آیا بدهی وزارت نیرو، نیروگاه‌ها را به تولید رمزارز وادار کرده است؟
علی‌رغم برخورد با ماینرهای غیرمجاز و تعیین جایزه به دست وزارت نیرو برای گزارش‌های مردمی، به نظر می‌رسد ماینینگ زیرزمینی وارد مرحله جدیدی شده است و امروزه که برآوردهایی از صدها همت زیان صنایع به علت ناترازی منتشر میشود، رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی از گزارش‌هایی می‌گوید که نیروگاه‌ها به علت بدهی سنگین وزارت نیرو به آنها، به سمت فروش گازوئیل و استخراج رمزارز روی آورده‌اند، اما این گفته از سوی فعالان این حوزه به صورت قطعی رد میشود.
بسیاری از ناترازی‌ها در کشور در حالی بروز پیدا کرده‌اند که به نظر می‌رسد دستگاه‌ها و نهاد‌های مختلف نتوانسته‌اند پیش‌بینی درستی از وضعیت ارائه دهند و امروزه معاون وزرات بهداشت اعلام می‌کند ۳۵ هزار مرگ در سال به دلیل آلودگی هوا اتفاق می‌افتاد. آماری که از جمله دلایل آن افزایش مصرف سوخت نیروگاه‌ها عنوان میشود و رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با مقایسه میزان مصرف برق نسبت به سال گذشته اعلام می‌کند مصرف برق ۶ هزار مگاوات افزایش یافته که این به معنی افزایش مصرف سوخت نیروگاه‌ها است.
در بازار و شبکه‌های اجتماعی هم گمانه زنی بر سر افزایش قابل توجه ماینینگ غیرمجاز شنیده میشود و حتی اخباری در مورد کشف ماینر در مراکز دولتی وجود دارد. در این میان بسیاری از افراد معتقدند ماینینگ عامل ناترازی است و برخورد با آن باید اولویت بالاتری بگیرد. اما به صورت رسمی گزارشی از اینکه چه میزان ماینینگ غیرمجاز وجود دارد و بازیگران اصلی این بازار زیرزمینی چه افرادی هستند، منتشر نشده است.
با این حال صحبت‌هایی مطرح میشود که باوجود افزایش سوخت مصرفی نیروگاه‌ها، این سوخت یا قبل از تولید به فروش می‌رسد یا حتی نیروگاه‌ها برق حاصل از این سوخت را به استخراج رمزارز اختصاص می‌دهند. فریدون عباسی، رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی و رئیس پیشین کمیسیون انرژی مجلس اخیرا به دیده‌بان ایران اعلام کرده: تا پایان سال ۱۴۰۲، بدهی وزارت نیرو به پیمانکاران آب و برق به ۱۲۸ هزار میلیارد تومان رسیده و برخی گزارشها نشان می‌دهد امکان قاچاق سوخت یا تولید رمزارز توسط نیروگاه‌ها برای جبران هزنیه‌های ناشی از بدهی‌های سنگین وزارت نیرو وجود دارد.
ماینینگ در نیروگاه‌ها چقدر ممکن است؟
در حالی که بخش قانونی استخراج ایران در خاموشی به سر می‌برد، تشدید برخورد با ماینینگ زیرزمینی نشان می‌دهد این پدیده با سرعت بالایی در حال گسترش است. اما انجام ماینینگ در نیروگاه‌ها چقدر می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد؟
علی بابکنیا رئیس کارگروه ماینینگ انجمن بلاک‌چین در گفتگو با پیوست می‌گوید: ایده انجام ماینینگ به دست نیروگاه‌ها از اساس غلط است و مانند آدرس غلطی است که در زمان دولت روحانی توسط وزیر وقت، رضا اردکانیان داده شد. در آن زمان کارشناسان حوزه انرژی با دلیل و منطق توانستند ثابت کنند مشکل ناترازی برق کشور ترک فعل وزیر سابق و مسئولان وقت بوده است.
مسیح علوی مدیرعامل ویرا ماینر به پیوست گفت: ماینینگ در نیروگاه‌ها شبیه به رگ توهمی شده است که با چند تیتر داغ رسانه‌ای باد می‌کند. این روزها کسانی درباره ماینینگ در نیروگاه‌ها صحبت می‌کنند که یا دنبال جلب توجه هستند یا به عمد آدرس غلط می‌دهند. به گفته او: به جای اینکه سراغ اصل بحران‌های انرژی رفته شود، ایده ماینینگ را مانند یک لقمه آماده جلوی افکار عمومی گذاشته و می‌گویند این همان چیزی است که می‌تواند همه مشکلات صنعت برق رو حل کند. در حالی که حتی نزدیک به واقعیت هم نیست.
مدیرعامل ویرا ماینر در این رابطه معتقد است، حداقل ۸۰ واحد نیروگاهی (با ظرفیت ۸ هزار مگاوات) از ۶۰۰ واحد به دلیل نبود سوخت و ۷ هزار مگاوات به دلیل تعمیرات از مدار خارج شده‌اند و تولید عملی نیروگاهی به ۴۳ هزار مگاوات رسیده است و برقی برای ماینینگ در دست نیروگاه‌ها نمانده است.
علوی با اشاره به تعرفه‌گذاری دستوری در صنعت برق می‌گوید: افرادی که ماینینگ را راه‌حل می‌دانند به یاد ندارند که سیاست‌های وزارت نیرو و توانیر صنعت برق را زمین‌گیر کرده و در حالی که وزارت نیرو برق را از نیروگاه‌ها ۱۲۰ تومان می‌خرد و ۱۲۰۰ تومان (۳۳۰۰ تومان برای ماینینگ) به فروش می‌رساند و به این واسطه‌گری عنوان «مدیریت» می‌دهد، مشخص است نیروگاه‌ها انگیزه‌ای برای تولید ندارند.
ماینینگ رانتی در کشور نداریم
بابکنیا در رابطه با اینکه چرا امکان شکل‌گیری ماینینگ در نیروگاه‌ها وجود ندارد می‌گوید: اینکه ماینینگ در برهه‌ای به دلیل نبود قوانین مشخص در کشور فراگیر شد، برکسی پنهان نیست. اما بعد از شکل‌گیری مقررات، ۵ مصوبه و بیشتر از ۱۰ها آیین‌نامه وزارتخانه‌های نفت، نیرو و صنعت، مسئله استفاده از رمزارزهای بدون مجوز یا استفاده از رانت انرژی در کشور از بیخ از میان رفته است و عملا در کنار اینکه ماینینگ مجاز دیگر در کشور نداریم، ماینینگ رانتی هم در کشور نداریم.
همچنین به گفته او: چراکه هیچ نهادی حاضر نیست ریسک و اتهامات ناشی از ماینینگ غیرمجاز را به دلیل منافع اقتصادی به جان بخرد. بهتر است اگر مدرک و سندی در مورد ماینینگ در نیروگاه‌ها وجود دارد، از طریق سامانه بازرسی وزارت کشور یا سامانه وزارت نیرو پیگیری شود.
علوی هم با اشاره به اقدامات صنعت استخراج برای تولید برق و کاهش فشار روی شبکه می‌گوید: ماینرها به سمت نیروگاه‌های اختصاصی رفتند و قصد داشتند برقشان را خودشان تامین کنند. اما تعرفه‌های سنگین گاز و قوانین پیچیده مانند طناب دست و پای این صنعت را بست و سوددهی این بازار را شبیه به شوخی کرد.
به گفته علوی: افرادی که می‌گفتند قرار است فشار را از شبکه کم کنند، تبدیل به بهانه‌ای برای انحراف افکار عمومی شدند. گفتند ماینرها برق را می‌بلعند، در حالی که بحران انرژی ما ریشه‌های خیلی عمیق‌تری دارد.
همچنین مدیرعامل ویرا ماینر در مورد عواقب این شکل از تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری معتقد است، باتوجه به تعرفه‌های سنگین گاز و برق این صنعت و برخوردهای صورت گرفته، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی رقمی برای ادامه نداشته و موجی از خروج سرمایه از کشور شکل گرفت. به گفته او: وقتی وزارتخانه‌های نیرو و نفت به جای سیاست‌های جذبی، سیاست‌های دفعی رو دنبال می‌کنند، نه‌تنها انگیزه‌ای باقی نمی‌ماند، بلکه اعتماد هم از دست می‌رود.