولید موبایل در منطقه ویژه اقتصادی پیام فعالیت می‌کنند. گفته می‌شود این مجموعه موظف شده که یک درصد از سهم GDP کشور را تامین کند؛ همین موضوع باعث شده است که درصد زیادی از واردکنندگان به سمت تولید بروند و با دریافت تسهیلات ویژه، وارد حوزه تولید شوند.

بهزاد رشیدزاده، مدیرعامل شرکت پارس پردازش چهل چشمه (موبایل هانوفر hanofer) درباره تسهیلات به تولیدکنندگان گفت: «پیام برای تولیدکنندگان مزیت‌های زیادی دارد. چشم‌انداز منطقه پیام جذب مجموعه‌های فناورانه اطلاعات است، به همین دلیل حمایت‌ها از تولیدکنندگان زیاد است. منطقه ویژه پیام روال‌های گمرکی راحت‌تری دارد. در این منطقه نیازی نیست برای زمین هزینه کنیم. روز اول زمین را به‌صورت قرارداد ۲۵ ساله اجاره می‌دهند و نیاز به سرمایه زیادی نیست. در این منطقه کل کارهای اداری در یک مکان تجمیع شده است و نیازی نیست که از شهرداری، صنعت و معدن، تنظیم مقررات و غیره مجوز بگیریم. البته دولت هم تسهیلاتی مثل وام در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد.»

اما به نظر می‌رسد عده‌ای از واردکنندگان موبایل همچنان نگاه مثبتی نسبت به مقوله تولید ندارند. حسین روزبه، عضو انجمن واردکنندگان موبایل در این خصوص گفت: «به‌صورت کلی ما با واژه تولید مشکل داریم زیرا اصلا مشخص نیست که دولت تولید را دقیقا در چه چیزی می‌بیند. به نظر می‌آید دولت به هر نوع سرهم‌بندی موبایل، تولید می‌گوید و همین نگاه باعث انحصار در بازار می‌شود.»

به گفته روزبه، تولیدکنندگان وام‌های کلانی دریافت می‌کنند ولی دولت نسبت به این تسهیلات شفافیت لازم را ندارد. روزبه گفت که که برخی از تولیدکنندگان با دریافت وام‌های کلان دولت را دور می‌زنند و برخی موبایل وارد می‌‌کنند و صرفاً سیستم عامل داخلی نصب می‌کنند اما تسهیلات تولید را دریافت می‌کنند.

یکی از اصلی‌ترین مراکزی که به پیشبرد پروژه تولید موبایل ملی کمک کرده است، منطقه ویژه پیام زیر نظر وزارت ارتباطات است. عده‌ای از واردکنندگان نگاه مثبتی نسبت به این منطقه ندارند اما تولیدکنندگان این مرکز را عامل رشد تولید در کشور می‌‌دانند.

در همین خصوص مجتبی حسین‌پور، مدیرکل سرمایه‌گذاری منطقه ویژه اقتصادی پیام درباره فعالیت پیام گفت: «به دلیل اینکه منطقه ویژه پیام زیرمجموعه وزارت ارتباطات است، ماموریت‌هایی از سمت وزارت ارتباطات به زیرمجموعه‌هایش منتقل می‌شود که منطقه ویژه پیام هم در این ماموریت‌ها است. منطقه ویژه پیام متولی اصلی موضوع تولید و واردات و موبایل و کالاهای فاوا است.»

مدیرکل سرمایه‌گذاری منطقه ویژه اقتصادی پیام ادامه داد: «به دلیل اینکه تولید موبایل در سند شبکه ملی اطلاعات آمده است، وزارت صمت با وزارت ارتباطات تفاهم کرده‌اند که متولی این بخش با وزارت ارتباطات باشد. به همین دلیل وظیفه ما در منطقه ویژه پیام این بود که به شرایط تولید موبایل، تبلت، مودم و کالاهای فاوا را تامین کنیم.»

مزیت‌‌های منطقه ویژه پیام
حسین‌پور درباره مزایای این منطقه گفت: «مزایای منطقه ویژه اقتصادی پیام این است که در این منطقه گمرک تخصصی داریم. در این منطقه با سرمایه‌گذاری کمتری می‌شود واحد تولیدی راه‌اندازی کرد. برای گمرک تخصصی یک کارگروهی ایجاد شد و در آن کارگروه مطرح شد که هر کسی می‌خواهد در حوزه فاوا کالا وارد، تولید یا صادر کند یک گمرک تخصصی وجود داشته باشد که فرایند تسهیل شود. در حال حاضر سه آزمایشگاه در پیام تاسیس شده است که برای واردات و تولید کالای مخابراتی فرایند کار را را تسهیل کرده است.»

عده‌ای از فعالان حوزه موبایل درباره عمق تولید معتقدند که تولید موبایل در داخل، عمق ساخت ندارد. در همین خصوص مدیرکل سرمایه‌گذاری منطقه ویژه اقتصادی گفت: «ما در مرحله اول مجوز بهره‌برداری را برای تولیدکننده صادر می‌کنیم و خیلی توجهی به عمق تولید نداریم. این موضوع به سایر بخش‌ها مربوط است. عمق تولید توسط سازمان‌‌های کشوری بررسی می‌شود. هر زمانی کالا از پیام خارج شد، سازمان تنظیم مقررات، وزارت صمت و سازمان استاندارد باید عمق تولید را چک کنند. زمانی که کالا صادر شود، طبق قوانین هر کشور کالا بر آن اساس چک می‌شود.»

او درباره تولید موبایل در پیام توضیح داد: «تولید موبایل از SKD یا CBU شروع می‌شود. صاحب برند یا صاحب تکنولوژی به تولیدکننده اعتماد می‌کند و به مرور تکنولوژی را در اختیار می‌گذارد، این موضوع فرایند انتقال تکنولوژی است. بعد از انتقال تجربه تولیدکننده از SKD وارد CKD و صاحب تکنولوژی می‌شود.»

مدیرکل سرمایه‌گذاری منطقه ویژه اقتصادی پیام درباره رقابت در عرصه تولید ادامه داد: «ذات تولید داخلی به شکلی است که ممکن است به انحراف کشیده شود و این موضوع صرفاً به منطقه پیام مربوط نیست. وقتی تعداد تولیدکنندگان زیاد می‌شود، رقابت به وجود می‌آید. بعضی‌ها رشد می‌‌کنند اما بعضی‌ها نمی‌‌توانند به تکنولوژی دست پیدا کنند و در مراحل مقدماتی سرهمبندی کردن می‌مانند. الان در بازار ایران انحصار توسط تولیدکننده نیست زیرا بازار تشنه است.»

به گفته او، موضوعاتی مثل ممنوعیت و محدودیت واردات موبایل، جز سیاست‌های کلان کشور است اما دولت نمی‌خواهد موبایل بی‌کیفیت به دست مردم برسد. گفته می‌شود بازار باز است در نتیجه تولید و واردات نفی‌کننده یکدیگر نیستند.

تولیدکنندگان دنبال ممنوعیت واردات موبایل نیستند
رشیدزاده درباره نگاه منفی ورادکنندگان نسبت به تولیدکنندگان توضیح داد:‌ «نگاه‌ها به سمت موبایل و تولید منفی است. به دلیل تجربه منفی سایر بخش‌ها و حوزه‌ها، دغدغه ممنوعیت و محدودیت موبایل وجود دارد. ما نه الان و نه در آینده هیچ وقت نخواستیم واردات موبایل ممنوع یا محدود شود. اگر قرار باشد که واردات ممنوع شود، این فضا انحصاری می‌شود و محصولات بی‌کیفیت به دست مخاطب می‌رسد.»

او درباره تولید موبایل هانوفر گفت: «مرحله اول فعالیت ما موبایل دکمه‌ای است. دلیل انتخاب موبایل دکمه‌ای این است که این نوع موبایل، از لحاظ سیستم عامل پیچیدگی خاصی ندارد و مونتاژ کردن آن راحت‌تر است و همچنین در فاز اول سرمایه‌ زیادی لازم ندارد، اما چالش این نوع گوشی این است که مدل قدیمی دارد و خیلی مخاطب ندارد. مخاطب هدف زیادی نداریم و فقط نهادها و ارگان‌های دولتی مخاطب محصولات ما هستند. در نهایت هدف‌مان تولید موبایل هوشمند است.»