سهم ۰٫۳۲ درصدی اعتبارات فضایی از بودجه‌ی عمومی کشور در سال ۱۴۰۱، به ۰٫۲۱ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است.

اعتبارات برنامه‌ای بخش فضایی کشور در بخش غیردفاعی ۱۲ درصد رشد داشته اما مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید این میزان افزایش، تناسبی با نرخ و نوسانات ارزی ندارد. سه ماه پس از ابلاغ قانون بودجه ۱۴۰۳، بازوی پژوهشی مجلس خواستار شفافیت هزینه‌کرد اعتبارات و برنامه‌های حوزه فضایی غیردفاعی شده است.

طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس با توجه به قوانین بالادستی، به‌ویژه احکام برنامه هفتم توسعه، اجرای کامل برنامه‌های بخش غیردفاعی فضایی کشور به تأمین مالی قابل توجهی نیاز دارد.

در گزارش «تصویر اعتبارات بخش فضایی غیردفاعی در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ با نگاهی به برنامه هفتم پیشرفت» با اشاره به اینکه بیشترین سهم بودجه‌ای مربوط به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده، جزئیات بودجه بررسی شده است.

به‌طور کلی مجموع اعتبارات برنامه‌ای بخش فضایی کشور در بخش غیردفاعی رشد ۱۲ درصدی داشته و از مجموع رقم حدود ۴۷٬۴۸۲ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ به رقم حدود ۵۳٬۰۷۶ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ رسیده که حدود ۰٫۲۱ درصد از مجموع اعتبارات عمومی کل کشور را به خود اختصاص داده است.

اعتبارات برنامه‌ای دستگاه‌های حوزه فضایی غیردفاعی در قانون بودجه ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳

همچنین مجموع درآمدهای بخش فضایی غیردفاعی کشور هم در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ رشد ۳ درصدی داشته و از مجموع رقم حدود ۲٬۵۷۰ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ به رقم حدود ۲٬۶۴۰ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ رسیده است. البته بخشی از فعالیت‌های حوزه فضایی نظیر ساخت و پرتاب ماهواره‌بر که در قالب قرارداد با بخش دفاعی منعقد می‌شود، در این گزارش لحاظ نشده است.

در بررسی اعتبارات حوزه فضایی ذیل قانون بودجه سال ۱۴۰۳ مشاهده شد که حدود ۸۹ درصد اعتبارات به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اختصاص یافته، هرچند این نکته شایان ذکر است که اهداف کمّی برنامه هفتم پیشرفت به‌طور کامل در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ ملاحظه نشده است.

این گزارش درباره مصداق این ایراد به جدول شماره (۲-۷) پیوست جداول کلان قانون بودجه سال ۱۴۰۳ اشاره می‌کند که در آن فقط به ردیف‌های مرتبط با احکام «تکمیل پایگاه ملی پرتاب فضایی» و «ایجاد بستر ارائه خدمات کاربردی فضاپایه با ارزش افزوده» اکتفا شده است و در مقابل درباره‌ی احکامی از قبیل «تثبیت قابلیت دستیابی به مدار لئو»، «دستیابی به مدار ژئو»، «راه‌اندازی مرکز تجمیع و آزمون ملی سامانه‌های ماهواره‌ای نیمه‌سنگین» و «تأمین و ساخت ماهواره‌های تحقیقاتی و منظومه‌های ماهواره‌ای» مشخص نیست که اعتبارات آن به چه میزان پیش‌بینی شده‌ است.

مرکز پژوهش‌ها با این انتقاد ضروری دانسته است که منابع مالی مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌های فضایی تأمین و تخصیص شود.

جایگاه ایران در فضا؛ ما در کجای جهان ایستاده‌ایم؟

روند اعتبارات برنامه‌ای از آغاز برنامه ششم توسعه تاکنون و سهم اعتبارات فضایی از بودجه عمومی در بخش فضایی

هرچند از آغاز دولت سیزدهم اعتبارات بخش فضایی کشور رشد چشمگیری داشته و به‌نظر می‌رسد عزم دولت‌های سیزدهم و چهاردهم جهت شتاب‌بخشی به توسعه روند صنعت فضایی کشور همچنان ادامه‌دار است، اما روند کاهشی در سهم اعتبارات این حوزه مشاهده می‌شود؛ به‌طوری‌که از سهم ۰٫۳۲ درصدی از بودجه عمومی کشور در سال ۱۴۰۱ به ۰٫۲۱ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است.

این گزارش ابهاماتی را درباره بودجه مطرح می‌کند: اعتبارات بخش فضایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مستتر است.
ردیف اعتبارات عمومی مربوط به فعالیت‌های فضایی درخصوص اعتبارات تملک‌دارایی سرمایه‌ای نامشخص است.
برخی ردیف‌های اعتبارات تملک‌دارایی سرمایه‌ای در جدول شماره ۱ پیوست یک قانون بودجه سال ۱۴۰۳ جابه‌جا، منتقل یا حذف شده است و در برخی موارد نرخ افزایش بالا دیده می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری از این گزارش می‌گوید: «در حوزه اعتبارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مجموع اعتبارات این دستگاه اعم از اعتبارات وزارتخانه، سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ رقم ۴۶٬۷۵۲ میلیارد ریال بوده که این مقدار در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ با ۱۱ درصد افزایش، به رقم حدود ۵۲٬۱۲۴ میلیارد ریال رسیده است. گفتنی است نظر به انتقال ۱۱٬۵۰۰ میلیارد ریال از اعتبارات تملک‌دارایی سرمایه‌ای سازمان فضایی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شاهد رشد ۴۷ درصدی اعتبارات این وزارتخانه در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ هستیم که حدود ۷۴ درصد آن نیز شامل اعتبارات متفرقه است.»

در نهایت این گزارش پیشنهاد می‌کند که در لوایح بودجه سال‌های آینده این موارد ملاحظه و پیش‌بینی شود:

شفافیت هزینه‌کرد اعتبارات و برنامه‌های حوزه فضایی غیردفاعی ذیل جداول بودجه سنواتی و یا در قالب پیوست‌های تکمیلی.
ملزومات اجرای احکام مندرج در مواد (۴۸ و ۶۴) قانون برنامه هفتم پیشرفت؛ اهدافی همچون «تثبیت قابلیت دستیابی به مدار لئو»، «دستیابی به مدار ژئو»، «راه‌اندازی مرکز تجمیع و آزمون ملی سامانه‌های ماهواره‌ای نیمه‌سنگین» و «تأمین و ساخت ماهواره‌های تحقیقاتی و منظومه‌های ماهواره‌ای»