کارشناسان مزایا و معایب خرید سهام دیجی‌‌‌کالا توسط همراه اول را بررسی کردند
دنیای اقتصاد : بعد از چند ماه گمانه‌‌‌زنی و شایعات مختلف بالاخره همراه اول رسما ۴۰درصد از سهام دیجی‌‌‌کالا را آن هم با تخفیف ۳۰ درصدی خریداری کرد؛ توافقی که از آن به عنوان بزرگ‌ترین بازگشت سرمایه سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور یاد میشود. با این حال فعالان و کارشناسان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور، نحوه قیمت‌گذاری، تخفیف ۳۰ درصدی خرید و ورود دولتی‌‌‌ها یا شبهدولتیها به بخش خصوصی را زیر ذره‌‌‌بین گذاشته و مورد بررسی قرار می‌دهند. البته کارشناسان درباره ورود سهامدار جدید به دیجی‌‌‌کالا معتقدند که این اتفاق به دلیل رکود اقتصادی، عدم‌جذب سرمایه داخلی و خارجی و بسته بودن مسیر ورود به بازار سرمایه رخ داده و اجتناب‌‌‌ناپذیر بوده است.
از تکذیب تا تایید
اولین بار خبر خرید سهام دیجی‌‌‌کالا توسط همراه اول در بیست و هفتم فروردین ماه امسال منتشر و بلافاصله از سوی هر دو طرف تکذیب شد. اما حالا با گذشت تقریبا سه ماه بالاخره این اتفاق افتاد و هر دو این شرکت‌ها همزمان با هم این خبر را رسما اعلام کردند. ماجرا از این قرار است که در فروردین ماه یکی از فعالان رسانه‌‌‌ای در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که همراه اول اکثریت سهام دیجی‌‌‌کالا از جمله سهام سرآوا را خریداری کرده و تبدیل به سهامدار اصلی این غول تجارت الکترونیکی ایران شده است. این خبر دست به دست چرخید و رسانه‌‌‌ها نیز آن را پیگیری کردند. با انتشار این خبر یکی از نگرانی‌های مردم و فعالان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور مبنی بر کنترل دیجی‌‌‌کالا توسط خصولتی‌‌‌ها از این جهت که هر گونه ورود دولتی‌‌‌ها یا شبهدولتیها به بخش خصوصی منجر به تغییر اساسی ساختار و بازدهی بنگاه مربوطه میشود، به واقعیت نزدیک شد.
البته انتشار این خبر برای نماد بورسی شرکت همراه اول اتفاق خوبی بود؛ تا جایی که بعد از انتشار خبر خرید سهام دیجی‌‌‌کالا، این نماد در بالاترین سقف خرید خود قرار گرفت. با این حال در آن زمان مدیران و سرمایه‌گذاران دیجی‌‌‌کالا، واگذاری بخش بزرگی از سهام آن را به همراه اول تکذیب کردند و حمید محمدی، یکی از بنیان‌گذاران دیجی‌‌‌کالا، اعلام کرد که این موضوع در حد مذاکره بوده و نهایی نشده است. او در این مورد گفت: «ما در ماه‌‌‌های گذشته مذاکراتی را با تعدادی از سرمایه‌گذاران برای جذب سرمایه در دیجی‌‌‌کالا داشته‌‌‌ایم که یکی از این شرکت‌ها حرکت اول (بازوی سرمایه‌گذاری همراه اول) بوده. هیچ یک از این مذاکرات به نتیجه قطعی نرسیده. مثل همیشه اخبار جذب سرمایه را به اطلاع عموم و همکارانمان خواهیم رساند.»
به این ترتیب واگذاری سهام دیجی‌‌‌کالا به عنوان نماد تجارت الکترونیک ایران به یک شرکت دولتی تا مدتی تکذیب شد؛ اما همچنان دغدغه‌‌‌هایی درباره نفوذ و دخالت دولتی‌‌‌ها در ساختار یکی از استارت‌آپ‌‌‌های موفق ایرانی وجود داشت؛ تا جایی که روح‌‌‌الله دهقانی‌فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری رئیس‌‌‌جمهور در دولت سیزدهم، در آخرین نشست خبری خود در پاسخ به انتقادها در این مورد مطرح کرد: «این دید غلطی است که برخی فضا را به گونه‌‌‌ای درست می‌کنند که حاکمیت به دنبال گرفتن سهام این شرکت‌های استارت‌آپی است یا این شرکت‌ها برای دادن سهم خود به دولت تحت فشار هستند.» این اظهارات در حالی مطرح شدند که دفاتر اداری دیجی‌‌‌کالا در مرداد ماه سال گذشته به دلیل انتشار عکس کارکنانش پلمب شد. در ادامه در ۲۲ بهمن ماه همان سال مسعود طباطبایی، مدیرعامل این مجموعه، به دلیل فروش چند کالا در دیجی‌‌‌کالا بازداشت شد.
هر چند مسعود طباطبایی به فاصله چند روز بعد آزاد شد، اما این اولین بار نبود که اتفاقاتی مشابه درباره نحوه برخورد نهادهای نظارتی با جامعه استارت‌آپی سر و صدا به پا می‌کند. مسوولان دولتی از رئیس‌‌‌جمهور گرفته تا وزیر ارتباطات هر یک بر عدم‌پلمب یک کسب و کار تاکید کردند، اما معاون علمی و فناوری رئیس دولت سیزدهم در این باره مطرح کرد که باید با پشتیبانی جریان‌‌‌های اصیل و انقلابی برای شرکت‌های استارت‌آپی رقیب ایجاد کرد. این گفته با واکنش و نگرانی‌هایی مواجه شد. با این حال فیروزآبادی در یک نشست خبری با اشاره به این موضوع، گروه‌‌‌هایی را که انقلابی و اسلامی می‌خواند، به رقابت با استارت‌آپ‌‌‌ها دعوت کرد و گفت: «من گفتم اگر کسی فکر می‌کند این شرکت‌ها با موازین مورد نظرش هماهنگ نیست، به جای بستن این شرکت‌ها می‌تواند برای آنها رقیبی با استانداردهای خودش ایجاد کند. مگر در کشور فقط دید و موازین شرکت‌های استارت‌آپی است که اکثر مدیران آنها از خارج آمده‌‌‌اند. در کشور گروهی با دید انقلابی و اسلامی هم وجود دارند که این دو هیچ منافاتی با هم ندارند.»
با تمام حواشی و انتقادات نسبت به واگذاری سهام مبنی بر تصدی‌‌‌گری دولت در استارت‌آپ‌‌‌ها، خبر خرید ۴۰درصد از سهام دیجی‌‌‌کالا توسط همراه اول در هفته جاری منتشر شد. در متن اطلاعیه دیجی‌‌‌کالا درباره خرید سهامش آمده است: «شرکت حرکت اول، بازوی سرمایه‌گذاری جسورانه همراه اول، با خرید نقدی بخشی از سهام گروه دیجی‌‌‌کالا، ازجمله سهام متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری سرآوا پارس و قسمتی از سهام سهامداران دیگر، ۴۰درصد از سهام گروه دیجی‌‌‌کالا را در اختیار گرفت. ارزش‌‌‌گذاری توافق‌‌‌شده برای گروه دیجی‌‌‌کالا در این سرمایه‌گذاری ۳۰هزار میلیارد تومان است.» شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) نیز به عنوان یکی از شرکت‌های بورسی در کدال اطلاعیه خرید سهام دیجی‌‌‌کالا را منتشر کرد. طبق این اطلاعیه، برای سرمایه‌گذاری در دیجی‌‌‌کالا و خرید ۴۰درصد از سهام این شرکت با احتساب ۳۰درصد تخفیف، مبلغ ۸هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان پرداخت کرده است.
همچنین شرکت‌های زیرمجموعه همراه اول هر کدام به میزان مشخصی از این سهام ۴۰ درصدی سهم دارند. سهم شرکت کسب و کارهای نوپای حرکت اول ۲۰ درصد، شرکت ارتباطات سیار ایران ۱۰ درصد، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه نور دنا ۵درصد و شرکت همراه کسب و کارهای هوشمند ۵درصد اعلام شده است. البته با مالکیت ۴۰ درصدی همراه اول، برادران محمدی که هم‌بنیان‌گذاران دیجی‌‌‌کالا هستند، همچنان با برخورداری از سهام ۲۲ درصدی، سهامدار این شرکت باقی خواهند ماند و دو عضو هیات مدیره از پنج عضو خواهند بود. مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌‌‌کالا، با اشاره به این موضوع تاکید می‌کند که تغییرات سهامداری در گروه دیجی‌‌‌کالا تاثیری در مدیریت فروشگاه دیجی‌‌‌کالا نخواهد داشت. او حتی برای اثبات گفته خود به سهامداری ایرانسل در اسنپ اشاره می‌کند و می‌‌‌گوید: «ورود ایرانسل به اسنپ به عنوان سهامدار هیچ تاثیری روی کارکنان اسنپ نداشت.»
ابهاماتی درباره ارزش‌‌‌گذاری شرکت
با این اوصاف می‌توان خروج سرآوا از سهامداری دیجی‌‌‌کالا را بزرگ‌ترین بازگشت سرمایه موفق سرمایه‌گذاری وی‌‌‌سی کشور دانست، اما فعالان و کارشناسان از نحوه قیمت‌گذاری، تخفیف ۳۰درصدی و ورود خصولتی‌‌‌ها به بخش خصوصی با این واگذاری انتقاد دارند. در مقابل برخی دیگر از بازیگران اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور، خرید سهام دیجی‌‌‌کالا را روزنه امیدی حاکی از اعتماد حاکمیت به استارت‌آپ‌‌‌ها و کم شدن محدودیت‌ها برای آنها می‌‌‌دانند. نیما نامداری، مدیرعامل کارنامه و یکی از فعالان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور، در گفت‌‌‌‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند که خرید سهام دیجی‌‌‌کالا به دلیل وجود موانع داخلی و فشار حاکمیت برای رشد این استارت‌آپ، اتفاق مثبتی است.
او با بیان این مطلب از نحوه ارزش‌‌‌گذاری فروش این شرکت زیر قیمت واقعی آن و تخفیف روی این قیمت انتقاد می‌کند و می‌‌‌گوید: «با این حال امیدواریم با ورود سهامدار مورد حمایت حاکمیت، مقداری از فشارها بر استارت‌آپ‌‌‌ها کم شود و این اتفاق را کورسوی امیدی برای از بین رفتن بی‌‌‌اعتمادی حاکمیت به استارت‌آپ‌‌‌ها و کم کردن فشار بر آنها می‌‌‌دانیم. همچنین خروج سرآوا از سهامداری دیجی‌‌‌کالا سیگنال مثبتی به سرمایه‌گذاری داخلی منتقل می‌کند؛ از این جهت که به سرمایه‌گذاران پیام می‌دهد که فکر نکنید اگر پولی در استارت‌آپ‌‌‌ها سرمایه‌گذاری کنید، در آنجا حبس میشود؛ بلکه امکان خروج آن وجود دارد.» به گفته این کارشناس اقتصاد دیجیتال، پتانسیل توسعه و رشد دیجی‌‌‌کالا به عنوان بزرگ‌ترین کسب و کار تجارت الکترونیک ایران محقق نشده است.
او علت آن را در رکود و کوچک شدن اقتصاد ایران، عدم‌جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی، نبود تمایل بانک‌ها به وام‌‌‌دهی به استارت‌آپ‌‌‌ها، عدم‌امکان حضور در بازار سرمایه و نبود امکان خروج از کشور بیان می‌کند. نامداری در ادامه صحبت‌‌‌های خود می‌‌‌گوید: «ظرف اقتصاد دیجیتال کشور کوچک شده و تقاضا برای خدمات اقتصاد دیجیتال خیلی بزرگ‌تر از ظرفیت فعلی آن است. در این شرایط که اکثر صنایع ایران فاصله معناداری با سایر کشورها دارند و از آن عقب مانده‌‌‌اند، صنعت دیجیتال عقب‌‌‌افتادگی چشمگیری نسبت به سایر کشورها ندارد و خرید سهام دیجی‌‌‌کالا بهترین فرصت ایران است تا سرعت رشد تجارت الکترونیک را طوری تنظیم کند که از دنیا عقب نماند.»
رضا زرنوخی، مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران، نیز واگذاری سهام دیجی‌‌‌کالا به همراه اول را اتفاق مثبتی برای اکوسیستم توصیف می‌کند و در این خصوص به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: «ورود سهامدار جدید فرصت رشد را برای دیجی‌‌‌کالا فراهم می‌کند تا فروش بیشتری برای این کسب و کار محقق شود و قابلیت‌‌‌های جدید و بیشتری برای جذب منابع در اختیارش قرار بگیرد. با این اوصاف به نظر می‌رسد که در این مرحله خللی در روند رشد دیجی‌‌‌کالا ایجاد نشود.»
او با بیان این مطلب در ادامه صحبت‌‌‌های خود ثبات برنامه توسعه قبلی، عدم‌دخالت سرمایه‌گذار جدید و همراهی با توسعه و رفع موانع عرضه عمومی سهام دیجی‌‌‌کالا با سهامدار جدید را از جمله ملزومات توسعه دیجی‌‌‌کالا پس از ورود سهامدار جدید می‌‌‌داند و از نحوه ارزش‌‌‌گذاری دیجی‌‌‌کالا انتقاد می‌کند. بنابراین با وجود انتقادها و نگرانی‌ها از تسلط دولتی‌‌‌ها و شبهدولتیها بر بخش خصوصی، دیجی‌‌‌کالا به دلیل شرایط نامساعد اقتصادی و تشدید محدودیت‌های حاکمیت بر استارت‌آپ‌‌‌ها در سال‌های اخیر برای رشد و توسعه مسیری جز فروش سهام خود به همراه اول به عنوان یکی از شرکت‌های مورد اعتماد دولت نداشته است. در این شرایط و در حالی که خبرهایی مبنی بر احتمال لغو قرارداد شنیده میشود، باید منتظر ماند و دید که با ورود سهامدار جدید چه چشم‌اندازی در انتظار بزرگ‌ترین کسب و کار اقتصاد دیجیتال کشور خواهد بود.