بررسی رفع فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی؛ بازگرداندن قطره‌چکانی یک حق شهروندی؟
ظاهرا امروز قراراست درباره برگرداندن حق دسترسی آزاد به پلتفرم‌های خارجی که ۲سال پیش از کاربران سلب شده، تصمیم‌گیری شود. البته فقط برای بعضی پلتفرم‌ها
رفع فیلترینگ پلتفرم‌هایی که حالا بیشتر از دو سال و سه ماه است با محدودیت در دسترسی مواجه هستند، امروز چهارم دی ماه در شورای عالی فضای مجازی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
هرچند پیش از این، اخباری درباره یکی دیگر از جلسه‌های مرسوم سه‌شنبه‌های این شورا (جلسه ۱۰ مهر ۱۴۰۳) به گوش رسیده و نتیجه آن با دستور رئیس‌جمهور برای مقابله با فیلترشکن‌فروش‌ها همه را ناامید کرده بود، اما مجموع اتفاقات چند هفته اخیر از جمله شدت گرفتن مطالبات مردمی برای رفع فیلتر، کاهش سرعت و کیفیت اینترنت ناشی از تداوم محدودیت‌ها، جو رسانه‌ای ایجادشده در جهت مخالفت با ادامه‌دار شدن محدودیت‌ها، مخالفت صریح اعضای مختلف دولت با فیلترینگ و البته تغییر رویکرد افرادی که پیش از این در صف موافقان فیلترینگ و از طلایه‌داران ایده صیانت بودند، همه و همه این انتظار را پیش آورده که این جلسه شورای عالی فضای مجازی و نتایج آن با همه جلسه‌های پیشین متفاوت باشد.
دو روز قبل سعیدرضا عاملی، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، اعلام کرد «موضوع فیلترینگ ممکن است این هفته به نتیجه برسد» و اظهارات امروز غلام‌حسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه و ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، این گفته را تایید کرد. وزیر ارتباطات امروز در حاشیه دومین روز نمایشگاه تلکام گفت: «نتیجه جلسه شورا درباره فیلترینگ عصر امروز مشخص میشود.»
بنابراین، همه گوش‌ها منتظر اخباری است که امروز از زبان اعضای شورای عالی فضای مجازی شنیده میشود. شورایی که تعدادی از اعضایش در سه ماه اخیر، در برابر طرح پیشنهادی دولت برای رفع فیلترینگ مقاومت کرده و بعضی از اعضای دولت چهاردهم مخالفت همین اعضا را دلیل تداوم محدودیت‌ها و شکست تلاش‌های دولت برای تحقق وعده رفع فیلتر می‌دانستند.
تقی‌پور: هیچ مسئولی در جمهوری اسلامی موافق فیلترینگ نیست
مخالفانی که هرچند حالا، به خاطر فشارهای رسانه‌ای و قرار گرفتن در آستانه برداشتن فیلتر پلتفرم‌ها با چرخش نگاه و تغییر عقیده از مخالفت‌شان با فیلترینگ می‌گویند و «به ضرس قاطع» می‌گویند که نه فقط خودشان، بلکه «هیچ مسئولی در جمهوری اسلامی موافق فیلترینگ نیست.» این جمله‌ای است که رضا تقی‌پور، وزیر اسبق ارتباطات و عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، شب گذشته (سوم دی ماه) در برنامه خبری صداوسیما گفت.
او که پیش از این معتقد به «اینترنت پاک» بوده، موتورهای جست وجوی خارجی را ابزارهای جاسوسی بیگانگان می‌دانست و معتقد بود کشور نیاز به بازتعریف اینترنت دارد چون «اینترنت خطرناک است» از جمله کسانی است که نامش به طرح صیانت گره خورده بود، حالا اعلام می‌کند که فیلترینگ هیچ موافقی در کشور ندارد.
حتی بدون در نظر گرفتن سوابق افراد و فقط با استناد به فعالیت‌های اخیر بعضی از اعضای شورای عالی فضای مجازی برای ممانعت از تصمیم‌گیری در جهت رفع فیلترینگ هم نشان می‌دهد فیلترینگ آن‌چنان که این نماینده سابق مجلس بدون موافق نیست. اظهارات یک ماه پیش علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور، درباره تعدادی از اعضای شورای عالی فضای مجازی که مخالف برداشتن فیلترینگ هستند یک گواه از وجود ایده‌های موافق محدودیت‌های اینترنتی است. ربیعی گفته بود:
نمی‌دانم چرا چند نفر در شورای عالی فضای مجازی در برابر تصمیم و قول رئیس‌جمهور به مردم در خصوص فیلترینگ مقاومت می‌کنند. فیلترینگ و طرح صیانت چه خاصیتی برای کشور داشته است؟ چرا صبر می‌کنید تا زمانی که قانون و سیاست و تصمیم دیگر هیچ اثری ندارد، و بعد از آن تسلیم می‌شوید؟
– علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور
البته عدم موافقت با فیلترینگ که تقی‌پور از آن می‌گوید به نظر می‌رسد صرفا موافق نبودن با لفظ فیلترینگ است چراکه او در صحبت‌های شب گذشته خود هم بر ضرورت قانونمند شدن فضای مجازی تاکید کرد. «قانونمندی» که بیشتر متبادرکننده ایده صیانت است که تقی‌پور هم یکی از نمایندگانی بود که در زمان طرح این لایحه در مجلس با جدیت به دنبال تصویب آن بود.
لزوم قانونمند شدن فضای مجازی یا حکمرانی بر این فضا و مدیریت آن همگی الفاظی هستند که مسئولان مختلف کشور هنگام انتقاد از فیلترینگ و موافقت با برداشته شدن آن، مطرح می‌کنند. بسیاری از آن‌ها معتقدند که هرچند تداوم فیلترینگ بی‌فایده است و فقط موجب نارضایتی مردم میشود اما فضای مجازی نیاز به حکمرانی و قانونمند شدن دارد. حالا اما به نظر می‌رسد پیش‌شرط این حکم راندن بر فضای مجازی شنیدن مطالبه به‌حق مردم برای دسترسی به اینترنت و پلتفرم‌های مورد نظرشان است.
فیلترینگ چطور قرار است برداشته شود؟
بررسی موضوع فیلترینگی که برای جلسه امروز وعده داده شده آن طور که انتظار می‌رود برطرف‌کننده محدودیت همه پلتفرم‌ها نیست. همان طور که پیش از این هم شنیده می‌شد که طرح دولت فیلترینگ چند مرحله‌ای و گام‌به‌گام است و برای مثال، سید ضیا هاشمی، معاون فرهنگی و اجتماعی معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرده بود: «فیلترینگ در چند مرحله برداشته خواهد شد.»
در گمانه‌زنی از پلتفرم‌هایی که رفع فیلتر می‌شوند بیشتر نام گوگل‌پلی شنیده میشود
در روزهای گذشته و با اوج گرفتن اظهارات در خصوص رفع فیلترینگ نیز اظهارات رسمی و غیر رسمی هم از سوی مسئولان و هم از سمت کارشناسان حاکی از آن است که فیلترینگ مرحله به مرحله رفع خواهد شد و در گام اول آن، احتمالا جلسه امروز، یک یا نهایتا دو پلتفرم از بند فیلتر آزاد خواهند شد. در گمانه‌زنی‌های مختلف مطرح‌شده از پلتفرم‌هایی که رفع فیلتر می‌شوند بیشتر نام گوگل پلی استور و واتس‌اپ شنیده میشود و تصمیم‌گیری برای برداشتن فیلتر سایر پلتفرم‌های حاضر در فهرست بلندبالای فیلترشده‌ها به مراحل بعدی رفع فیلترینگ موکول خواهد شد.
پستی که علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور، امروز (چهارم دی) در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) منتشر کرده و اشاره او به «رفع قطره‌چکانی فیلترینگ» هم چندمرحله‌ای بودن رفع فیلترینگ را تایید می‌کند. ربیعی در بخشی از این پست خطاب به مخالفان رفع فیلترینگ نوشته است:
چه دستاوردی تاکنون به جز عصبانیت و هزینه اضافه بر زندگی مردم و گسترش بدبینی به دست آورده‌اید؟! برای این تصمیم هم مانند برخی تصمیماتی که فقط هزینه‌زا بودند و نهایتا هم با گذر زمان حل شدند،به ناچار به رفع قطره‌چکانی فیلترینگ تن می‌دهید. زحمت نکشید کل این مشکل با تکنولوژی‌های جدید در حال حل شدن است. خیالتان راحت، فیلترشکن فروش‌ها هم به سراغ کاسبی دیگری خواهند رفت.
– علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور
بنابراین، حتی اگر تصمیم نهایی در جلسه امروز برداشتن فیلترینگ باشد، به نظر نمی‌رسد که این محدودیت‌ها همان طور که یک‌روزه و در یک تصمیم ناگهانی چندین پلتفرم را به محاق فیلترینگ برد، یک‌باره هم برداشته شود. حق دسترسی آزاد به یوتیوب و توییتر که در سال ۸۸ از مردم سلب شد، حقی که در سال ۹۷ برای دسترسی به تلگرام از مردم گرفته شد و حقی که مردم برای دسترسی آزاد به اینستاگرام، واتس‌اپ، گوگل‌پلی و… داشتند و در اولین روزهای پاییز ۱۴۰۱ با فشار دادن دکمه فیلترینگ از آن‌ها دریغ شده بود، حالا مشخص نیست که به آن‌ها بازگرذانده میشود یا نه. هم‌چنین معلوم نیست که اگر قرار بر بازگرداندن این حق باشد، این اتفاق در چند مرحله و چند جلسه و چندین‌وچند روز انجام خواهد شد.
امروز باید منتظر پایان صدوچهارمین جلسه شورای عالی فضای مجازی باشیم تا مشخص شود در اولین گام چه تصمیمی برای حق دسترسی آزاد شهروندان به اینترنت و پلتفرم‌های آنلاین گرفته میشود و در صورت موافقت با برداشته شدن محدودیت‌ها، باید تعیین شود که چقدر وقت لازم است تا کاربران بتوانند بار دیگر بدون نیاز به روشن کردن فیلترشکن به پلتفرم‌های مورد نیازشان متصل شوند.