روز گذشته معاون هماهنگی و پیگیری معاون اجرایی رئیس‌جمهور، از رفع فیلترینگ در سه مرحله و تا پایان سال خبر داد. مجید فراهانی که در هشتمین کنگره ملی حزب ندای ایرانیان در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سخن می‌گفت، وعده داد فیلترینگ تا پایان سال و به صورت تدریجی رفع خواهد شد؛ رئیس‌جمهور نیز در کارزار انتخاباتی، رفع فیلترینگ را به‌عنوان یکی از وعده‌های انتخاباتی مطرح کرد و از ابتدای دولت چهاردهم هم کمر به رفع آن بست.

بررسی طرح فیلترینگ در مرکز ملی فضای مجازی
خبر رفع فیلتر تدریجی درحالی منتشر شده که پیش از این خبرها حاکی از تلاش دولت برای رفع یکباره فیلترینگ بود؛ طرحی که ظاهراً در شورای‌عالی فضای مجازی رأی نیاورد و فضا به سمت رفع تدریجی فیلترینگ رفت. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دراین باره گفته بود رفع فیلترینگ از همان ابتدا از نظر مطالعه آسیب‌های فنی و شناخت وضعیت موجود، در دستور کار وزارتخانه بوده و طرح نهایی به رئیس‌جمهور ارائه شد. درادامه، این طرح با تدبیر رئیس‌جمهور در اختیار شورای سران قوا قرار گرفت. به گفته ستارهاشمی، دراین طرح متناسب با فرمایشات مقام معظم رهبری در بحث امنیت روانی جامعه نیز نکاتی منعکس شد و سران قوا نمایندگانی را معرفی کردند. درنهایت این طرح به‌روز‌رسانی شد و درنهایت، در شورای‌عالی فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفت تا با توجه به نظرات مختلف اعضا، این طرح به مرکز ملی فضای مجازی ارجاع پیدا کند وبه شکل دقیق‌تری با استفاده از نظرات دستگاه‌های مختلف اصلاح شود. وزیر ارتباطات رفع فیلترینگ را موضع رسمی دولت دانسته و یادآور شد: براساس آخرین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی (۶ آذرماه)، علاوه بر طرح دولت و سران قوا، طرح‌های دیگری نیز مطرح شده و قرار است مرکز ملی فضای مجازی، وجوه اشتراک آنها را جمع‌بندی کند تا تصمیم‌گیری نهایی انجام شود. بعد از این سلسله جلسات متعدد و مکرری که داشتیم همه اعضا پذیرفته‌اند وضعیت موجود باید تغییر کند. این پذیرش، ساده نبوده و گزارش‌های متنوع و کارشناسی بدون هیچ سوگیری، همه را به اتفاق‌نظر رساند که موضوع فیلترینگ باید تغییر کند. اینکه چگونه به سمت این تغییر برویم البته جای صحبت دارد.

نگاه به فیلترینگ، سیاسی نباشد
در همین رابطه، علی توسلی، فعال حوزه اینترنت و ارتباطات با استقبال از رفع فیلترینگ تا پایان سال به «ایران» گفت: واقعیت این است که باید نگاه به فیلترینگ از بحث سیاسی و رقابتی خارج شود تا بتوان آن را به صورت منطقی حل کرد. وی افزود: امروز برخلاف زمانی که فیلترینگ کلید خورد، دیگر موضوع، سیاسی نیست و مراجع مسئول کنترل امنیت و مصالح کشور باید جنبه‌های مختلف را بررسی کنند.این فعال حوزه فاوا در ادامه یادآور شد: امروز دیگر موضوع فیلترینگ به مسائل سیاسی برنمی‌گردد بلکه برای جلوگیری از خروج اطلاعات پایه‌ای اقتصادی و اجتماعی و روزانه مردم است که با فراهم شدن آنالیز بیگ دیتا، می‌تواند از کشور خارج و مورد سوء استفاده قرار گیرد. باید گفت که در این زمینه هم فیلترینگ با مختصات فعلی کمکی نکرده و نخواهد کرد بنابراین تغییر رویه موجود باید در اولویت قرار بگیرد.
از نگاه وی، به طرقی باید محدودیت‌ها کاهش یابد و از سوی دیگر برای جلوگیری از خروج اطلاعات حساس از کشور هم راهکار مناسب در نظر گرفته شود و درعین حال، مردم هم دسترسی آزادتری به اینترنت داشته باشند. از نگاه این فعال حوزه ارتباطات، موضوع رفع فیلترینگ باید به دور از فضاسازی‌های رقابتی و سیاسی مورد توجه قرار بگیرد و بیشتر موضوع‌های تکنیکال به میان بیاید. ازسوی دیگر، در ماجرای رفع فیلترینگ باید به گونه‌ای رفتار شود که پلتفرم‌های داخلی که هزینه‌های فراوانی برای آن شده است در دوران پسافیلترینگ آسیبی نبینند. توسلی اعتقاد دارد: در این مسیر باید به تقویت پلتفرم‌های داخلی توجهی ویژه شود تا شرایطی فراهم شود که در اوضاع رقابتی با شبکه‌های پیام‌رسان خارجی آسیب نبینند و امکان رقابت داشته باشند.

فیلترینگ بزرگ‌ترین تولیدکننده نرم افزار را واردکننده می کند
یوسف محمدپور، رئیس کارگروه تعامل با دولت در کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای هم در گفت‌وگو با «ایران»، از خبر رفع فیلترینگ در چندماه آینده استقبال کرد و افزود: قطعاً اگر فیلترینگ برداشته شود، هم برای فعالان حوزه فناوری و هم مردم عادی خبر بسیار خوبی خواهد بود.
این امر می‌تواند امید تازه‌ای برای فعالان بخش‌های مختلف فناوری از هوش مصنوعی و نرم‌افزار گرفته تا حوزه اقتصاد دیجیتال و کسب و کارها باشد.
وی افزود: رفع فیلترینگ علاوه بر شور و نشاطی که بین مردم و فعالان فناوری ایجاد می‌کند، به نگهداری نیروهای متخصص در کشور هم کمک خواهد کرد. محمدپور در ادامه بیان کرد: برای داشتن یک شبکه و محیط پویا برای کار بویژه برای نسل Z، باید فضا را در اینترنت بازتر کنیم و چالش‌های این حوزه را به حداقل برسانیم تا این گروه بتوانند در چنین محیط امنی، ایده‌های خود را به عرصه بیاورند.درغیر این صورت شاهد مهاجرت عمده آنها خواهیم بود.
این کارشناس حوزه هوش مصنوعی افزود: اگر بر فیلترینگ اصرار داشته باشیم بی‌شک نمی‌توانیم مانع مهاجرت جوانان نخبه شویم. درحالی که با وجود همه محدودیت‌ها در حال حاضر بزرگ‌ترین تولید کننده پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در منطقه هستیم، در صورت ادامه این روند، بزودی به بزرگ‌ترین وارد کننده چنین پلتفرم‌هایی تبدیل خواهیم شد که خود در آینده بسیار دردسرساز خواهد شد. امروزه از کشورهایی همچون امارات، ترکیه، ارمنستان، عراق و عربستان در زمینه نرم‌افزار جلوتر هستیم و ادامه فیلترینگ، ما را به عقب می‌راند.
وی افزود: در صورت ادامه فیلترینگ و افزایش مهاجرت فعالان حوزه برنامه‌نویسی، درنهایت مجبور می‌شویم نرم‌افزارهایی را که درحال حاضر با قیمت ریالی در اختیار دولت، مردم، بیمارستان‌ها، شبکه آموزش و…قرار می‌گیرد به دلار وارد کنیم؛ این بزرگ‌ترین فاجعه برای اکوسیستمی است که جوانان و نخبگان با تلاش فراوان توسعه داده‌اند.
محمدپور افزود: درحال حاضر شاهد فعالیت سامانه‌های مختلف دولتی در مسیر آی تی هستیم و شاخص‌ترین آن، دولت هوشمند است که بیشتر درگاه‌های دولتی به آن متصل هستند.اگر فیلترینگ و به تبع آن، مهاجرت نیروهای متخصص ادامه یابد، در آینده نیروی انسانی مورد نیاز برای نگهداری از این سامانه‌ها و پلتفرم‌ها را نیز نخواهیم داشت. پس گام اول برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، رفع فیلترینگ است.
این کارشناس حوزه هوش مصنوعی یکی دیگر از تبعات فیلترینگ را موارد امنیتی دانست و افزود: در شرایطی که بسیاری از کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند و دائم آی پی آنها تغییر می‌کند، ما نمی‌توانیم کاربران را به صورت دقیق شناسایی کنیم.
وی همچنین یکی دیگر از مشکلات فیلترینگ را دسترسی سخت به منابع خارجی و دانش مورد نیاز برای برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی دانست و یادآورشد: اگر امروز به عنوان یکی از کشورهایی محسوب می‌شویم که در منطقه حرفی برای گفتن دارد به دلیل حضور نیروهای متخصصی است که قبل از فیلترینگ شکل گرفته و به دانش جهان دسترسی داشته‌اند. درحال حاضر برای دسترسی به منابع، مسیر سختی پیش رو داریم و به عنوان مثال با فیلتر شدن «گیت لب»، برنامه نویسان با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند. هرچه فیلترینگ ادامه دار شود، باعث می‌شود به عنوان کشوری که حرفی در تولید نرم‌افزار درمنطقه داریم عقب برویم.

فیلترینگ مانع تحقیق نخبگان
امیــرحسیـــــن شریف، رئیس کارگروه صادرات هوش مصنوعی و علوم داده نیز در گفت‌وگو با «ایران»، درباره رفع تدریجی فیلترینگ گفت: باید منتظر اخبار بیشتری ماند و دید چه مراحلی برای رفع فیلترینگ در نظر گرفته شده است.
وی افزود: محدودیت دسترسی به اینترنت در عصر تکنولوژی و هوش مصنوعی، اقدامی غیر قابل دفاع است. درحالی که دنیا به سمت استفاده حداکثری از اینترنت می‌رود، ما خود را از دسترسی به منابع خارجی تحریم کرده‌ایم.شریف درباره آسیب‌های ناشی از فیلترینگ هم گفت: عدم دسترسی به منابع خارجی یکی از مهم‌ترین آسیب‌های فیلترینگ است که باعث شده متخصصان ایرانی به بخش کوچکی از دانش دنیا دسترسی داشته باشند. در کنار این موضوع، تعاملات با منابع خارجی نیز محدود شده است که باعث می‌شود نتوانیم ارتباطات بین‌المللی لازم را داشته باشیم.
این فعال حوزه فناوری، یکی از پیامدهای فیلترینگ را مهاجرت گسترده متخصصان دانست که عملاً سرمایه‌های کشور محسوب می‌شوند و سال‌ها وقت و هزینه برای آنها صرف شده است و به دنبال مهاجرت آنها، کشور دچار میلیون‌ها دلار ضرر مالی می‌شود. وی همچنین با اشاره به زیان گسترده کسب و کارهای مجازی به واسطه فیلترینگ، گفت: پیش از این، کسب و کارهای فراوانی در این پلتفرم‌ها مشغول فعالیت بودند که حالا به واسطه فیلترینگ، متضرر شده یا به کلی از بین رفته‌اند.