معاون اول رئیس‌جمهور با ارائه آمارهای منفی کشور در حوزه فناوری و هوش مصنوعی به معاون علمی رئیس‌جمهور ماموریت داد که در یک پروژه ۳ ماهه راهبردها برای برون‌رفت از وضعیت کشور را اعلام کند و گفت: تمام‌ توان دولت در خدمت شماست و دکتر پزشکیان به من این اختیار را می‌دهند که بگویم توان رئیس‌جمهور هم در اختیار شماست.

محمدرضا عارف در آیین اختتامیه رویداد المپیک فناوری ۲۰۲۴ که امروز در منطقه بین‌المللی نوآوری ایران برگزار شد، از حضور پرشور دانش‌آموزان، جوانان و استعدادهای برتر در بخش‌های امنیت سایبری، رباتیک و هوش مصنوعی و … تشکر کرد و گفت: یک سؤال جدی از یکی از مدیران شاخص کشور (معاون علمی رئیس‌جمهور) دارم که در ابتدا ترجیح می‌دهم نکاتی را عرض کنم.

وی با بیان اینکه ما برای حرکت به سمت اعتلا و پیشرفت، چندین سند بالادستی داریم، یکی از مهم‌ترین این اسناد را که نوجوانان، جوانان و اساتید و مدرسان آنها را هم در برمی‌گیرد، «بیانیه گام دوم انقلاب» دانست که در آن راهبرد آینده کشور در ۵ دهه آینده مشخص شده است.

عارف، سند دیگر را «سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور» عنوان کرد و گفت: کشور باید در جنوب غرب آسیا جایگاه اول در حوزه علم و فناوری و اقتصاد و فرهنگ را کسب کند، اما نتوانستیم در افق چشم انداز که سال آینده است، به این هدف برسیم و باید بررسی شود که چرا این اتفاق نیفتاده است و فاصله معناداری با اهداف سند داریم و باید آسیب شناسی صورت گیرد که به چه دلیل ما به اهداف مدنظر نرسیدیم و البته اصولا چشم‌انداز می‌تواند مستقل از زمان باشد. راهبرد دولت چهاردهم، تحقق سند چشم‌انداز و رسیدن به اهداف سند است.

وی سومین سند مهم را «سند برنامه هفتم توسعه» عنوان کرد و گفت: در سند برنامه هفتم رشد اقتصادی ۸ درصدی دیده شده است که عددی است که در برنامه‌های گذشته باید به آن می‌رسیدیم و بر این باور هستیم اگر می‌خواهیم جامعه‌ای در شأن مردم داشته باشیم و به مطالبات اقتصادی مردم و جوانان پاسخ دهیم، رشد ۸ درصدی رشد منطقی و الزامی است؛ البته باید بخشی از رشد از طریق افزایش بهره‌وری تامین شود؛ اما متاسفانه بهره‌وری در بخش‌های صنعتی و تولیدی بالا نیست، سهم بخش‌های صنعتی ‌و تولیدی ۲ و ۸ دهم درصد است.

معاون اول رئیس‌جمهور، سهم اقتصاد دانش‌بنیان در جی دی پی را ۱۰ درصد عنوان کرد و گفت: در پایان برنامه هفتم و همزمان با پایان دولت چهاردهم، سهم اقتصاد فناوری‌های دیجیتال یا اقتصاد دانش‌بنیان را باید به ۱۰ درصد برسانیم.

وی ادامه داد: در حوزه هوش مصنوعی راهبردی که رهبر معظم انقلاب برای ما ابلاغ کردند، این است که باید در میان ۱۰ کشور دنیا قرار بگیریم که یک کار شدنی به پشتوانه جوانان و فناوران است، اما تلاش جدی می‌طلبد.

عارف به وضعیت ایران در دنیا در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: تکلیف ما جایگاه اول در منطقه است، اما فاصله شاخص‌های نوآوری و فناوری ما با این هدف‌گذاری زیاد است. در شاخص نوآوری در سال ۱۴۰۳ در میان ۱۳۳ کشور رتبه ۶۴ را داشتیم، ‌این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ رتبه ۵۳ را داشتیم و ۱۱ پله افت کرده‌ایم.

معاون اول رئیس‌جمهور با بیان اینکه در حوزه دیپلماسی با کشورهای منطقه به دلیل اینکه تعامل خوبی نداشته‌ایم، رتبه ۲۴ است، گفت: در حوزه فناوری هوش مصنوعی رتبه ۱۶ را داریم. در طول ماه‌های آینده تلاش معناداری را در حوزه هوش مصنوعی به کمک دانشمندان این حوزه در کشور شروع می‌کنیم.

عارف با اشاره به اینکه بخش «آمادگی هوش مصنوعی» چند شاخص دارد، به جزئیات آن اشاره کرد و گفت: در بخش آمادگی هوش مصنوعی شاخص‌ها عبارت است از حوزه اقتصاد دیجیتال مثل دسترسی به اینترنت پرسرعت، شاخص دوم نیز سرمایه انسانی است که در این شاخص وضعیت ایران بد نیست. شاخص سوم نوآوری و یکپارچگی اقتصاد است که در این بخش گرفتاری‌ها در حوزه مقررات و سازگاری قوانین کم نیست.

عارف با بیان اینکه رتبه ایران در حوزه آمادگی هوش مصنوعی از میان ۱۷۲ کشور در رتبه ۱۱۵ قرار دارد، گفت: وضعیت ایران در حوزه نیروی انسانی و متخصصان هوش مصنوعی، در فرامنطقه قابل قیاس نیست و وضعیت خوبی داریم. رتبه عربستان در بخش آمادگی هوش مصنوعی ۴۵ و رتبه ترکیه ۵۰ است.

وی بیان کرد: سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی در برنامه هفتم توسعه ۱۰ درصد است که خوشبختانه با تلاش دانش‌بنیان‌ها به خصوص فعالیت معاونت علمی و پارک‌ها خیلی فاصله زیادی با این عدد نداریم. در حوزه ثبت اختراعات ایران در منطقه در رتبه ۴۹ قرار دارد.

معاون اول رئیس جمهور اظهار کرد: من چون فکر می‌کنم شما جوانان و استعدادهای برتر باید به وضعیت کنونی کمک کنید، به خودم اجازه دادم شاخص‌های منفی را در این رویداد مطرح کنم. واقعیت امروز این است که در این شاخص‌ها نسبت به هدف‌گذاری در اسناد بالادستی که در واقع یک میثاق بین حاکمیت و محققان است، عقب هستیم و
پایه همه این اسناد نخبگان کشور هستند و شما باید شروع کننده باشید، اما بدانید شاخص‌ها وضعیت خوبی ندارد.

عارف با بیان اینکه مزیت اصلی ما در حوزه هوش مصنوعی، نیروی انسانی است، یادآور شد: اما این شاخص را آگاهانه با سایر شاخص‌ها مطرح و تلفیق می‌کنند تا ما وضعیت متوسطی پیدا کنیم.

وی ضرورت بهره‌برداری از فناوری پیشرفته را به عنوان راهبرد جدی نظام عنوان کرد و گفت: نگاهمان به انتهای فناوری یعنی ثروت ملی است. امروز ضرورت حاکمیت فناوری پیشرفته را در امور کشورداری پذیرفتیم. نکته مهمی که حوادث یکی دو ماه اخیر نشان داد، مصونیت دادن به کشور به دشمن ‌و مخالفین در همه زمینه‌ها است که هم مصونیت امنیتی ملی را در برمی‌گیرد و هم معیشتی مردم. من تشکر می‌کنم که در محورهای رویداد، حوزه امنیت سایبری وجود داشت.

معاون اول رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: سؤال اساسی اینجاست که علی‌رغم همه تلاش‌هایی که دارد انجام می‌شود و با وجود داشتن اسناد بالادستی، چرا به هدف نرسیدیم؟ و متاسفانه در برخی شاخص‌ها در برخی سال ها روند نزولی پیدا کردیم. راه برون رفت از این وضعیت بدون تعارف جامعه علمی هستند و باید جواب دهند که چرا به اهداف نرسیدیم؟ یک اراده و عزم ملی را نیاز داریم و پاسخ به این سؤال در همه محافل علمی و فناورانه باید سؤال همه باشد. اگر به راهکاری رسیدیم، باید عزم جدی داشته باشیم. ما مدعی در بخش‌های دفاعی هستیم و فضا را بازتر کردیم و به محققان برجسته توجه بیشتری کردیم.

عارف ادامه داد: اگر آسیب‌شناسی کنیم، به چند عنوان می‌رسیم از جمله مسائلی چون فردمحوری، عدم باور به کار جمعی، عدم اولویت دادن به منافع ملی، میدان ندادن به جوانان، تنگ‌نظری‌ها و رفتارهای سلیقه‌ای و بازی بوروکراسی با نخبگان و دخالت‌های غیرضروری در امور علمی.

وی در ادامه تاکید کرد: باید در ۴ سال دولت مقداری جلوی دخالت‌های تشکیلات غیرضروری را در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی بگیریم. ما می‌خواهیم سدشکنی کنیم و خواهش می‌کنم از دکتر افشین به دلیل سبقه علمی خودشان برای پاسخ به این سؤال میدان‌داری کنند که چرا نتوانستیم علی‌رغم داشتن امکانات به هدف‌گذاری‌ها برسیم.

عارف به معاون علمی رئیس جمهور ماموریت داد که در یک پروژه ۳ ماهه راهبردها برای برون‌رفت از این وضعیت اعلام شود و در ادامه افزود: تمام‌ توان دولت در خدمت شماست و دکتر پزشکیان به بنده این اختیار را می‌دهند که بگویم توان رئیس‌جمهور هم در اختیار شماست. راهبرد رسیدن به شرایطی که در شأن کشور است، با مشخص کردن ‌موانع به ما اعلام شود. ما از نظر قانونی مشکلی نداریم، اتفاقا تورم قانونی داریم. ولی به ما بگویید چه موانعی اجازه حرکت نمی‌دهند. اگر موانع مشخص شود، همه امکانات نظام برای رفع موانع به کار گرفته خواهد شد.