انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در حالی به پایان رسید که شاهد افزایش کنشگری مجازی در عرصه تبلیغات انتخاباتی بودیم؛ رقابتی که بخش مهمی از آن برعهده سکوهای داخلی بود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرکز ملی فضای مجازی، دور اول و دوم انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در روزهای 8 تیرماه و 15 تیرماه برگزار شد و بعد از دو مرحله، دکتر مسعود پزشکیان به ریاست جمهوری ایران انتخاب شد. یکی از موارد قابل توجه در این دوره انتخابات نسبت به ادوار قبل ، افزایش و سرعت کنشگری ها در فضای مجازی بود.

این مدل کنشگری یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین پدیده‌های سیاسی و اجتماعی در دنیای معاصر است که به استفاده از فناوری‌های دیجیتال، به‌ویژه اینترنت و رسانه‌های اجتماعی، برای تاثیر بر روند انتخابات و آگاهی‌رسانی به مردم اشاره دارد.

با توجه به پیشرفت عرصه دیجیتال و پلتفرم‌های مجازی، امروزه کنش‌های ملموس خیابانی جای خود را به کمپین‌های مجازی داده‌ است و کاندیداها تلاش می‌کنند صدای خود را از طریق سکوها به گوش مردم و به‌ویژه جوانان برسانند. در نتیجه طرفداران و حامیان آنها نیز به‌جای حضور در تجمعات ترجیح می‌دهند کنش خود را محدود به فعالیت‌های مجازی و اینترنتی کرده و با تولید، لایک و بازارسال محتواهای مربوط به نامزد مورد علاقه خود از او حمایت کنند.

این نوع کنشگری بخصوص در دوره فراگیری کرونا بیش از پیش سرعت گرفت. در دوره کرونا، ارتباط مردم با فضای مجازی و انجام امور اداری و غیر اداری با استفاده از پلتفرم ها شتاب بیشتری گرفت و ارتباط مردم با فضای مجازی بیشتر در هم تنیده شد و به تبع آن انتخابات در ایران و سایر کشورها نیز تحت تاثیر فضای مجازی قرار گرفت.

در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم در سال 1400 که همچنان کشور با خطر کرونا دست و پنجه نرم می کرد، بسیاری از برنامه های تبلیغاتی در بستر فضای مجازی صورت می گرفت. در آن برهه، نرم افزارهای صوت محور تا حد زیادی توانست در پیشبرد فضای انتخاباتی در کشور کمک کند.

در آن زمان برخی نامزدهای انتخابات با استفاده فضای مجازی، وارد دیالوگ با مخاطبان شده و برنامه های خود را برای هواداران تشریح کردند تا جایی که صحبت های رد و بدل شده، بیش از برنامه ها و مناظره های تلویزیونی، مخاطب پیدا کرد.

کنشگری دیجیتال در عرصه انتخابات مزایای متعددی دارد از جمله آنها می توان به دسترسی به اطلاعات به‌روز و دقیق، افزایش مشارکت اجتماعی و سیاسی، افزایش پاسخگویی نامزدها و ارتباط مستقیم با آنها اشاره کرد.

**باز شدن پای هوش مصنوعی به انتخابات

در این دوره انتخابات، ابزار هوش مصنوعی البته نه بصورت فراگیر اما پا به عرصه انتخابات در ایران گذاشت. مرکز ملی فضای مجازی در این دوره برای اولین بار، ضمن ارائه خدمات به ستادهای انتخاباتی، امکان بهره گیری آنها از هوش مصنوعی را فراهم کرد و دستیار هوش مصنوعی در اختیار هر 6 کاندیدای ریاست جمهوری قرار گرفت.

چت‌بات «از هوش مصنوعی بپرسید» امکان ارتباط عمیق مخاطبان با کاندیداها را فراهم کرده و در این چت‌بات، مردم می توانستند پاسخ سوالات خود را ناظر به هر نامزد، به صورت اختصاصی و دقیق دریافت کنند. همچنین «مشاور ستاد» دیگر چت‌بات سامانه Esetad بود که خدمات ویژه‌ای را به ستادهای نامزدها ارائه کرد.

** پیام رسان های داخلی وارد گود رقابت جدی شدند

در این دوره انتخابات علاوه بر رقابت بین نامزدها، شاهد رقابت بین پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی مختلف هم بودیم. اگر در انتخابات های قبلی پیام رسان های خارجی میدان دار فضای مجازی بودند، در این دوره شاهد افزایش استفاده از پیام رسان های داخلی بودیم و همه نامزدهای انتخابات بخشی از توان ستادهای فضای مجازی خود را به آنجا منتقل کرده بودند و نامزدهای با گرایش های سیاسی مختلف از توان شبکه های اجتماعی داخلی استفاده کردند.

بررسی محتواهای مربوط به انتخابات در بسترهای مختلف خبری و شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که رقابت در شکل‌دهی افکار عمومی و جریان‌سازی در بستر پیام رسان های های داخلی هم شکل گرفته است.

در پیام رسان های داخلی، ایتا و روبیکا، بله، سروش پلاس و شبکه اجتماعی ویراستی توانستند در معرفی برنامه های کاندیداها به مردم، کمک قابل توجهی کنند.

یکی از دلایل مورد توجه قرار گرفتن سکوهای داخلی، حفظ بی طرفی نسبت به نامزدهای مختلف، امکان پیگیری و مقابله با اخبار جعلی و همچنین ارائه خدمات متنوع همچون تیک آبی(نشان ویژه‌ای که کانال را از دیگر کانال‌ها متمایز می‌کند) پین گفتگو(فضای ویژه‌ای که در بالای صفحه اصلی (گفتگو) پیام‌رسان به نمایش تبلیغات اختصاص دارد و در بازه‌های زمانی مختلف تبلیغات متفاوت را نمایش می‌دهد) رشد سریع کانال(امکان عضویت خودکار لیست معرفی شده توسط مدیر کانال تا سقف 10 هزار کاربر)، کانال‌های استانی و… بود.

براساس بررسی صورت گرفته، با کمک و حمایت مرکز ملی فضای مجازی، همه نامزدها تقریبا در 5 سکوی روبیکا، ایتا، بله، سروش و ویراستی صفحات مجزا تشکیل داده بودند.

کانال دکتر مسعود پزشکیان در سکوی روبیکا با بیش از 1 میلیون مخاطب جزو صفحات پرطرفدار این پیامرسان بود و کانال دکتر سعید جلیلی در ایتا هم با 277 هزار دنبال کننده بیشترین مخاطب را داشت.

این روند نشان می دهد که میزان اقبال و توجه مردم به پیام رسان های داخلی خوب بوده و کاندیداها نیز توانستند از این بستر به خوبی استفاده کنند لذا به نظر می رسد که روند حمایت از سکوهای داخلی باید افزایش یابد.