شی جین پینگ نگران یونیکورن‌ها: تلاش دولت چین برای جایگزین کردن سرمایه خارجی و بدبینی کارآفرینان
شی جین پینگ، رهبر چین، مدت‌ها است از نگرانی درمورد «مرغابی‌های سیاه» (بحران‌های غیرمنتظره) و «کرگدن‌های خاکستری» (مشکلات بزرگی که نادیده گرفته می‌شوند) دم می‌زند. اما ناپدید شدن یونیکورن‌ها، نگرانی جدید اوست. او ماه مه خواستار توضیح جمعی از روسا شد تا بگویند چرا تعداد استارت‌آپ‌هایی که در چین به این حیوان افسانه‌ای تبدیل می‌شوند (استارت‌آپ‌های خصوصی با ارزش‌گذاری یک میلیارد دلار و بیشتر)، کاهش یافته است. کابینه دولت چین در ماه ژوئن در شورای ملی اعتراف کرد که سرمایه‌گذاران از تزریق پول به این پروژه‌های جسورانه و خطرناک هراس دارند.
چین باید جسم کم جان کارآفرینی خود را احیا کند. هم‌زمان با انتشار این مقاله در اکونومیست، کمیته مرکزی حزب کمونیست چین به یک جلسه چهارروزه در پکن پایان داد. در این جلسه تصمیم بر آن شد تا «اصلاحات در اولویت بالاتری قرار گیرد.» ارائه داده‌های جدید رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۴ نیز که نشان می‌داد نرخ رشد به ۴.۷ سالانه کاهش یافته است به ترسیم تصویر تاریک‌تری در این جلسه منجر شد. استارت‌آپ‌های موفق می‌توانند به تقویت رشد و استقلال فناورانه، از جمله اهداف کلیدی حزب کمونیست چین، کمک کنند.
در گذشته یونیکورن‌های بسیاری از چین متولد شده‌اند. این کشور بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، حداقل به اندازه آمریکا و سه برابر دیگر بخش‌های جهان، یونیکورن به جهان معرفی کرد. اما در سال جاری، چین تنها نصف آمریکا استارت‌آپ میلیارد دلاری جدید دارد. انتظار می‌رود که در سال ۲۰۲۴ مجموع یونیکورن‌های چین یک سوم رکورد ۱۰۹ تایی این کشور در سال ۲۰۲۱ باشد.
سال ۲۰۲۰، وقتی غول‌های فناوری به کسب‌وکارهایی ورود کردند که دولت خواستار کنترل سفت و سخت آنها بود، شی در مورد «توسعه افسارگسیخته سرمایه» اظهار نگرانی کرد. رگولاتور‌ها دست به کار شدند و کارآفرینان و سرمایه‌گذاران نگران. چین در سال ۲۰۲۱ شرکت Didi، یک اپلیکیشن هم‌سفری، را مجبور کرد تا به دلیل نگرانی از اشتراک‌گذاری داده‌ها از بورس سهامی آمریکا خارج شود. عرضه سهام در خارج از کشور به امری ناپسند بدل شد و استقبال از عرضه سهام داخلی نیز کاهش یافت. ارزش مجموعه عرضه اولیه‌های خارجی (IPO) در نیمه اول سال ۲۰۲۴ در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته تا ۸۴ درصد کاهش یافته است. یکی از دلایل این موضوع، محدودیت‌هایی است که رگولاتور‌ها با هدف حمایت از بازارهای سهامی چین در نظر گرفتند.
محیط به حدی محدود شده است که برخی از شرکت‌ها در حال تغییر ملیت خود هستند. افرادی مثل جاشوا ژو، همان کارآفرینان بلند‌پروازی هستند که آقای شی باید به تشویق آنها بپردازد. ژو چهار سال پیش شرکت HeyGen، یک استارت‌آپ هوش مصنوعی، را در چین بنیان‌گذاری کرد. با این حال، او در سال ۲۰۲۲ برای دسترسی بهتر به سرمایه و چیپ‌های پیشرفته کامپیوتری، شرکت خود را به لس آنجلس برد. HeyGen در آخرین دور جزب سرمایه خود حدود ۵۰۰ میلیون دلار ارزش‌گذاری شد. این به آن معنا است که نیمی از مسیر یونیکورن شدن طی شده است، اما یک یونیکورن آمریکایی. صدها استارت‌آپ دیگر نیز به خارج از چین مهاجرت کرده‌اند.
دولت چین ممکن است خطاهای مسیرش را متوجه نباشد. شی و لی چیانگ، نخست‌وزیر چین، به ملاقات کار آفرینان رفته و خواستار سرمایه‌گذاری و نوآوری آنها هستند. اما به این سادگی نمی‌توان میدان را برای یونیکورن‌ها مهیا کرد. اولین انفجار یونیکورینی چین به لطف صندوق‌های سرمایه‌گذاریی آمریکا رقم خورد که معمولا مدیرانی با ریشه چینی داشتند. هفت مورد از هر ده یونیکورن چینی حامی خارجی و عمدتا آمریکایی دارند. طبق اعلام شرکت حسابرسی KPMG، تنها یک شرکت به نام HongShan، در ۹۶ مورد از ۳۹۶ یونیکورن چینی دست دارد. HongShan تا سال ۲۰۲۳ زیرمجموعه‌ای از Sequoia Cpaital، یکی از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه سیلیکون‌ولی، بود تا اینکه با افزایش تنش‌های چین و آمریکا از این شرکت جدا شد.
اما دسترسی به پول سیلیکون‌ولی در حال حاضر دشوار‌تر شده است. صندوق‌های آمریکایی که در چین سرمایه‌گذاری می‌کنند با فشار‌ها و ابهامات سیاسی زیادی روبرو هستند. برای مثال، پیش‌نویس مقرراتی که ۲۱ ژوئن از سوی وزارت خزانه داری آمریکا منتشر شد، برخی از سرمایه‌گذاری‌ها روی هوش صمنوعی چینی را ممنوع می‌کند و شبکه امنیتی آمریکا را تا حرکت سرمایه در خارج از کشور نیز توسعه می‌دهد. درنتیجه همین خطرات، انتظار می‌رود که سرمایه‌گذاران خارجی امسال کمتر از ۱۰ سال گذشته روی استارت‌آپ‌های چینی سرمایه‌گذاری کنند. داده‌های شرکت تحقیقاتی AVCJ، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران خارجی در سال ۲۰۲۴ تنها یک پنجم از سرمایه‌گذاری‌های جسورانه در چین را به خود اختصاص داده‌اند و این در حالی است که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱، سهم آنها دو سوم بود.
از این رو دولت چین در تلاش است تا خودش کمبود پول خارجی را جبران کند و این کا را به‌واسطه بازوهای دولتی یا همان صندوق‌های راهبردی انجام می‌دهد. این صندوق‌ها به صورت مستقیم یا با حمایت از شرکت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه کار خود را انجام می‌دهند. دولت در راهبرد ماه گذشته شورای ملی وعده داد تا عرضه سهام در داخل و خارج را برای شرکت‌های چینی، اگر در صنایع حساس نباشند، تسهیل کند. این تغییر تاثیر به‌سزایی دارد: تنها چند روز پس از تغییر رویکرد ماه ژوئن، چندین درخواست برای عرضه اولیه سهام در چین بزرگ پذیرفته شدند. اما نقش روز افزون دولت در پر کردن خلا حاصل از خروج سرمایه خارجی، به ترس‌های تازه‌ای دامن زده است.
شی «نیرو های خلاق جدید» را (رویکرد حزب نسبت به صنایع پیشرفته فناوری) را ترجیح می‌دهد و همین مساله ممکن است در روند تخصیص سرمایه اخلال ایجاد کند. یکی از مدیران صندوق سرمایه‌گذاری در پکن می‌گوید: «کار ما در تمام روز این است که ببینیم دولت قرار است روی چه چیزی سرمایه‌گذاری کند و به سراغ همان برویم.» همچنین در صورت زیان سرمایه‌گذارانی که از بودجه‌های دولتی استفاده می‌کنند، آنها با احتمال جریمه روبرو هستند و این در حالی است که زیان بخش جدایی ناپذیر از فعالیت فعالان سرمایه‌گذاری جسورانه است. لی بو از دانشگاه پکینگ و چند استاد دیگر می‌نویسند که برخی از مدیران صندوق‌ها حاضرند به جای دخالت دادن دولت، بیخیال میلیون‌ها دلار پول دولتی شوند.
بدبینی کارآفرینان نیز ادامه دارد. حتی در داخل بروکراسی هم بدبینی‌هایی وجود دارد. یک پژوهشگر دولتی ماه گذشته در پکن به تضاد‌های ذاتی رویکرد چین نسبت به استارت‌آپ‌ها اشاره کرد. مقامات باید بین فشار برای استقلال با الزام به آغوش باز نسبت به سرمایه‌خارجی تعادل ایجاد کنند و در عین حفظ اعتماد کسب‌وکارها، تمهیدات سخت رگولاتوری در نظر بگیرند. دولت ابعاد مساله را می‌داند اما هم‌سو کردن اهداف متضاد دولتی درست به اندازه رام کردن تک‌شاخ‌ها دشوار است.