انتشار خبر حذف ارز نیمایی از گروه موبایل، لپ‌تاپ و تبلت در اوایل هفته، اگرچه اتفاق تازه‌ای نبود و به فاصله چند ساعت بعد هم تکذیب شد؛ اما ابهاماتی به همراه آورد. سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران در این راستا اعلام کرد که حذف ارز نیمایی به تازگی صورت نگرفته و تنها اتفاق جدید در این زمینه مربوط به انتقال بازرگان‌ها به سامانه ارز تجاری است و تغییری نسبت به قبل ایجاد نشده. البته حتی با این وجود از ابهامات در این باره کاسته نشده است، مردم می‌خواهند بدانند حذف ارز نیمایی تا کنون چه تاثیراتی در بازار داشته است و این روند در آینده چه ردپایی از خود به جای خواهد گذاشت.

تاثیر اجتناب‌ناپذیر
در حالی که آزادسازی واردات گوشی‌های اپل طی ماه‌ گذشته مرکز توجه فعالان بازار دیجیتال بوده است، اما انتشار اخبار مربوط به حذف ارز نیمایی واردات گروه موبایل و لپ‌تاپ و تبلت بار دیگر به هیجان در این بازار دامن زد. در این راستا، روز شنبه برخی رسانه‌ها اعلام کردند این گروه محصولات که تا کنون مشمول ارز نیمایی بودند، از این سامانه خارج و مشمول ارز توافقی در مرکز مبادله ارز و طلا شدند. البته این خبر در مدت زمان کوتاهی تکذیب شد و انتشار جزئیات آن هم نشان داد که حذف ارز نیمایی برای واردات این کالاها خبر جدیدی نیست. همچنین در این راستا اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله و ارز طلای ایران اعلام کرد: «گروه موبایل از جمله گروه‌هایی است که از بازار ارز اشخاص، ارز خود را تامین می‌کرد و اکنون صرفا به سامانه ارز تجاری منتقل شده و تغییری نسبت به قبل ایجاد نشده است.»

طبق گفته بالسینی اتفاق ویژه‌ای صورت نگرفته است و صرفا گروهی از صادرکنندگان و واردکنندگان که در گذشته هم از طریق ارز اشخاص خرید و فروش ارز خود را انجام می‌دادند، به‌ صورت الزامی از سوم آذر به سامانه ارز تجاری مرکز مبادله منتقل شده‌اند. به این ترتیب از ۲۶ آذر ماه تمام صادرکنندگان و واردکنندگان غیر نیمایی ملزم هستند در سامانه ارز تجاری مرکز مبادله اقدام به خرید و فروش ارز کنند.

اظهارات محمدرضا فرجی‌تهرانی، نایب‌رئیس اتاق اصناف تهران و رئیس اتحادیه فناوران رایانه به «دنیای اقتصاد» نیز حاکی از آن است که حذف ارز نیمایی برای واردات موبایل و لپ‌تاپ از بهار امسال صورت گرفته و مربوط به خبری که در این هفته منتشر شده است، نمی‌شود. برخی از کارشناسان هم معتقدند دولت همان چند ماه پیش حذف ارز نیمایی برای واردات برخی کالاها را برای مدیریت منابع ارزی اعمال کرد؛ اتفاقی که حتی برخی آن را راهی برای مقابله با فساد و رانت در این خصوص می‌دانند.

رضا عالیان، رئیس کنگره موبایل و فعال این بازار، درباره حذف ارز نیمایی برای واردات موبایل به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «حذف ارز نیمایی به تازگی اتفاق نیفتاده و ممکن است قصدی برای انتشار چنین خبری پس از چند ماه وجود داشته باشد که دلیل آن مشخص نیست. دولت چند ماه پیش برای مدیریت منابع ارزی برخی از گروه‌های کالایی را از فهرست دریافت‌کنندگان ارز نیمایی حذف کرد و موبایل نیز یکی از این کالاها بود. در مجموع فعالان اقتصادی به دنبال این هستند که ارز تک‌نرخی شود، زیرا از این چند نرخی بودن هم مردم ضرر می‌کنند هم فعالان. تک‌نرخی شدن در طولانی‌مدت می‌تواند آثار مثبتی داشته باشد، اما تاثیر حذف ارز نیمایی روی قیمت کالا اجتناب‌ناپذیر است و تا کنون نیز حذف ارز نیمایی تاثیر خود را بر بازار موبایل گذاشته است. این افزایش قیمت هم متناسب با اختلاف قیمت ارز نیمایی با ارز حاصل از صادرات بوده است.»

عالیان همچنین در ادامه اظهارات خود به پیشنهاد بازگشت کمیته‌ تخصیص ارز به سازمان توسعه تجارت اشاره می‌کند که ممکن است روند تخصیص ارز به کالاهای وارداتی را با رویکرد متفاوتی مواجه کند. این پیشنهاد هفته گذشته ابتدا از سوی جانشین وزیر صمت در امور بازرگانی مطرح شد. او طی نامه‌ای به رئیس سازمان توسعه تجارت خواستار بازگشت کمیته‌ تخصیص ارز به سازمان توسعه تجارت همچون روال قانونی گذشته شد. در این نامه آمده است: «نظر به دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت، لطفا دستور فرمایید از ابتدای دی ماه امسال، کلیه امور مربوط به تخصیص ارز در کمیته مزبور و تحت نظارت سازمان توسعه تجارت انجام شود.» هدف از این اقدام، جلوگیری از ایجاد و توسعه نقاط مستعد رشد ناسالم اداری وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شده است.

نرخ بالاتر در بازار توافقی
یکی از ابهاماتی که با انتشار اخبار مربوط به ارز تخصیص یافته برای واردات موبایل به وجود آمده، مربوط به سامانه ارز تجاری است که سخنگوی مرکز مبادله و ارز طلای ایران در صحبت‌های خود برای تکذیب شایعات اخیر به آن اشاره کرد. سخنگوی مرکز مبادله درباره نحوه فعالیت سامانه ارز تجاری تشریح کرده است: «در گام اول صادرکننده که دارای ارز است، سفارش فروش خود را به بانک عامل ارائه می‌کند و بانک وجود این میزان ارز را تایید می‌کند. بنابراین اگر صادرکننده‌ای کالایی را صادر کرد، سامانه نسبت به وجود این میزان ارز حاصل از صادرات اطمینان حاصل می‌کند و در مقابل واردکننده پس از ثبت سفارش و اخذ تخصیص معتبر، معادل ریالی را از طریق بانک عامل به حساب معاملاتی مرکز مبادله واریز می‌کند. بنابراین ریسک طرفین معامله در این بازار عملا حذف شده و به صفر رسیده است. همچنین یک قیمت پایانی برای روز معاملاتی وجود دارد که میانگین وزنی تمام معاملات روز است و این قیمت مبنای نرخ ابتدایی و آغازین برای معاملات فردا (نرخ فردایی) یا روز معاملاتی بعدی خواهد بود.»

یکی از اعضای هیات رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران هدف از تشکیل سامانه ارز تجاری را در نهایت سهولت در تبادل ارز می‌داند. کیوان کاشفی درباره این سامانه که از ۲۶ آذر ماه آغاز به فعالیت می‌کند به رسانه‌ها گفته است: «هدف از ایجاد این بازار، سهولت و سرعت بخشی به تبادل ارز بین واردکنندگان و صادرکنندگان است. ما به دنبال ساختاری هستیم که حداقل دخالت از سوی دستگاه‌های زیر مجموعه بانک مرکزی و دیگر نهاد‌های دولتی در بازار ارز صورت گیرد تا به مرور زمان واردکنندگان و صادرکنندگان بتوانند به راحتی یکدیگر را پیدا کنند. در این بازار قیمت‌ها به صورت واقعی‌تر تعیین خواهد شد، به‌ویژه در شرایطی که فاصله قیمتی بین بازار‌ها به‌شدت آسیب‌زا شده است. در حال حاضر بیشترین صدمه را در اثر همین فاصله قیمتی متحمل می‌شویم.» البته در این بین کارشناسان معتقدند که تغییر سامانه در نهایت تاثیر چندانی بر روند اصلی فرآیند واردات ندارد و بازار موبایل تا کنون نیز خود را با نرخ‌های جدید تطبیق داده است. سعید مشکات، کارشناس اقتصادی، درباره سامانه‌های تخصیص ارز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «در درجه نخست سامانه‌ای وجود دارد که امور مربوط به کالاهای اساسی در آن انجام می‌شود. همچنین سامانه‌ای نیز در این زمینه معرفی شده است که ارز مربوط به معادن، فلزات و پتروشیمی در آن مبادله می‌شود. این سامانه جدید نیز راه‌اندازی شده تا ارز غیر نیمایی در آن عرضه شود. مدت زمان زیادی است که ارز نیمایی به موبایل اختصاص داده نمی‌شود و کالاهایی که از این فهرست حذف شده بودند، به بازار توافقی انتقال داده می‌شدند.»

مشکات همچنین به تفاوت‌های این سامانه جدید اشاره می‌کند و در این باره توضیح می‌دهد: «نرخ بازار توافقی بالاتر است. اکنون نیز گفته شده واردکننده موبایل که پیش از این در بازار حواله را از صادرکننده‌های غیرنیمایی تهیه می‌کردند، معاملات خود را در این بازار انجام دهند. همچنین به کسانی که حواله‌های غیرنیمایی داشتند، گفته شده که در این بازار حواله خود را به فروش برسانند. ماجرا تنها نظام‌مند شده و اتفاق خاصی نیفتاده است. همچنین بازار موبایل نیز باید خود را با این دلار توافقی تطبیق دهد.» البته در این بین نمی‌توان از تاثیری که این اخبار بر بازار می‌گذارند، چشم‌پوشی کرد؛ بازاری که حتی شایعات کوتاه‌مدت نیز می‌تواند در‌ آن تاثیرگذار باشد و قیمت‌ها را همراه با خود حرکت دهد. فعالان بازار کالاهای دیجیتال معتقدند که حتی همین اخبار نادرست درباره حذف تخصیص ارز نیمایی نیز طی چند روز گذشته به هیجان در بازار دامن زده و باعث شده است به‌ویژه قیمت موبایل، افزایشی هر چند اندک پیدا کند.