شاید مهمترین نقش فناوری در ورزش را بتوان به امکان ضبط و مخابره فیلم و صوت این ورزش‌ها دانست. اما تکنولوژی در طول یک قرن گذشته و به ویژه چند دهه گذشته ریشه عمیق‌تری در این رویداد ورزشی دوانده است. در المپیکی که گذشت (پاریس) سامسونگ به عنوان یکی از مهمترین اسپانسر‌ها تعداد زیادی گوشی اس ۲۴ اولترا را روی قایق‌های این رویداد نصب کرد و گوشی‌های گلگسی حتی به شانه ورزشکاران نیز متصل شد تا تجربه فراگیری از مسابقات امکان‌پذیر شود.

علاوه بر مسابقات، مسئولان در بحث امنیت نیز از فناوری‌های متعددی برای نظارت بر حجم زیاد توریست‌های المپیکی استفاده کردند که حتی در برخی موارد از لحاظ حریم خصوصی بحث‌برانگیز شد. فرانسه طبق یک جواز موقت برای مسابقات المپیک امکان استفاده از فناوری‌های نظارت جمعی با استفاده از هوش مصنوعی را فراهم کرد.

اما تکنولوژی به عنوان همراهی برای ورزشکاران نیز در مسابقات حضور دارد و سبک مسابقات در مقایسه با اولین دوره‌های آن به لطف تکنولوژی‌های جدید بسیار متفاوت است.

تاریخچه فناوری و المپیک

یک قرن پیش در المپیک ۱۹۲۴ پاریس، دوندگان سرعت باید بیلچه‌ای با خود به نقطه شروع می‌بردند تا چاله‌هایی را برای قرار گرفتن پای خود حفر کنند. زمان ورزشکاران نیز توسط چندین نفر با ساعت ثبت می‌رشد.

اما یک قرن بعد در همان شهر و در المپیک ۲۰۲۴، بلوک‌های آغازین دوندگان به سیستم الکترونیکی ثبت زمان مجهز شده است.

در سال ۱۹۲۴، خطوط را بند‌هایی که در تمام طول مسیر کشیده شده بودند، جدا می‌کردند. دوندگان کفش‌های چرم سیاه یا قهوه‌ای میخ‌دار می‌پوشیدند و تیشرت کتان و شلوارک‌هایی تا زانو به تن داشتند.

اما در المپیک ۲۰۲۴، دوندگان کفش‌های مصنوعی دارند که بسیاری از آنها به روکش فیبر کربن مجهز هستند.

اما تغییرات پوشش پا بیشتر از همه در مسابقات طولانی‌تر مثل دوی ماراتون اهمیت دارد و در حالی که برخی از دوندگان المپیک۱۹۶۰ و ۶۴ پا برهنه می‌دویدند، دوندگان ۲۰۲۴ با احتیاط بسیار بیشتری در خیابان‌های پاریس حرکت می‌کنند.

پای ورزشکاران را پارچه لای‌ کرا می‌پوشاند و جامه آنها از مواد مشابهی تهیه شده است. المپیکی‌های ۱۹۲۴ با روپوش یا ژاکت ورزشی وارد میدان می‌شدند.

شاید مهمترین پشیرفت تجهیزات را نیز در پرش نیزه شاهد باشیم. یک قرن پیش ورزشکاران تازه به استفاده از چوب‌های بامبو روی آوردند که تا حد کمی انعطاف داشت و خم می‌شد. لی بارنز از ایالات متحده با پرشی ۳.۹۴ متری مدال طلا را به خانه برد.

اما حالا ورزشکاران از لوله‌های فایبرگلاسی که با سبک و پیش‌نیاز‌های آنها سازگار شده پا به میدان می‌گذارند و رکوردی تا سرحد ۶.۲۴ متر تا پیش از مسابقات به ثبت رسید.

هوش مصنوعی و المپیک

با وجود سابقه طولانی هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در تجهیزات نظارتی و شبکه‌های اجتماعی، موج جدید فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی باعث شده تا این استفاده از این ابزارها از پس زمینه به صحنه اصلی منتقل شود.

در المپیک هم چنین تحولی را شاهد بودیم، در المپیک امسال هوش مصنوعی به نظارت بر صدها هزار حساب شبکه اجتماعی کمک کرد و از این فناوری در دوربین‌ها و سیستم‌های نظارتی شهر پاریس نیز برای تشخیص تحرکات غیرمعمول استفاده شد.

اما آنچه با تم رایج هوش مصنوعی در دهه جدید همخوانی دارد، چت‌باتی است که کمیته بین‌المللی المپیک با همکاری اینتل در اختیار ورزشکاران گذاشت.

این چت‌بات که در پلتفرم Athlete 365 ارائه شد می‌تواند به سوالات رایج ورزشکاران درمرود دستورالعمل‌های شبکه اجتماعی، مقررات ضد مواد مخدر و مقررات Rule 50 (منع هرگونه پروپاگاندای سیاسی، نژادی و مذهبی در المپیک) پاسخ دهد.

فناوری در پشت صحنه

هوش مصنوعی در پشت صحنه این رویداد نیز برای برنامه‌ریزی بازی‌های المپیک استفده شد. مصرف انرژی المپیک پاریس ۲۰۲۴ را هوش مصنوعی در لحظه زیر نظر داشت و داده‌های آن برای برنامه‌ریزی‌های آینده استفاده می‌شوند.

در بخش برنامه‌ریزی با همکاری شرکت اینتل، از مفهوم همزاد دیجیتالی یا نمایه‌های دیجیتال استفده شد که برای مثال می‌تواند مناطق مورد نیاز انرژی و دوربین را مشخص و مشکلات دسترسی‌پذیری را بدون فعالیت حضوری مشخص کند. نمایه‌های دیجیتال مربوط به راه‌ها و مجاری دسترسی اطراف بازی‌های المپیک، به برنامه‌ریزی بهتر بازی‌ها کمک می‌کند.

شرکت Atos، به عنوان شریک فناوری اطلاعات جنبش بین‌المللی المپیک نیز به هماهنگی بین ۱۵ تیم فناوری با بیش از ۲۰۰۰ متخصص کمک کرده است.

اما علاوه بر آنهایی که در پاریس حضور داشتند، میلیارد‌ها بیننده تلویزیونی نیز طعم فناوری‌های جدید را چشیدند. در بخش رسانه‌ای و به ویژه شبکه‌های تلویزیونی، فناوری تجربه بهتری را برای مخاطبان دوردست این رویداد رقم زد.

فناوری و رسانه در المپیک ۲۰۲۴

پخش محتوای المپیک این بار از سوی شرکت خدمات پخش المپیک (Olympic Broadcasting Service) یا OBS تحولات بزرگی را تجربه کرد و با توجه به اینکه نحوه مصرف رسانه در سال‌های اخیر تغییرات زیادی را متحمل شده است، محتوای المپیک به صورت زنده و غیر زنده (از جمله صحنه‌های مهم و تجزیه‌تحلیل‌ها) به ۱۱ هزار ساعت رسید.

شبکه‌هایی که حق پخش مستقیم بازی‌های المپیک را داشتند هم تغییراتی را اعمال کردند. NBC که در ایالات متحده حق پخش المپیک را داشت، با پلتفرم استریم Peacock دسترسی به محتوای این بازی‌ها را تسهیل‌ کرد و گزینه‌های نمایش جدیدی در اختیار کاربران قرار گرفت و در کنار آنها تقریبا تمامی بازی‌های المپیک و پاراالمپیک به صورت زنده پخش شد.

تماشاگران در پلتفرم Peacock می‌توانستند بین لیستی از ورزش‌ها، ورزشکاران یا کشور‌ها برای تماشا انتخاب کند. مخاطبان می‌توانستند نحوه تماشای خود را زمان‌بندی کرده و حتی کمی بعد به تماشای مسابقه مورد علاقه خود بپردازند. همچنین امکان مشاهده چهار رویداد به صروت زنده در یک صفحه نیز با ابزار Multiveiw فراهم شد.

کیفیت ثبت و مخابره محتوا نیز از سوی OBS افزایش یافت و پخش با بالاترین کیفیت 8K و همچنین صحنه‌های ۳۶۰ برای یک تجربه فراگیر امکان‌پذیر شد.

رسانه‌هایی مثل OBS و NBC امسال از هوش مصنوعی نیز کمک گرفتند. هوش مصنوعی برای جمع‌آوری صحنه‌های مهم از بین هزاران ساعت تصاویر استفاده شد تا بهترین صحنه‌ها در اختیار مخاطب قرار گیرد. برخی از شرکت‌ها حتی هوش مصنوعی را دربین پیشنهادات خود جای داده‌اند: NBC امسال از هوش مصنوعی برای تولید صدای گزارشگر معروف ال مایکلز در پلتفرم Peacock استفاده کرد. در این مسابقات همچنین هوش مصنوعی ویدیویی از تصاویر بخش‌های مهم مسابقات مختلف را تنظیم و در اختیار مخاطبان قرار می‌داد.

نقش شرکت‌های فناوری در المپیک

ساموسنگ به عنوان شریک ارتباطات بی‌سیم و تجهیزات رایانشی المپیک و پاراالمپیک، در رویداد ۲۰۲۴ از جدید‌ترین گوشی خود برای به رخ کشیدن توانمندی‌های تصویربرداری و همچنین ایجاد یک تجربه جذاب استفاده کرد. گوشی‌های اس ۲۴ اولترا روی کشتی هرکدام از کشور‌های المپیک نصب شدند و تصاویر از طریق شبکه انحصاری شرکت Orange برای ارتباط 5G مخابره شدند.

شرکت Orange در این مسابقات به عنوان تنها اوپراتور المپیک، وظیفه اتصال بین ۸۷۸ رویداد ورزشی، ۱۲۰ خیابان رسمی و ۱۵ هزار ورزشکار را برعهده داشت و شبکه 5G این شرکت برای مخابره تصاویر و رسانه‌های این رویداد استفاده شدند.

شرکت کوچکی به نام Atos از آمریکا نیز چندین سیستم کلیدی این رویداد را فراهم کرد از جمله سیستم‌هایی که برای مدیریت اطلاعات هویتی برای دسترسی ورزشکاران، مقامات، داوطلبان و غیره به بخش‌های مختلف استفده می‌شد.

شرکت Atos همچنین ناظر بر سیستم اطلاعاتی بود که نتایج لحظه‌ای را از شرکت Omega به شبکه‌های پخش و بیش از ۲۰ هزار روزنامه‌نگار این بازی‌ها مخابره می‌کنند.

به گفته این شرکت، یکی از تغییرات مهم سال‌های اخیر، گذار کامل به رایانش ابری است که باعث شد در این بازی‌ها به انتقال سرور‌های بزرگ و پرمصرف نیازی نباشد.

اما استفاده از فناوری با وجود استقبال‌ها، در برخی از بخش‌ها و به ویژه بخش نظارتی با انتقادات و نگرانی‌هایی همراه شد. استفاده از هوش مصنوعی در مرکز این نگرانی‌ها است و حامیان حریم خصوصی به سختی از آن انتقال کرده‌اند.

نگرانی‌ها و انتقاد‌ها از نظارت با هوش مصنوعی

فرانسه برای یک دوره مشخص جواز ویژه‌ای را صادر کرد که استفاده از سیستم‌های نظارت جمعی با استفاده از هوش مصنوعی را امکان‌پذیر ساخت. این قانون در بهار سال آینده منقضی می‌شود.

با اینکه قانون‌گذاران فرانسوی این ابزار را یک اقدام امنیتی ویژه برای جلوگیری از خشونت در این مراسم چند‌ هفته‌ای عنوان می‌کنند، اما حامیان حریم خصوصی در سراسر جهان در این باره اظهار نگرانی کرده‌اند.

منتقدان علاوه بر احتمال اشتباه و سوگیری‌های ذاتی موجود در فناوری‌های هوش مصنوعی، استفاده از آنها در المپیک را سابقه مهمی می‌دانند که شاید راه را برای استفاده‌ از آنها در دیگر مراسم‌ها و رویداد‌های مهم هموار کند.

همچنین به گفته برخی از کارشناسان، ابزارهای قدیمی‌تر همچنان کاربری لازم را برای حفظ امنیت دارند. آری ازرا والدمن، استاد حقوق دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید استادیوم‌ها به خوبی با حسگر‌های فلز، بررسی بدنی و مقررات عدم حمل کیفی تا به امروز جمعیت را مدیریت کرده بودند و از نظر او با توجه به این سابقه لزوم چندانی برای استفاده از این فناوری وجود ندارد.

یکی از موضوعات مهم، جمع‌آوری اطلاعات بیومتریک توریست‌ها و تماشاگران است. مقررات فرانسه می‌گویند این سیستم‌ها اطلاعات بیومتریک را پردازش نمی‌کنند اما سازمان حقوق دیجیتال اروپاییان و حدود سی سازمان حقوق بشری دیگر سال گذشته در نامه‌ای‌ سرگشاده اعلام کردند با اینکه این سیستم‌ها براساس قوانین فرانسه از ترفند‌های تشخیص چهره استفاده نمی‌کنند، اما همچنان افراد را در میان جمعیت شناسایی می‌کنند.

به همین دلیل ما «شناسایی خاص» داریم که ناقض محافظت‌های موجود در مقررات عمومی حفاظت از داده اتحادیه اروپا است.

لاورا لازارو کابررا، مشاور و مسئول طرح برابر و داده در مرکز دموکراسی و فناوری، با اشاره به اینکه این ابزارها نیاز به داده‌های بیومتریک دارند، می‌گوید:‌ « [این سیستم] مشخصه‌های فیزیولوژیکی رفتار‌ها و افرادی را که در این فضا‌ها حضور دارند، از جمله حالت بدنی آنها، حرکت‌ها، حالت‌ها و غیره را ثبت و تجزیه‌تحلیل می‌کند. »

همچنین مدارک کافی وجود ندارد که این سیستم‌ها حتی با وجود نگرانی‌های حریم خصوصی هم بازدهی لازم را در حوزه‌هایی مثل پیش‌گویی رفتار خطرناک داشته باشند. بررسی‌های پیشین نشان داده که دقت این ابزارها در پیش‌بینی برخی از جرایم تا ۰.۱ درصد کاهش می‌یابد.

اما به گفته ماتیاس هولیر، هم‌بنیان‌گذار شرکت Wintics، که یکی از پیمانکاران فرانسه برای نظارت الگوریتمی در المپیک است می‌گوید: «ما در واقع دوربین‌های CCTV را به یک ابزار نظارتی قدرتمند تبدیل می‌کنیم. با توجه به وجود هزاران دوربین، ماموران پلیس نمی‌توانند [به تمام دوربین‌ها واکنش نشان دهند.]»

به گفته او این فناوری برخلاف ابزارهایی که اطلاعات بیومتریک را ذخیره و ثبت می‌کنند «شکل‌های ناشناس را در فضا‌های عمومی تجزیه‌تحلیل می‌کند.»

همچنین به گفته او «هیچ تصمیم خودکاری وجود ندارد.» در واقع این مقامات و ماموران انسانی هستند که در نهایت درمورد اطلاعات دریافتی تصمیم‌گیری می‌کنند و این فناوری تنها برای «جلب توجه اوپراتور» طراحی شده تا به موضوع مورد نظر بیشتر دقت کند.

به گفته هولیر، این الگوریتم‌ها حامی حریم خصوصی هستند و با سیستم‌های تشخیص چهره‌ بحث‌برانگیزی که در رویداد‌های پشین مثل جام جهانی قطر ۲۰۲۲ استفاده شد، تفاوت بسیار دارند. او می‌گوید: «ما هیچ داده شخصی را تجزیه تحلیل نمی‌کنیم. ما تنها به شکل‌هایی بدون چهره‌، بدون تشخیص پلاک، بدون تجزیه‌تحلیل رفتاری نگاه می‌کنیم.»

با این حال فعلاان حریم خصوصی این مساله که فناوری ناقض آزادی‌های شخصی نیست را رد می‌:نند. نائومی لویان، یکی از منتقدان با رد این ایده که پای پردازش داده‌های شخصی در میان نیست می‌گوید: «وقتی شما تصاویر مردم را دارید، شما باید تمام داده‌های آن تصویر را که شخصی هستند،‌ که داده‌های بیومتریک هستند، پردازش کنید. این دقیق همان فناوری تشیخص چهره است. این درست همان سازوکار است.»

او همچنین نگران است که این فناوری با بقا در فرانسه ادامه دهد و پس از ترک ورزشکاران نیز مقامات به استفاده از فناوری برای نظارت بر جمعیت‌ها استفاده کند. از نگاه او این الگوریه‌مها امکان نظارت گسترده بر شهر را برای نیروهای امنیتی و پلیس فراهم می‌کنند.

او می‌گوید: «این فناوری عقیده‌های مشهور درمورد پلیس را بازتولید می‌کند. ما می‌دانیم که آنها تبعیض قائل می‌شوند. می‌دانیم که آنها همیشه به یک منطقه یکسان می‌روند. آنها همیشه یک سری افراد مشابه را آزار می‌دهند و این فناوری هم مثل تمام دیگر فناوری‌های نظارتی، در این کار به آنها کمک می‌کند.»

باید دید بهار امسال و با پایان جواز ویژه‌ای که برای استفاده از این فناوری در فرانسه و شهر پاریس صادر شد، آیا مقامات این کشور دوباره با مقررات تازه‌ای استفاده از آنها را تمدید می‌کنند و یا این سیستم نظارتی به طور کامل از فرانسه حذف می‌شود. همچنین بحث مهم دیگر، استفاده از فناوری‌های مشابه در دیگر رویداد‌های مهم جهان است و با پیشرفت روز افزون هوش مصنوعی و نظارت الگوریتمی چنین آینده‌ای دور از انتظار نیست.