دنیای اقتصاد : بیش از یک هفته از قطع دسترسی شرکت‌های بیمه آنلاین به سرویس استعلام بیمه می‌‌‌گذرد و فعالان این اقدام بیمه مرکزی را انحصارگرایانه می‌‌‌دانند. این در حالی است که بیمه مرکزی طبق مصوبه شورای عالی بیمه موظف است تا امکان دسترسی شرکت‌های فناور بیمه‌‌‌ را به سامانه‌‌‌های اطلاعاتی مرتبط با فعالیت آنها فراهم کند، اما در حال حاضر نه‌تنها این امکان را فراهم نکرده، بلکه برای این شرکت‌ها محدودیتی غیرقانونی ایجاد کرده است. بیمه مرکزی و شرکت فنحاب با وجود نامه‌‌‌نگاری‌‌‌ها و اعتراض فعالان حوزه اینشورتک واکنشی نشان نداده‌اند و شرکت‌های بیمه آنلاین با تجربه منفی کاربران، لطمه به برند و افزایش هزینه‌‌‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.

چرایی قطع سرویس استعلام بیمه
بیمه مرکزی تقریبا یک هفته پیش و در ۱۲ شهریور ماه سال‌جاری دسترسی شرکت‌های بیمه آنلاین (اینشورتک‌‌‌ها) به سرویس استعلام بیمه را قطع کرد و از آن زمان تاکنون این شرکت‌ها نمی‌توانند به کاربرانشان این سرویس را ارائه دهند. بیمه‌‌‌ مرکزی دلیل این اقدام خود را نپذیرفتن نرخ هزینه استعلام از سوی شرکت‌های بیمه آنلاین اعلام کرده است. سرویس استعلام بیمه جزو سرویس‌‌‌های حاکمیتی است که بیمه مرکزی از طریق سامانه سنهاب به صورت رایگان در اختیار تمامی شرکت‌های بیمه قرار می‌دهد و آنها نیز آن را به صورت آنلاین در اختیار کارگزاری‌‌‌هایشان قرار می‌دهند، اما بیمه مرکزی برای ارائه این سرویس به شرکت‌های بیمه آنلاین یا اینشورتک‌‌‌ها مبلغی را به عنوان هزینه ارائه این سرویس به این شرکت‌ها به ازای هر استعلام تعیین کرده است. طبق اعلام بازیگران این حوزه، بیمه مرکزی با افزایش بیش از ۵۰ برابری هزینه استعلام نسبت به دوسال گذشته، هزینه استعلام را از ۵۰ تومان به ۲‌هزار و ۵۰۰ تومان رسانده است و در نهایت مبلغ ۵۰۰ تومان را قطعی اعلام کرده‌‌‌اند.

افزایش قابل‌توجه تعرفه‌‌‌ها با مخالفت شرکت‌ها مواجه شده است، به دلیل اینکه یک‌‌‌چهارم درآمد استارت‌آپ‌‌‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. این در حالی ‌‌‌است که طبق ماده ۱۸ مصوبه شورای عالی بیمه در خصوص «آیین‌‌‌نامه تاسیس و فعالیت شرکت‌های فناور بیمه‌‌‌ای»، بیمه مرکزی موظف است با رعایت قانون مدیریت داده‌‌‌ها و اطلاعات ملی و حفظ حریم خصوصی امکان دسترسی شرکت‌های فناور بیمه‌‌‌ای را به سامانه‌‌‌های اطلاعاتی مرتبط با فعالیت آنها فراهم کند. در این مصوبه هیچ تبعیضی میان شرکت‌های بیمه نوآور یا اینشورتک‌‌‌ها و سایر شرکت‌های بیمه‌‌‌ای و کارگزاری آنها در اتصال به سامانه‌‌‌های اطلاعاتی ایجاد نشده است.

با این حال بیمه مرکزی تصمیم گرفته است از اینشورتک‌‌‌ها هزینه استعلام بیمه دریافت کند، در حالی که این سرویس در سایت بیمه مرکزی و حتی به فروشندگان بیمه نیز به‌‌‌صورت رایگان ارائه می‌شود. در پی این اقدام انجمن‌‌‌ها و نهادهای صنفی مرتبط با کسب‌و‌کارهای بیمه آنلاین اعتراض خود را نسبت به رفتار انحصارگرایانه بیمه مرکزی اعلام کردند. در ابتدا انجمن فین‌‌‌تک در حمایت از اینشورتک‌‌‌ها نامه‌‌‌ای خطاب به معاون اول رئیس‌‌‌جمهور نوشت و متذکر شد: «افزایش ناگهانی و شدید در هزینه خدمات، توانایی این کسب و کارها را در ارائه خدمات به کاربران به طور جدی تحت‌تاثیر قرار داده و اعتماد عمومی به خدمات بیمه‌‌‌ای را کاهش داده است. به طور مثال برخی خدمات استعلامی که پیش‌تر به صورت رایگان یا با هزینه معقول در دسترس بودند، اکنون با افزایش قیمت تا ۴۰ برابر مواجه شده‌‌‌اند.»

این انجمن همچنین اقدام بیمه مرکزی در قطع دسترسی به سرویس استعلام آنلاین بیمه را مصداق رفتار انحصارگرایانه توصیف کرده و در این خصوص توضیح داده است که در سال‌های اخیر و خصوصا چند ماه گذشته تصمیمات اتخاذ‌شده از سوی بیمه مرکزی و سیاست‌‌‌های انحصاری اعمال‌‌‌شده مبتنی بر تصدی‌‌‌گری توسط شرکت فنحاب (سنجاب سابق) در ارائه خدمات استعلام بیمه به شدت فضای رقابتی سالم در این حوزه را مختل کرده است. بیمه مرکزی با ایجاد انحصار در ارائه سرویس‌‌‌های استعلام بیمه نه‌تنها دسترسی آزاد به این خدمات را محدود کرده، بلکه با افزایش چشمگیر هزینه‌‌‌ها فشارهای مالی سنگینی را به کسب و کارهای فعال در حوزه اینشورتک وارد کرده است.

علاوه بر این انجمن تجارت الکترونیک نیز به تازگی در نامه‌‌‌ای سرگشاده به وزیر اقتصاد خواستار بازگشت بیمه مرکزی به جایگاه ارائه خدمات و توقف رفتارهای انحصارگرایانه‌‌‌ آن شده است. در این نامه انجمن با تاکید بر اینکه دولت باید رقابت با بخش خصوصی را کنار بگذارد، خواستار آن شد تا بیمه مرکزی به جایگاه ارائه خدمات برگردد و رفتارهای انحصارگرایانه را متوقف کند. در بخشی از این نامه آمده است: «با رانتی که بیمه مرکزی برای فنحاب در نظر گرفته و فقط این مجموعه را ارائه‌‌‌دهنده خدمات بیمه معرفی می‌کند، متاسفانه شاهد درجا زدن این شرکت متبوع بیمه مرکزی در ارائه خدمات بیمه‌‌‌ای نوین هستیم و این سامانه ضمن تبدیل شدن به گلوگاه فناوری، مانعی بزرگ برای توسعه صنعت بیمه در سال‌های اخیر شده است و اگر فکری برای این انحصار نشود جبران عقب‌‌‌ماندگی‌‌‌ها در صنعت بیمه سخت و سخت‌‌‌تر خواهد شد.»

فعالان چشم‌‌‌انتظار تغییر رویه
در این شرایط بیمه مرکزی و شرکت فنحاب با وجود نامه‌‌‌نگاری‌‌‌ها و اعتراض فعالان حوزه اینشورتک تاکنون واکنشی نشان نداده‌اند و شرکت‌های بیمه آنلاین تحت‌تاثیر اقدام انحصارگرایانه این نهاد با تجربه منفی کاربران، لطمه به برند و افزایش هزینه‌‌‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. حامد ولی‌‌‌پوری، مدیرعامل «ازکی»، در گفت‌‌‌وگو با دیجیاتو از هشدارهای مکرر استارت‌آپ‌‌‌ها به بیمه مرکزی نسبت به فعالیت شرکت فنحاب گفت: «بارها هشدار دادیم که این شرایط باعث ایجاد انحصار در این فضا می‌شود و تعادل تجاری و امکان مذاکره را میان دو طرف از بین می‌‌‌برد؛ زیرا یک طرف انحصار دارد و می‌تواند هر تصمیمی بگیرد و طرف مقابل هم مجبور است که تایید کند. با این‌‌‌ حال بیمه مرکزی اعتنایی به این هشدار نداشته است.» او در گفت‌‌‌وگوی دیگری با رسانه‌‌‌ها تاثیر اتفاقات اخیر را در تجربه منفی مشتریان برای اطلاع از سوابق و خرید بیمه‌‌‌نامه می‌‌‌داند.

علاوه بر این، بهاره شریفیون نایب‌رئیس هیات‌مدیره «بیمه دات کام» در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاثیرات منفی قطع دسترسی به سامانه استعلام بیمه را در کاهش درآمد، تجربه منفی کاربر و مهم‌تر از این دو مورد از بین رفتن اعتبار برند و زیرساخت‌‌‌های پلتفرم شرکت‌های بیمه آنلاین می‌‌‌داند. به اعتقاد او زمانی که یک پلتفرم سرویسی به کاربر ارائه می‌دهد، اعتمادی ایجاد می‌شود که آن پلتفرم از اعتبار فنی و حقوقی مناسبی برای ارائه این سرویس برخوردار است و خلل در آن به اعتبار کسب و کار مربوطه لطمه می‌‌‌زند. شریفیون در بخش دیگری از صحبت‌‌‌های خود درباره تلاش‌‌‌های فعالان حوزه برای تعامل با بیمه مرکزی و شرکت‌های تابعه آن می‌‌‌گوید: «با وجود این دو طرف هنوز به توافق نرسیده‌‌‌اند و بیمه مرکزی دو راه پیش‌‌‌روی کسب و کارها قرار داده است؛ قطع سرویس یا قبول افزایش قابل‌توجه تعرفه‌‌‌ها. در این شرایط کسب و کارها نه می‌توانند قطع سرویس را قبول کنند و نه تعرفه‌‌‌های چشمگیر را.» او در ادامه رگولاتور را یکی از چالش‌‌‌های اصلی اینشورتک‌‌‌ها در سال‌های اخیر می‌‌‌داند و با اشاره به عدم‌ورود سرمایه‌گذارهای داخلی و خارجی به حوزه بیمه ناشی از محدودیت‌های رگولاتوری، خواستار حمایت گسترده و بلندمدت دولت چهاردهم از اینشورتک‌‌‌ها شد.

فارغ از اثرات منفی تصمیم بیمه مرکزی بر کسب و کارهای آنلاین فعال در حوزه بیمه، بازیگران این صنعت از ورود بیمه مرکزی به‌‌‌عنوان نهاد تنظیم‌‌‌گر به فضای کسب و کار ابراز نگرانی می‌کنند و آن را خطر جدی برای صنعت بیمه می‌‌‌دانند. به اعتقاد آنها زمانی که بیمه مرکزی به صورت انحصاری سرویس استعلام بیمه را ارائه می‌دهد، اجازه ورود سرویس‌‌‌دهنده دیگری را هم به این حوزه نمی‌‌‌دهد و حتی شرکت‌های بیمه را از ارائه سرویس به استارت‌آپ‌‌‌ها منع می‌کند. این رویکرد برای صنعت بیمه چالش‌‌‌های جدی را ایجاد خواهد کرد و اثرات آن را می‌توان در تصمیمات سال‌های اخیر بیمه مرکزی، به‌‌‌عنوان مثال فعالیت سامانه آمیتیس، سهامدار عمده بیمه مرکزی به عنوان تنها نقطه اتصال هوشمند شرکت‌های بیمه با کارگزاری‌‌‌های برخط و سایر استارت‌آپ‌‌‌های خدمات‌‌‌دهنده، نیز مشاهده کرد.

در حالی که به اعتقاد فعالان، راه‌‌‌اندازی آمیتیس اقدامی انحصارگرایانه، تصدی‌‌‌گرانه و توأم با تضاد منافع است، شورای رقابت به راه‌‌‌اندازی این سامانه رای داد و با وجود انتقادها از انحصار و اختلال‌‌‌ها در آن، این سامانه همچنان مشغول فعالیت است. با این اوصاف و در شرایطی که پرویز خوشکلام‌خسروشاهی به تازگی رئیس کل بیمه مرکزی شده است، باید دید که در روزهای آتی چه تصمیمی نسبت به فعال‌سازی سرویس استعلام بیمه برای شرکت‌های آنلاین بیمه می‌گیرد و روند انحصارگرایانه فعلی نسبت به فعالیت اینشورتک‌‌‌ها را که گفته می‌شود با تسهیل‌‌‌گری امکان مقایسه و خرید آنلاین بیمه‌‌‌نامه‌‌‌ها را برای بیش از ۵ میلیون کاربر فعال ماهانه فراهم کرده‌‌‌اند، تغییر می‌دهد یا خیر.