نسخه‌ی اولیه‌ی سکوی ملی هوش مصنوعی از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در همکاری با دانشگاه صنعتی شریف رونمایی شد.

نسخه اولیه سکوی ملی هوش مصنوعی توسط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در همکاری با دانشگاه صنعتی شریف رونمایی شد. به گفته این نهاد، نسخه نهایی سکوی ملی تا اسفند سال ۱۴۰۴ رونمایی خواهد شد. معاون علمی ریاست‌جمهوری اعلام کرد این سکو مبتنی بر زبان‌های داخلی است و در صورت قطع شدن اینترنت و وصل شدن اینترانت، همچنان عمل خواهد کرد.

حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، در مراسم رونمایی این سکو گفت: «۱۱ مهر برنامه ملی هوش مصنوعی تحویل داده شد و امروز در ۲۵ اسفند، با تلاش پژوهشگران ایرانی این رؤیا تحقق یافته است. در سه ماهه اول سال ۱۴۰۴ تست و بهینه‌سازی این محصول آغاز خواهد شد. در سه ماهه دوم، افراد خبره دانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان، دسترسی محدودی خواهند داشت تا تست‌های تکمیلی آن انجام شود. در شهریور ماه، نسخه آزمایشی آن در دست عموم قرار می‌گیرد و در اسفند ۱۴۰۴ نسخه نهایی و تکمیلی در اختیار همه قرار خواهد گرفت. این سکو یک موجود زنده است و باید مرتب به‌روزرسانی شود.»

این مسیر تدریجی است. فرایند توسعه سکوی ملی توسط همه شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود. ۳۶ شرکت دانش‌بنیان در این مسیر همراه هستند و این مدل فقط گامی فناورانه نیست، بلکه آغازگر عصر جدیدی است که اتکای کشور به مدل‌های خارجی را کاهش می‌دهد. سکوی ملی هوش مصنوعی، بستر رشد هوش مصنوعی در تمام صنایع کشور خواهد شد.
– حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری

افشین درباره دستیارهای هوشمند وزرا گفت: «در کنار این گام، ما دستیارهای هوشمند وزرا را پیش برده‌ایم و با ۱۳ دانشگاه برتر کشور، قرارداد جدی امضا کرده‌ایم. متخصصان دانشگاهی منتظر هستند با دریافت اطلاعات از سازمان‌ها، نسل جدیدی از ارتباطات را آغاز کنند. هدف این دستاوردها افزایش دقت، سرعت و حکمرانی است. هر اشتباه در مسیر فناوری‌های ساده شاید قابل جبران باشد، اما در حوزه پیچیده‌ای مانند هوش مصنوعی، کشورر از مسیر پیشرفت عقب می‌ماند.»

معاون علمی ریاست‌جمهوری افزود: «هوش مصنوعی عرصه رقابت و جنگ فناوری و نماد واقعی قدرت ملی تکنولوژی است. جنگ قرن، جنگ تراشه‌ها و الگوریتم‌ها است. ما برای بازدارندگی علمی، چاره‌ای نداریم جز اینکه خالق فناوری و دانش باشیم.»

او ضمن تشکر از افرادی که در این چند ماه، برای ایجاد این سکو تلاش کرده‌اند، اضافه کرد: «در این ۵ ماه کار بزرگی در دولت چهاردهم اتفاق افتاد. روز اول من نسبت به اینکه این کار در فاصله کوتاهی انجام شود، شک داشتم؛ اما ما موفق شدیم تلاش ده ساله پژوهشگران را روی سکوی هوش مصنوعی بیاوریم. این سکو به ما کمک می‌کند تا پیشروی هوش مصنوعی ارزان، دقیق و متکی به خود باشیم. اگر دچار تحریم شدیم هم به این فناوری دست پیدا‌ کرده‌ایم و متمرکز است.»

اگر قرار باشد ما را تحریم کنند، ‌کشور ایران به این تکنولوژی دست پیدا کرده است. زیرساخت مناسب هوش مصنوعی داخل کشور است و در همین چند روز آینده رونمایی می‌شود. سکوی ملی هوش مصنوعی هم مبتنی بر زبان‌های داخلی است. یعنی فرض ما بر این است که اگر اینترنت را قطع و اینترانت را وصل کردیم، شبکه‌مان کار کند.
– حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری

به گفته او سه حوزه «هوش مصنوعی»، «کوانتوم» و «فوتونیک» اصلی‌ترین حوزه‌های اقتدار کشور است و افشین شخصاً مسئولیت پیگیری آن‌ها را به عهده گرفته است.

حسین اسدی، مدیر مرکز پردازش سریع و نماینده دانشگاه صنعتی شریف در پروژه سکوی ملی متن باز هوش مصنوعی گفت: «ما در شاخص‌های هوش مصنوعی در مقایسه با کشورهای منطقه، وضعیت خوبی نداریم. درصد مقالات پژوهشی کاهشی بوده و شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی حدود ۳ تا ۴ درصد رشد پیدا کرده‌اند، در حالی که در همه دنیا بالای ۲۰ درصد بوده است.»

به گفته او دلیل عمده عقب ماندن ایران در این حوزه، سرمایه‌گذاری نکردن و وجود نداشتن سکو بوده و این موضوع باعث شده است دانشگاه با حمایت معاونت علمی، به دنبال ایجاد زیست‌بوم هوش مصنوعی در کشور بیفتد.

اسدی ادامه داد: «بدون سکو، شرکت‌های دانش‌بنیان مجبور هستند در صفر تا صد یک پروژه درگیر شوند و این موضوع باعث می‌شود تعداد شرکت‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، محدود باشد. یک بازار ۲ همتی در کشور وجود دارد. تمرکز دانشگاه در این چند وقت روی توسعه سکوی هوش مصنوعی متن باز بوده است. بالای سکو، ما استدیو را خواهیم داشت. نهایتاً بالای سکو، کسب‌وکارها شکل می‌گیرند.»

بر اساس پیش‌بینی اسدی، بعد از احداث این زیست‌بوم، یک بازار ۴۰ همتی در این حوزه شکل خواهد گرفت. او اضافه کرد: «نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه سکو و استدیوی تخصصی است و می‌توانند از سکو به‌صورت API مستقیم گرفته و توسعه پیدا کنند. شرکت‌هایی که می‌خواهند با دانش کم کار را انجام دهند هم مبتنی بر استدیو، می‌توانند یک پنل کاربر پسند ارائه دهند. همه کارهایی که انجام شده، مبتنی بر استانداردهای متن‌باز بوده است. ماژول‌های متن‌باز، اجازه توسعه و اداره خدمت را داشتند. در تاریخ دانشگاه چنین پروژه‌ای نبوده که در آن ۸ مرکز با هم، کار کنند.»

نزدیک به ۱۰۰ نیروی انسانی در این پروژه درگیر هستند؛ ۱۵ هیئت علمی، ۱۵ دانشجوی دکترا و کارشناسی ارشد، ۷۰ پژوهشگر و توسعه‌دهنده و ۷ نیروی زیرساخت، پشتیبانی و اجرایی.

اسدی ادامه داد: «ما امروز از MVP این سکو رونمایی خواهیم کرد. این طرح از ۲۹ مهرماه آغاز شده و در کمتر از ۵ ماه به MVP محصول رسیده‌ایم. در سه ماه آتی، تست‌های درون‌تیمی انجام می‌شود. از هفته اول و دوم تیر ماه، یک نسخه به برخی از دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شود و تا آخر شهریور، نسخه آزمایشی عمومی آن خواهد آمد. در نهایت اسفند سال آینده نسخه پایدار آن برای همه قابل استفاده خواهد بود.»

حمیدرضا ربیعی، رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته و مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی در ادامه این مراسم گفت: «پشت هر فناوری حتماً یک دلیلی وجود دارد و ارزش‌ها و انگیزه‌های اقتصادی عمیقی در کنار آن‌ها قرار می‌گیرد و هوش مصنوعی هم از این موضوع مستثنی نیست. شاید راه برون‌رفت از بسیاری از مشکلات اقتصادی ما، هوش مصنوعی باشد. دنیا دچار تحول در لایه سازمان شده و حکمرانی سازمان و اقتصادی، سکومحور می‌شوند.»

او افزود: «اگر می‌خواهیم به بهره‌وری برسیم، باید جهش انجام دهیم و این موضوع هزینه‌ای دارد که دولت و مسئولان باید آن را بپردازند و اگر ما صاحب API نباشیم، این وابستگی عمیق‌تر خواهد شد. سازمان‌ها بدون سکو بهره‌وری ندارند و هر کسی نبرد سکوها را برنده شود، اقتصاد دنیا را برنده شده است. بسیاری از کشورهای بزرگ مانند آمریکا و چین هم، دنبال این موضوع هستند که ابزار حکومت سکویی را در دست بگیرند.»

به گفته ربیعی، در این پروژه به دنبال توسعه یا پیاده‌سازی سامانه‌ها یا ربات‌هایی هستند که توانایی کسب و به‌کارگیری دانش و مهارت برای انجام فرایند مشابه انسان‌ها را داشته باشند. او اضافه کرد: «هنوز در هوش مصنوعی مولد به محوریت نرسیدیم ولی در نقطه خوبی قرار داریم. در هوش مصنوعی شناختی، مهم‌ترین موضوع برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و علیت است. ما باید تا اسفند ۱۴۰۴، استدلال را به سیستم اضافه کنیم تا بتوانیم در دنیا حرف بزنیم. تا شهریور نیز هر کدام از ماژول‌های سکو باید حداقل دارای دو نوآوری باشند که ثبت اختراع بگیرد.»

او درباره چالش‌های این پروژه گفت: «چالش‌های پروژه‌های هوش مصنوعی در داده و سامانه‌های هوش مصنوعی نامناسب است. چالش داده به مسئولان بازمی‌گردد. حاکمیت داده بسیار مهم است و اگر امنیتی شود، هوش مصنوعی بی‌معنا خواهد بود. چالش ایجاد سامانه‌های هوش مصنوعی نامناسب هم از چالش‌های دنیا است. راه‌حل ما استقلال حاکمیت داده و استفاده از سکوهای هوش مصنوعی است. ما با دنیا پیش می‌رویم.»

این نتیجه سال‌ها تجربه دوستان من است و در حال ابداع یک سیستم خوب همگام با دنیا هستیم. بخش‌های خالی ما بیشتر مربوط به سخت‌افزار است. ما از هیچ پلتفرم خارجی‌ای API نمی‌گیریم و اگر اینترنت قطع شود، هیچ اتفاقی برای سکو نمی‌افتد، چون به اینترنت ملی وصل هستیم.
– حمیدرضا ربیعی، رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته و مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی