نگاهی به وضعیت ایردراپ‌ها؛ خوب، بد، بدون کاربرد
ایردراپ‌ها با تلگرام برای دومین بار به یکی از ترند‌های اصلی ارزهای دیجیتال تبدیل شده‌اند. از زمان ایردراپ صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ در سال ۲۰۲۱ که هزاران دلار برای هر کاربر ارزش‌گذاری شد، ایردراپ روشی برای معرفی و تست پروژه‌ها بود. اما تلگرام با بلاک‌چین تون و عرضه مینی‌اپ‌ها، ایردراپ هم بازتعریف شده است. اما نتیجه این بازتعریف، موج میلیونی از کاربران است که به این حوزه جذب شده‌اند و ایردراپ برای بسیاری به شغل تبدیل شده است.
شاید خروجی ایردراپ‌های اخیر برای بسیاری از کاربران حتی به اندازه هزینه بسته اینترنت و VPN مصرفی هم نباشد. بعد از ایردراپ نات‌کوین که قیمت هرواحد آن تا ۱۳۰۰ تومان هم معامله شد، همستر کامبت (HMSTR) کاربران را ناامید و کتز (CATS) ناموفق‌ترین ایردراپ نام گرفت.
تقریبا کمتر جایی است که در آن موضوع ایردراپ داغ نباشد. با انفجار خبر ایردراپ نات‌کوین، عرضه مینی‌اپ‌های تلگرامی هم منفجر شد. در ابتدای سال جاری میلادی مدیرعامل تلگرام گفت: ۲۰۲۴ سالی است که در تاریخ ثبت خواهد شد چراکه میلیون‌ها نفر با بلاک‌چین آشنا می‌شوند.
هرچند آمار رسمی منتشر نشده اما باتوجه به واکنش‌های رسمی از طرف دادگستری، فتا یا مرکز ملی فضای مجازی به پدیده‌هایی مانند همستر، تعداد مخاطبان ایردراپ در ایران کم نیستند. با سرچ کلمه ایردراپ، نتایج گوگل علاوه‌بر صرافی‌ها و برخی رسانه‌ها، دیجیکالا سهم قابل توجهی از را به خود اختصاص می‌دهد. از طرفی در دیوار آگهی‌های خرید و فروش ریفرال داغ است و حتی با عنوان «کار در منزل» آگهی میشود.
وضعیت ایردراپ‌ها؛ معتبر یا اسکم؟
با افزایش استقبال از ایردراپ‌ها در ایران، صرافی‌های رمزارزی هم رویکردهای متفاوتی را در مورد این پدیده در نظر گرفتند. کانال‌های اطلاع‌رسانی صرافی‌های داخلی به محل اطلاع‌رسانی و معرفی پروژه‌های ایردراپ تلگرامی تبدیل شده است و حتی برخی از صرافی‌ها کمپین‌های تبلیغاتی خود را به همین موضوع اختصاص داده‌اند. البته در این میان همه کسب‌وکارها یک رویکرد ندارند و علاوه‌بر پلتفرم‌هایی که محافظه‌کارانه به این موضوع وارد شده‌اند، برخی صرافی‌ها معتقدند فضا در حال رفتم به سمت کلاهبرداری و اسکم است.
این رویکردها در حالی است که کانال‌های ارتباطی صرافی‌های بین‌المللی همچنان محل اطلاع‌رسانی در مورد خود پلتفرم معاملاتی برای کاربران هستند و اطلاع‌رسانی در مورد ایردراپ‌ها محدود به انتشار خبر لیست شدن توکن یا اعلام آمادگی برای لیست کردن میشود. رویکردی که در میان صرافی‌های داخلی کمتر به چشم می‌خورد و امروزه کانال‌های ارتباطی صرافی‌ها به تریبون پروژه‌های ایردراپی تبدیل شده‌اند.
هرچند در ابتدا تقریبا همه صرافی‌ها با این موج شکل‌گرفته موافق بودند اما با عرضه ایردراپ همستر کامبت که با نارضایتی شدید کاربران مواجه شد یا برگزاری قرعه‌کشی لامبورگینی در یکی از این پروژه‌ها که به نظر می‌رسد هزینه آن از جیب کاربران تامین میشود، دیگر رویکرد پلتفرم‌های معاملاتی یکسان نیست.
البته معاملات اهرمی یا تعهدی این توکن‌ها هم داغ است. در حالی که برخی از کاربران از نبود تنوع در این بازارها گلایه داشتند و دلیل استفاده از پلتفرم‌های خارجی را بی ارتباط با این موضوع نمی‌دانستند، توکن‌های ایردراپ‌ها به سرعت در این بازارها اضافه و امکان داشتن اهرم تا ۱۰ برابر برای آنها در نظر گرفته میشود و بازار معاملاتی آنها پرطرفدار است. این در حالی است که ایردراپ‌ها هیچ شفافیتی ندارند. روند توسعه آنها مشخص نیست و نمی‌توان گفت گردانندگان پروژه چه افرادی هستند و روند توزیع توکن چگونه است.
سود ایردراپ در زیرمجموعه‌گیری
در ایران هم ایردراپ‌های تلگرام، بخش کوچکی از کاربران که به واسطه فیترینگ از تلگرام رفته بودند را هم به این پلتفرم برگرداند. اتریوم و سولانا هم دو بستر محبوب برای طرفداران ایردراپ هستند. اما آمارها از عملکرد ضعیف قیمت ایردراپ‌ها می‌گویند و به نظر می‌رسد تنها افرادی برنده این بازی‌ها می‌شوند که با روش گرفتن زیرمجموعه یا اثبات چندباره واجد شرایط بودن با اکانت‌های مختلف، تعداد بالایی سکه بدست آورند. البته کاربران با طرح‌هایی که صرافی‌ها ارائه می‌کنند می‌توانند از این روش دوبار سود بگیرند. چراکه در برخی پلتفرم‌ها به کاربران در ازای دعوت از دوستان خود، همستر یا دیگر توکن‌های ایردراپ‌های تلگرامی را می‌دهند.
ترند شکل‌گرفته در مورد ایردراپ‌ها بی شباهت به ICOها (عرضه اولیه سکه) در سال ۲۰۱۸ نیست. زمانی که ارزش بازار آنها تا ۷ میلیارد دلار هم رسید اما در نهایت ICOها به عنوان کلاهبرداری در خاطرات ثبت شدند. از مشکلات ICOها نبود فرصت برای دیده شدن پروژه‌ها بود و عملا انگشت‌شمار پروژه‌هایی در جذب سرمایه موفق بودند. با این حال ایردراپ این مشکل را برطرف کرد.
با ایردراپ بسیاری از کاربران در مدت زمان کمی با پروژه‌ها آشنا می‌شوند. یکی دیگر از مشکلاتی که در ICOها حل نشده باقی ماند، انتخاب میان هزینه‌های عرضه اولیه یا تبلیغات پروژه بود. اما با استفاده از ایردراپ می‌توان هزینه اختصاص داده شده را به توزیع رایگان توکن میان کاربران اولیه اختصاص داد.
برای دریافت ایردراپ کاربران باید به عنوان بخشی از جامعه پروژه فعالیت‌هایی انجام دهند. عضویت در کانال‌ها و گروه‌ها، دیدن ویدیو یا تبلیغات و همچنین اشتراک‌گذاری کد ریفرال از جمله این فعالیت‌ها هستند. گلب کاستارف (Gleb Kostarev) از بنیان‌گذاران بلوم (ایردراپ و صرافی غیرمتمرکز) که بیشتر با سمت معاون سابق بایننس شناخته میشود در مصاحبه‌ای اعلام کرده، نیمی از کاربران بلوم برای اولین بار و از طریق این پروژه به فضای ارزهای دیجیتال وارد شده‌اند.
فعالیت‌هایی که می‌توانند حریم‌خصوصی افراد را تحدید و هویت یا رفتار مالی را مشخص کند. هرچند برای کاربرانی که تازه به این فضا وارد شده‌اند، انجام این فعالیت‌ها بخشی از بازی برداشت میشود اما با کاهش حریم‌خصوصی، این کاربران به طعمه‌ها راحت‌تری برای کلاهبرداران تبدیل می‌شوند.
میانگین درآمد کاربران از همستر کامبت، مدعی بزرگ‌ترین ایردراپ تاریخ با ۲۵۰ میلیون کاربر حدود ۳۰ دلار اعلام میشود. اما افرادی که توانسته بودند کاربران بیشتری را جذب کنند و زیرمجموعه بزرگ‌تری بسازند، اعداد قابل توجه‌تری به دست آوردند.
وب ۳.۰ و درآمد در ازای تبلیغات
بازی‌های ویروسی مانند همستر کامبت و نات‌کوین الگو‌هایی را شکل داده‌اند که به واسطه آنها شناخت ما از تبلیغات در حال تغییر است. در حالی که تاکنون و در فضای وب ۲.۰ دیدن تبلیغات موضوعی آزاردهنده به حساب می‌آید، کاربران ایردراپ‌های تلگرامی با انگیزه درآمدزایی به راحتی تبلیغات را می‌پذیرند.
بعد از اقدامات جالب تلگرام برای درآمد تولیدکنندگان محتوا، تبلیغات در این بستر شکل جدیدی به خود گرفته است. با ثبت رکوردهای پی‌درپی همستر کامبت در یوتویوب و جذب مخاطب برای کانال‌ها، مکانیزم‌های تبلیغاتی فضای وب3.0 در حال شکل‌گیری و تست هستند. جایی که معرفی محصولات و خدمات هزینه دارند و مخاطبان در این هزینه شریک می‌شوند.
بازار داغ ایردراپ
البته این بازار داغ فقط برای موجودیت‌های بی‌نام و نشان مانند همستر کامبت نیست. شرکت‌های بزرگ و تکنولوژی محور مانند سونی هم به این عرصه وارد شده‌اند. مانند سال ۲۰۲۱ که شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ مانند نایک NFT را به عنوان راهی برای تقویت ارتباط خود را مشتریان می‌دیدند، امروزه سونی با سابقه بالا در صنعت بازی به دنبال ماجراجویی در فضای ایردراپ‌ها رفته است.
تعداد آدرس‌های فعال ماهانه روی شبکه تون به ۱۱ میلیون رسیده است. وعده پاول دروف برای سال ۲۰۲۴ محقق شده و میلیون‌ها نفر با بلاک‌چین آشنا شده و روی آن تراکنش انجام داده‌اند. هرچند بررسی ایردراپ‌ها نشان می‌دهد ۹۰ درصد آنها با فاصله کوتاهی از زمان عرضه شکست می‌خورند. اما استقبال آنقدر شدید است که شبکه‌هایی مانند تون که مدعی مقیاس‌پذیری بالا هستند، زیر بار ترافیک ایردراپ‌های میلیونی مانند داگز، مختل و برای ساعت‌ها انجام یک تراکنش ساده غیرممکن میشود.
مانند زمان کرونا و تبدیل شدن بازی اکس‌اینفینیتی به درآمد مردم فلیپین یا اضافه شدن NFT در بیت‌کوین با ارودینالز، ایردراپ‌ها هم سرعت بالایی در فراگیری داشتند. اما کاهش ارزش آنها تنها به یک مورد برمی‌گردد. نبود کاربرد مهم‌ترین مشکلی است ایردراپ‌های تلگرامی دارند. برخلاف یونی‌سواپ که توکن‌های حاکمیتی را در میان کاربران توزیع کرد و ارزش هر توکن به واسطه حق رای در آینده پلتفرم شناخته می‌شد، ایردراپ‌هایی مانند نات‌کوین و همستر کاربردی ندارند.