طرح حفاظت از داده‌های شخصی و طرح نظام‌بخشی فضای مجازی دو برنامه جدید مجلس برای حکمرانی در فضای مجازی و مدیریت داده‌ها است که در آستانه ورود به کمیسیون‌های مربوطه هستند. باتوجه به اینکه طرح نظام‌بخشی فضای مجازی به تازگی در کمیته فرهنگی بررسی شده است، به نظر می‌آید یک گام از طرح حفاظت از داده‌های شخصی جلوتر باشد.

طرح نظام‌بخشی فضای مجازی عنوانی است که در اوایل مجلس یازدهم از آن تحت عنوان «طرح صیانت» یاد می‌شد اما بعد از بررسی‌های کمیسیون مشترک نام این طرح تغییر کرد و در مجلس یازدهم ناتمام ماند و نمایندگان این طرح را به مجلس دوازدهم سپردند؛ اکنون هم زمان با تحویل لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ به مجلس، این طرح به کمیسیون فرهنگی و مشخصا به کمیته فضای مجازی ارسال شده است. اولین جلسه این کمیته در مجلس دوازدهم درباره طرح نظام بخشی فضای مجازی ۳۰ مهرماه برگزار شد. احمد راستینه سخنگوی کمیسیون فرهنگی، درباره «بررسی پیش‌نویس طرح نظام‌بخشی فضای مجازی» در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی پیوست گفت: «فعلا برنامه‌ای به دست کمیسیون فرهنگی و دیگر کمیسیون‌ها نرسیده است. مقرر شده است که برنامه‌ها فعلا در کمیته‌های تخصصی بررسی شود.»

گفتنی است که کمیته تخصصی برای بررسی پیش‌نویس طرح نظام‌بخشی فضای مجازی، کمیته فضای مجازی است که ریاست آن را حمید رسایی بر عهده دارد.

پیش نویسی برای فعالیت سکوهای خارجی

حسنعلی اخلاقی امیری، عضو کمیسیون فرهنگی درباره طرح نظام بخشی فضای مجازی با اشاره به اینکه قصد ادامه فعالیت سکوهای خارجی وجود دارد گفت: «به دلیل مطرح شدن بحث رفع فیلترینگ بنا است یک‌سری پیش‌نویس برای فعالیت سکوهای خارجی با فضای حکمرانی در فضای مجازی را دنبال کنیم‌. این پیش‌نویس به صورت مستقیم با فیلترینگ سر و کار ندارد اما فضایی وسیع‌ برای بررسی رفع فیلترینگ است. قصد داریم ظرفیت استفاده از فضای مجازی را بر اساس این چارچوب پیش‌ببریم. در مجلس یازدهم طرحی در رابطه با فضای مجازی و مجلس مطرح شده بود که در آن دوران ناتمام ماند و به نتیجه نرسید. در مجلس دوازدهم ضمن اینکه بر ظرفیت فضای مجازی تاکید می‌کنیم، نگاه فرصت‌جویانه مد نظر داریم. امروزه فضای مجازی، تبدیل به یک فضای حقیقی شده است چرا که علاوه بر بحث فرهنگی و اجتماعی، مردم در این فضا کسب و کارهای اقتصادی دارند.

او افزود: «با نگاهی فرصت‌طلبانه فضای مجازی و بحث حکمرانی فضای مجازی را در کمیته ذیل کمیسیون فرهنگی دنبال می‌کنیم. معتقدم این مسئله منتهی به جمهوری اسلامی نیست و در تمامی کشورها مانند تیک تاک در آمریکا که مدیران آن را محاکمه کردند مسئله مهمی است. حکمرانی یعنی در آن عرصه‌هایی که ممکن است پلتفرم‌های خارجی رعایت ظوابط آن کشور را نکند، آن کشور حق اعمال قدرت کند. این موضوع مرتبط با مباحث داخلی نیست و مردم نباید از این بحث احساس ناآرامی داشته باشند.»

داده‌های مردم حتی به دست سوپرمارکت هم رسیده است

مجتبی یوسفی یکی از اعضای هیات رئیسه مجلس معتقد است داده‌های شخصی افراد که در پلتفرم‌های مختلف و بانک‌ها ثبت کرده‌اند حفاظتی ندارد و ممکن است پیامک‌های حاوی تبریک تولد و پیامک‌های تبلیغاتی ناشی از نبود حفاظت برای داده‌ها باشد.

مجتبی یوسفی گفت: «باید از طرحی استفاده کنیم که‌ اطلاعات شخصی مردم به طور کامل حفظ شود چون افراد اطلاعات خود را در اکثر پلتفرم‌ها و نهادهای خدماتی مانند شبکه‌های بانکی و برنامه‌های مختلف که یکی از کاربرد آن نقل و انتقال پول و استفاده از سرویس حمل و نقلی است وارد می‌کنند. به عنوان مثال پیامک هایی که ارسال می‌شود به دلیل سواستفاده از داده‌ها است‌. سوال این است که چه کسانی این‌ اطلاعات ما را در اختیار سواستفاده کنندگان قرار می‌دهد؟ حتی ممکن است سوپرمارکت سر خیابان هم پیامک تولد بفرستد و این فرایند نشان می‌دهد اطلاعات مردم در اختیار افراد دیگری قرار گرفته است و این اتفاق خوبی نیست و باید از نشست‌ آن‌ اطلاعات جلوگیری شود؛ چون ممکن است اتفاق‌های بدتری رخ بدهد. امروزه کلاه برداری در حوزه بانکداری حتی با یک لینک ساده هم اتفاق می افتد و طرح‌هایی که مطرح می‌شود برای جلوگیری از این موارد است.»

یوسفی بیان کرد: «یکی از دغدغه‌های مردم حفاظت از داده‌های شخصی است. در مجلس یازدهم کمیسیون صنایع برای جلوگیری از نشت و سرقت داده‌ها طرح دوام را تبدیل به قانون کردند و از آن جهت که این قانون به تصمیم‌گیری واحد در حوزه داده‌ها منجر می‌شود، بسیار کمک‌کننده است چون در آن زمینه دچار مشکل بودیم. صیانت از داده‌ها و اطلاعات یکی از موضوعات بسیار جدی است که مجلس برای رفع آن تلاش می‌کند چون اطلاعاتی که در اختیار سامانه‌ها است ممکن است مورد سواستفاده قرار بگیرد و در معرض تهدید است. فضای مجازی و فضای وب در حال حاضر به فضای حقیقی تبدیل شده است و بسیاری از کسب و کارها به آن وابسته است.»

هدف از طرح حفاظت از داده‌ها که به تازگی در مجلس اعلام وصول شده، حفاظت از داده‌های اشخاص و جلوگیری از سوءاستفاده عنوان شده است. طراحان به دنبال ضابطه‌مند کردن پردازش داده‌ها و پاسخگو کردن پردازشگران داده‌های شخصی هستند. همچنین حمایت از حقوق کاربران و شرکت‌های دانش‌بنیان در مقابل پلتفرم‌های انحصاری غیربومی که حقوق شهروندان را نقض می‌کنند، از دیگر اهداف این طرح یاد شده است.

احمد آریایی‌نژاد، نماینده همدان در مجلس درباره حفاظت از داده‌های شخصی به زاویه دیگری از این طرح نگاه کرد و با اشاره به تعهدات افراد به جامعه گفت: «باید اسرار مردم را حفظ کنیم اما زمانی که این اسرار به باقی افراد جامعه آسیب می‌زند دیگر در زمره اسرار قرار نمی‌گیرد و حساسیت های خود را دارد. درباره این طرح معتقدم که باید مراقب کسانی که قصد دارند از تعهدات خود نسبت به جامعه شانه خالی کنند باشیم‌.»