با رشد فزاینده پروژه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در کشور، فعالان این حوزه نسبت به نبود استانداردهای ملی، پراکندگی در سیاست‌گذاری‌ها، سخت‌گیری‌های غیرکارشناسی در مسیر دانش‌بنیان شدن و کمبود زیر ساخت‌هایی همچون GPU هشدار دادند و بر لزوم تدوین رویه‌های یکپارچه، ایجاد رسته رسمی مشاوران هوش مصنوعی، سطح‌بندی شرکت‌های نوپا و توسعه کامیونیتی تخصصی در این حوزه تأکید کردند.

در نشست معاونت علمی ریاست‌جمهوری با فعالان هوش مصنوعی، شرکت‌های حاضر چالش‌های این حوزه را تشریح کردند و ایجاد یک روند یکپارچه در اختصاص اعتبارات و اعطای مجوزها و ایجاد زیر ساخت‌های این حوزه را خواستار شدند. اهم گفته‌های این شرکت‌ها به این شرح است:

درخواست برای تدوین استاندارد ملی در ارزیابی پروژه‌های هوش مصنوعی

محمد عجمی، رئیس هیئت‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان گلستان و دبیر کارگروه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی کشور، با اشاره به تمرکز سیاست‌گذاری‌ها و اجرای پروژه‌های هوش مصنوعی در پایتخت، خواستار توزیع عادلانه و استانداردسازی فرآیندها در سطح کشور شد.

عجمی با بیان اینکه بیشتر تصمیم‌سازی‌ها و اجرای پروژه‌ها در تهران انجام می‌شود، بر لزوم گسترش عادلانه زیرساخت‌ها و دسترسی به داده‌ها در سطح ملی تأکید کرد.

وی از راه‌اندازی مراکز هوش مصنوعی کشاورزی و علم داده در استان گلستان بر پایه اسناد راهبردی ملی خبر داد و تعامل بیشتر نهادهای ملی با ظرفیت‌های استانی را خواستار شد.

وی با اشاره به تجربه‌های متعدد شرکت تحت مدیریت خود در حوزه سیستم‌های توصیه‌گر و نرم‌افزارهای مرتبط با سلامت، تغذیه، خوابگاه و حوزه فرهنگی دانشگاه‌ها، تأکید کرد که فقدان رویه یکپارچه در وزارتخانه‌ها، مانع از پیشرفت پایدار پروژه‌های هوش مصنوعی است.

عجمی گفت: بارها اتفاق افتاده که پس از صرف سال‌ها زمان برای توسعه پلتفرم‌های هوشمند و جمع‌آوری و تحلیل داده، ناگهان پروژه مشابهی از سوی دستگاه اجرایی دیگری کلید خورده و زحمات شرکت‌های فناور از بین رفته است.

دبیر کارگروه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی کشور همچنین از تلاش برای ایجاد رسته رسمی کارشناسی و مشاوره هوش مصنوعی در سازمان نصر خبر داد و گفت: با حمایت اعضای هیئت‌رئیسه، پیشنهاد سطح‌بندی مشاوران هوش مصنوعی به سه سطح مطرح شده و امیدواریم در آینده نزدیک، این رده‌ها مبنای واگذاری پروژه‌ها در سطح ملی و استانی قرار گیرد.

سختگیری‌های غیرکارشناسانه برای دانش‌بنیان شدن

محمد کاهندش، مدیرعامل یکی از شرکت‌ها، با انتقاد از سخت‌گیری‌های غیرکارشناسی در فرآیند تأیید دانش‌بنیان شدن محصولات نرم‌افزاری، گفت: محصولات ما با وجود داشتن کاربر نهایی و بازار فعال، به دلیل نبود معیارهای متناسب با حوزه نرم‌افزار از دریافت تأییدیه دانش‌بنیانی محروم مانده‌اند.

وی تأکید کرد: ارزیابی پروژه‌های هوش مصنوعی باید با مشارکت نهادهای تخصصی مانند کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نصر انجام شود و افزود: کارشناسان فعلی بسیاری از مفاهیم فنی این حوزه را درک نمی‌کنند. در صورتی که از متخصصان واقعی در فرآیند ارزیابی استفاده شود، بسیاری از شرکت‌های شایسته می‌توانند از حمایت‌های دانش‌بنیانی بهره‌مند شوند.

لزوم حمایت از شرکت‌های نوپای فعال در حوزه هوش مصنوعی پیش از اخذ مجوز دانش‌بنیانی

منصوری، رئیس هیئت‌مدیره شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی با اشاره به چالش‌های شرکت‌های نوپای فعال در زمینه هوش مصنوعی، خواستار بازنگری در فرآیند حمایت‌ها و تخصیص منابع به این گروه از شرکت‌ها شد.

منصوری با اشاره به فعالیت این شرکت در زمینه توسعه چت‌بات‌های عمومی و صنعتی گفت: ما نمونه‌های متعددی از محصولات چت‌بات را رونمایی کرده‌ایم که برخی در قالب پلتفرم‌های صنعتی نیز به‌کار گرفته شده‌اند. اما چالش اصلی ما و بسیاری از شرکت‌های مشابه، نبود دسترسی به منابع پایه‌ای مانند GPU در مراحل ابتدایی توسعه است.

وی افزود: بسیاری از این شرکت‌ها هنوز مجوز دانش‌بنیانی ندارند، اما به‌طور جدی در حال توسعه محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی هستند. این شرکت‌ها مانند جوانه‌هایی هستند که اگر در فاصله کوتاهی از حمایت اولیه برخوردار نشوند، ممکن است از بین بروند.

منصوری پیشنهاد داد که سطح‌بندی جدیدی میان شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و شرکت‌های در حال توسعه محصول (Pre-product AI startups) ایجاد شود تا امکان تخصیص منابعی مانند GPU حتی با درصد کمتر برای آن‌ها فراهم شود.

وی تأکید کرد: این اقدام می‌تواند در بازه زمانی ۶ ماهه تا یک‌ساله، امکان تست، تحقیق و توسعه و ورود به بازار را برای این شرکت‌ها فراهم کند.

وی همچنین به تغییر استراتژی این شرکت در توسعه چت‌بات‌ها اشاره کرد و گفت: با توجه به محدودیت منابع، تمرکز خود را از توسعه مدل‌های بزرگ زبانی (LLM) به سمت ساخت چت‌بات‌های سبک‌تر با محوریت سؤالات پرتکرار (FAQ) سوق داده‌ایم. این محصولات نیاز کمتری به GPU دارند، اما همچنان نیازمند فرهنگ‌سازی در بین مشتریان هستند.

لزوم شکل‌گیری اجتماع هوش مصنوعی و تدوین استانداردهای بومی

پوریا حداد، مدیرعامل یکی دیگر از شرکت‌ها و عضو کمیسیون هوش مصنوعی در این نشست با تأکید بر اهمیت شکل‌گیری جامعه فعالان حوزه هوش مصنوعی گفت: یکی از موضوعاتی که جای خالی آن احساس می‌شود، وجود یک اجتماع تخصصی پویا در زمینه هوش مصنوعی است. این جامعه می‌تواند با برگزاری رویدادهای آموزشی، ترویجی و عمومی به رشد این اکوسیستم کمک کند.

حداد یادآور شد: سابقه این تلاش‌ها به سال‌ها پیش بازمی‌گردد و افزود: اگر خاطرتان باشد، اولین رویدادی که با حضور شما برگزار کردیم، در پژوهشکده علوم و فناوری شریف بود. از آن زمان به‌صورت مداوم در حال برگزاری برنامه‌هایی برای ترویج دانش هوش مصنوعی هستیم. در دوره‌ای که دکتر مینایی در ستاد توسعه هوش مصنوعی فعال بودند، حمایت‌هایی از این تلاش‌ها صورت می‌گرفت، اما امروز این حمایت‌ها کاهش یافته و نیازمند پشتیبانی مجدد هستیم تا فعالان این حوزه بتوانند نیروهای متخصص آینده بازار کار را تربیت کنند.

وی در ادامه به موضوع رویداد بین‌المللی «وام صعودی» در حوزه هوش مصنوعی که قرار است آذرماه در عربستان برگزار شود، اشاره کرد و گفت: این رویداد فرصت بسیار خوبی برای حضور ایرانی‌هاست، اما با توجه به اینکه عربستان ویزا صادر نمی‌کند، مشکلاتی در مسیر حضور شرکت‌های ایرانی وجود دارد. با وزارت امور خارجه و اداره گذرنامه مذاکراتی صورت گرفته، اما برای تحقق حضور جدی شرکت‌ها، لازم است که صندوق نوآوری و شکوفایی نیز حمایت‌هایی فراتر از صرف دریافت غرفه نمایشگاهی ارائه دهد.

حداد تأکید کرد: با توجه به وضعیت موجود، بسیاری از شرکت‌ها حتی امکان ارائه محصول در این نمایشگاه را ندارند، بنابراین بهتر است برای حضور به‌عنوان بازدیدکننده نیز بسته‌های حمایتی در نظر گرفته شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به پروژه‌های پلتفرم هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر شرکت‌های مختلفی می‌توانند در قالب این پروژه‌ها مشارکت کنند، اما اگر سازوکاری فراهم شود که شرکت‌های بیشتری تحت پوشش این حمایت‌ها قرار بگیرند، با توجه به ظرفیت‌های فنی موجود در کشور، دستاوردهای قابل توجهی حاصل خواهد شد.

حداد به یکی دیگر از چالش‌های پیش روی اکوسیستم هوش مصنوعی پرداخت و گفت: در گفت‌وگو با شرکت‌های بزرگی مانند مپنا متوجه می‌شویم که علاقه‌مند به ورود به حوزه هوش مصنوعی هستند، اما مسیر برای آنها روشن نیست. اگر استانداردی مشابه ISO در این زمینه تدوین و بومی‌سازی شود، می‌تواند راهنمای مناسبی برای صنایع بزرگ کشور باشد تا فرآیندهایی مانند گردآوری داده، گمنام‌سازی و پیاده‌سازی الگوریتم‌ها را به‌درستی طی کنند.

وی تأکید کرد: تدوین چنین استانداردهایی با حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری و صندوق نوآوری، می‌تواند مسیر تحول دیجیتال در شرکت‌های بزرگ ایرانی را هموارتر کند.

نبود شفافیت در ارزیابی دانش‌بنیان، چالش بزرگ شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی

نفیسه فروزیده، مدیرعامل یکی دیگر از شرکت‌ها در این نشست با تشکر از فراهم شدن فرصت حضور شرکت‌ها در جلسه، به بیان برخی چالش‌های ساختاری در فرآیند ارزیابی دانش‌بنیان پرداخت و گفت: سال‌هاست در زمینه توسعه سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی فعالیت می‌کنیم. ضمن قدردانی از فرصتی که در اختیار شرکت‌های فناور قرار گرفت، مایلم چند نکته کلیدی را درباره فرآیند ارزیابی دانش‌بنیان مطرح کنم.

وی با اشاره به نبود قوانین شفاف در این زمینه افزود: یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که شرکت‌ها با آن مواجه هستند، نبود قوانین مشخص و صریح برای ارزیابی دانش‌بنیان است. در برخی موارد، دبیرخانه یا شرکت‌های کارگزار بر اساس تشخیص خود، فرآیند را تغییر می‌دهند و این موضوع می‌تواند تصمیمات را به سمت سلیقه‌ای بودن سوق دهد. از آنجا که شرکت‌ها از چارچوب حقوقی دقیق مطلع نیستند، نمی‌توانند بررسی کنند که این تغییرات در چارچوب اختیارات قانونی قرار دارد یا خیر.

فروزیده همچنین به یکسان بودن فرآیند ارزیابی برای محصولات جدید و محصولات ارزیابی‌شده قبلی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، روال ارزیابی برای یک محصول جدید با محصولاتی که قبلاً ارزیابی شده‌اند، یکی است و این باعث می‌شود شرکت‌ها مجبور شوند کارهای تکراری یا غیرضروری انجام دهند، بدون اینکه این اقدامات ارزش افزوده‌ای به همراه داشته باشد.

وی افزود: در مورد محصولات بین‌رشته‌ای نیز مشکل مشابهی وجود دارد. چون معیار مشخصی برای ارزیابی این نوع محصولات تعریف نشده، اغلب فقط از یک بُعد به آن‌ها نگاه می‌شود و سایر جنبه‌های مهم مغفول می‌ماند. در نتیجه، ارزیابی نهایی نمی‌تواند تصویر دقیقی از توانمندی‌های واقعی محصول ارائه دهد.

فروزیده به یک نمونه عینی و ملموس از این چالش‌ها اشاره کرد و گفت: ما درخواست ارزیابی برای یک محصول جدید ثبت کردیم در حالی که بیش از یک سال به پایان اعتبار محصولات قبلی‌مان باقی مانده بود. اکنون که هنوز حدود ۸ ماه از آن اعتبار باقی مانده، نامه‌ای دریافت کرده‌ایم که می‌گوید باید دو محصول قبلی را نیز فوراً دوباره ارزیابی کنیم، آن‌هم تنها با فرصت یک هفته‌ای. در غیر این صورت دسترسی ما به سامانه قطع خواهد شد و به‌طور کامل از فهرست شرکت‌های دانش‌بنیان خارج خواهیم شد.

وی با تأکید بر اینکه اینگونه رویکردها باعث ایجاد سردرگمی و فشار بی‌مورد به شرکت‌ها می‌شود، خواستار بازنگری در روندهای اجرایی و تعریف شاخص‌های شفاف و قابل پیش‌بینی برای ارزیابی محصولات شد.

قوانین به جای تسهیل، مانع‌تراشی می‌کنند

ارژنگ ملک، رئیس هیئت مدیره یکی دیگر از شرکت‌ها و فعال حوزه تحلیل داده و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی، در این نشست با اشاره به برخی چالش‌های ساختاری در مسیر توسعه خدمات هوش مصنوعی گفت: بسیاری از قوانین موجود، به‌جای تسهیلگری، تبدیل به مانع‌تراشی شده‌اند و بخش عمده‌ای از انرژی شرکت‌ها صرف عبور از این موانع می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه این مشکلات محدود به حوزه افتا نیست، ادامه داد: علاوه بر چالش‌هایی که در حوزه امنیت اطلاعات وجود دارد، سایر حوزه‌ها نیز با موانع مشابهی روبه‌رو هستند. این روند، مسیر فعالیت شرکت‌های فناور را با کندی مواجه کرده و باعث هدررفت منابع می‌شود.

ملک همچنین با انتقاد از نبود ساختار مناسب برای ممیزی خدمات هوش مصنوعی، اظهار کرد: سازوکار مشخصی برای ممیزی خدمات هوش مصنوعی تعریف نشده است. تمرکز ممیزی‌ها عمدتاً بر روی محصول نهایی است، در حالی‌که بخش عمده‌ای از فعالیت شرکت‌ها مبتنی بر ارائه خدمت است. در این حالت، ما در ابتدای یک پروژه وارد سازمان می‌شویم، مسئله را حل می‌کنیم و خارج می‌شویم، بدون اینکه الزاماً محصول فیزیکی یا دیجیتالی مشخصی برای ممیزی باقی بماند. عمده دانش نیز در تیم فنی رسوب می‌کند، نه در قالب یک خروجی قابل ارزیابی.

این فعال حوزه تحلیل داده و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی همچنین با اشاره به مشکلات موجود در زمینه دسترسی به داده‌ها، افزود: یکی از چالش‌های کلیدی ما، نبود دسترسی به داده‌های باز (Open Data) است. این مشکل ناشی از نبود متولی مشخص، نبود سازوکار فنی برای نونیم‌سازی داده‌ها و نبود زیرساخت یکپارچه برای ارائه این خدمات است.

ملک خاطرنشان کرد: هرچه دسترسی ما به داده‌ها محدودتر باشد، طبیعتاً توان ما در حل مسائل واقعی کاهش می‌یابد. برای رشد واقعی این حوزه، باید به صورت فوری سازوکارهایی برای تسهیل دسترسی امن، قانون‌مند و غیرفردمحور به داده‌های عمومی تعریف شود.

نبود قانون شفاف در حوزه حریم خصوصی، هوش مصنوعی را به شمشیر دولبه تبدیل کرده است

فولادگر، مدیر نوآوری یکی دیگر از شرکت‌ها در نشست فعالان حوزه هوش مصنوعی با اشاره به چالش‌های حقوقی مرتبط با حفاظت از اطلاعات کاربران، گفت: در بحث قانون‌گذاری، همان‌طور که دوستان اشاره کردند، لازم می‌دانم بر موضوع حریم خصوصی کاربران تأکید ویژه‌ای داشته باشم. متأسفانه در کشور ما، نقص جدی قانونی در حوزه حفاظت از حریم خصوصی کاربران وجود دارد؛ مسئله‌ای که با داغ شدن مباحث مرتبط با هوش مصنوعی، ابعاد نگران‌کننده‌تری نیز به خود گرفته است.

وی افزود: در حال حاضر، هوش مصنوعی به شمشیر دولبه‌ای تبدیل شده که در کنار فرصت‌های بی‌شمار، در صورت نبود چارچوب‌های قانونی و اخلاقی می‌تواند برای کاربران خطرناک باشد. خوشبختانه در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی نیز به موضوع حریم خصوصی پرداخته شد و امیدواریم این آغاز راهی برای تدوین قوانین شفاف و جامع در این حوزه باشد.

فولادگر با تأکید بر لزوم مسئولیت‌پذیری جمعی در این زمینه، اظهار کرد: امیدوارم همه عزیزانی که در این جلسه حضور دارند، حفاظت از حریم خصوصی کاربران را به عنوان دغدغه‌ای جدی در توسعه هوش مصنوعی در نظر بگیرند. مردم ایران در گذشته از نقض حریم خصوصی آسیب‌های زیادی دیده‌اند و لازم است تلاش کنیم در مسیر توسعه هوش مصنوعی، چنین آسیب‌هایی تکرار نشود.

نبود شفافیت در پروژه‌های هوشمندسازی، مانع بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان است

سروش حسن‌آبادی، معاون کسب‌وکار یکی از شرکت‌ها و عضو کمیسیون ICT سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، در نشست تخصصی فعالان هوش مصنوعی با اشاره به برخی چالش‌های زیرساختی و اجرایی، گفت: یکی از مهمترین نیازهای فعالان این حوزه، دسترسی به داده‌های مناسب برای آموزش مدل‌ها و همچنین دسترسی به GPU برای توسعه مدل‌های بزرگ است. این دو موضوع از دغدغه‌های جدی شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی هستند که پیش‌تر نیز توسط سایر همکاران مطرح شد.

وی با اشاره به وضعیت پروژه‌های هوشمندسازی در کشور، افزود: در سال جاری، شاهد برگزاری رویدادهای متعددی با محوریت هوشمندسازی از سوی متولیان مختلف، به‌ویژه دستگاه‌های دولتی بودیم. با این حال، خروجی‌ عملیاتی مشخصی از این رویدادها استخراج نشده است. یکی از دلایل اصلی این موضوع، عدم شفافیت در نیازها و اولویت‌های سازمان‌ها در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیاست.

حسن‌آبادی تأکید کرد: تا زمانی که این نیازها در قالب طرح‌های مشخص و اجرایی تعریف نشوند، برگزاری چنین رویدادهایی بیشتر در حد نمایش باقی می‌ماند و امکان استفاده اثربخش از ظرفیت‌های بالای شرکت‌های داخلی در این حوزه فراهم نمی‌شود.

وی اظهار امیدواری کرد: معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بتواند با ایفای نقش راهبردی، سازمان‌های متقاضی را در تعریف و تبدیل نیازهای خود به طرح‌های اجرایی یاری دهد تا امکان بهره‌مندی از توان شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم شود.

لزوم تسهیل ارتباط شرکت‌های دانش‌بنیان با شرکای خارجی برای توسعه صادرات

حسین لولایی، مدیرعامل یکی دیگر از شرکت‌ها در نشست فعالان حوزه هوش مصنوعی با تأکید بر اهمیت صادرات محصولات دانش‌بنیان، گفت: یکی از ویژگی‌های کلیدی معاونت علمی، توجه به مقوله صادرات است. برای آنکه محصولات شرکت‌های داخلی در عرصه بین‌المللی قابلیت صادرات پیدا کنند، ضروری است که شرکت‌ها ارتباط مؤثری با شرکای خارجی داشته باشند.

وی افزود:به نظر من، معاونت علمی می‌تواند نقش بسیار مؤثری در تسهیل این ارتباطات ایفا کند. مثلاً با ایجاد بستری که مثل یک چراغ‌قوه مسیر را در این حوزه روشن کند تا شرکت‌ها خودشان بتوانند پارتنرهای مناسب‌شان را بیابند. این حمایت و تسهیل از سوی معاونت، می‌تواند کمک بزرگی به شرکت‌های دانش‌بنیان باشد تا در بازارهای جهانی حضور پررنگ‌تری پیدا کنند.

لولایی ضمن تشکر از برگزارکنندگان ابراز امیدواری کرد که این موضوع مورد توجه ویژه قرار گیرد و اقدامات لازم در این زمینه صورت پذیرد.

لزوم ایجاد متولی مشخص برای داده‌ها و توسعه پلتفرم اشتراک‌گذاری داده در کشور

محمدمهدی ارسنجانی، مدیرعامل یکی از شرکت‌های هوش مصنوعی با تأکید بر اهمیت داده به عنوان زیرساخت اصلی در توسعه هوش مصنوعی، گفت: یکی از چالش‌های اصلی در کشور، دسترسی به داده‌هاست. بخش بزرگی از داده‌ها در اختیار نهادهای دولتی یا سازمان‌های وابسته به دولت قرار دارد. از سوی دیگر، در وزارت ارتباطات کارگروهی تحت عنوان «تعامل‌پذیری» شکل گرفته که هدف آن تدوین استانداردهایی برای تسهیل دسترسی کسب‌وکارها به داده‌هاست.

وی با اشاره به نقش بالقوه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در این حوزه افزود: به نظر من، معاونت می‌تواند در سه حوزه نقش مؤثری ایفا کند: نخست، ایجاد یک متولی مشخص ملی برای موضوع «دیتا شیرینگ» (اشتراک‌گذاری داده‌ها)؛ دوم، مشارکت فعال متخصصان هوش مصنوعی در فرآیند تدوین استانداردها و روال‌ها و سوم، حمایت از توسعه زیرساخت اشتراک‌گذاری داده‌ها.

ارسنجانی در ادامه گفت: در سازمان ملی هوش مصنوعی نیز بخشی تحت عنوان معاونت داده وجود داشت که پروژه‌ای با نام «دیتا اکسچنج پلتفرم» را دنبال می‌کرد. خوب است این پروژه با همکاری همان کارگروه تعامل‌پذیری وزارت ارتباطات به نتیجه برسد و خروجی عملیاتی داشته باشد. ایجاد یک پایگاه ملی برای اشتراک داده‌ها، اهمیت بسیار زیادی برای توسعه فناوری هوش مصنوعی در کشور دارد.

وی تأکید کرد: امیدوارم این موضوع جدی گرفته شود، چرا که دسترسی به داده کلید حل بسیاری از چالش‌ها در مسیر توسعه هوش مصنوعی است.

نقد جدی به مسیر فعلی اجرای پروژه‌های هوش مصنوعی دولتی

مرتضی جوان، نماینده یکی از شرکت‌های هوش مصنوعی، در نشست تخصصی فعالان این حوزه با رویکردی انتقادی، به بررسی روند اجرای پروژه‌های کلان دولتی در حوزه هوش مصنوعی پرداخت و گفت: احساس می‌کنم حرف‌های کلیشه‌ای در این فضا کارآمد نیستند و باید به شکل جدی‌تری به مسائل بپردازیم. شما (خطاب به مسئولان معاونت علمی ریاست‌جمهوری) تصمیم بزرگی دارید برای کاری بزرگ، اما مسیری که در پیش گرفته‌اید به آن نقطه ختم نخواهد شد.

وی با اشاره به تجربه شخصی همکاری با دانشگاه‌ها در پروژه‌های گذشته، گفت: در سال ۱۴۰۰ تجربه‌ای با دانشگاه شریف داشتیم که دیتاسنتر و GPUهای مورد استفاده‌مان آنجا مستقر بود. در پی یک اتفاق ساده، سه هفته طول کشید تا مجوز ورود به دیتاسنتر برای اعمال یک تغییر کوچک صادر شود. دانشگاه ماهیتاً نهادی علمی‌ است و اولویت اولش ارائه سرویس نیست. این مدل در عمل ناکارآمد است.

جوان با اشاره به پروژه‌هایی مانند سکوی ملی هوش مصنوعی، سیمرغ و دیگر طرح‌های مشابه گفت: پروژه‌هایی مثل سیمرغ، با حمایت‌هایی مثل حمایت دکتر معتمدی، رئیس اسبق دانشگاه امیرکبیر اجرا شدند، اما در نهایت چه تحول مؤثری رقم زدند؟ امروز هم سکو با دانشگاه شریف پیش می‌رود، اما تضمینی نیست که در آینده به سرنوشت پروژه‌های مشابه دچار نشود.

وی افزود: هرگاه دولت وارد حوزه‌ای شده، نه با نگاه سود و منافع اقتصادی، بلکه صرفاً با ماین‌ست بروکراتیک جلو رفته و در نهایت پروژه به زخمی تبدیل شده که درمان نشده است. ما منابع محدودی داریم و گرچه می‌بینیم که توزیع منابع در ماین‌ست بروکراتیک (رویکرد اداری و غیرچابک) در حال تغییر است، اما با رویکرد فعلی، بعید می‌دانم تغییر چشمگیری رخ دهد.

این فعال حوزه هوش مصنوعی تصریح کرد: ما زمان نداریم. مسئله حمایت از بخش خصوصی کاملاً بدیهی است. دولت نباید خودش لباس بپوشد و وارد زمین بازی شود، مثل تجربه ناموفق موتور جست‌وجوی ملی، ابرملی و پروژه‌های مشابه. اگر قرار است اقدامی مؤثر انجام شود، باید با ارزیابی درست، استراتژی بلندمدت و ماین‌ست روشن، به سراغ بخش خصوصی برویم و حمایت اصولی و هدفمند داشته باشیم. هزاران روش برای انجام این کار وجود دارد.

یارانه جی پی یو

بهاره محمدی‌نژاد، مدیرعامل یکی از شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی گفت: یکی از موضوعات مهم، بحث یارانه‌های GPU بود؛ یارانه‌ای که از سال ۱۴۰۱ آغاز شد اما در این مدت دستخوش تغییرات متعددی شد، هم برای ما به‌عنوان ارائه‌دهنده خدمات زیرساختی و هم برای شرکت‌هایی که از این سرویس‌ها بهره‌مند می‌شدند.

وی افزود: این تغییرات بعضاً باعث ایجاد بی‌ثباتی در برنامه‌ریزی شرکت‌ها شد و مانع از شکل‌گیری یک روند پایدار در استفاده از توان پردازشی مورد نیاز برای توسعه مدل‌های هوش مصنوعی شد.

مرکزگرایی در پروژه‌های هوش مصنوعی می‌تواند شرکت‌های فعال در استان‌ها را از بین ببرد

محمدرضا حسینیان، فعال حوزه هوش مصنوعی با ۲۰ سال سابقه فعالیت در اکوسیستم هوش مصنوعی کشور، گفت: در دولت دکتر پزشکیان هستید و شاید بد نباشد یکی از شعارهای ایشان را یادآوری کنم: «برای ایرانیان، با ایرانیان، بر پایه حق و عدالت». بر همین اساس، انتظار ما این است که نگاهی فراتر از دانشگاه شریف، فراتر از تهران و فراتر از جمع محدود فعالان این حوزه وجود داشته باشد.

وی افزود: در توزیع عادلانه پروژه‌های هوش مصنوعی در سطح کشور، لازم است حمایت گسترده‌تری از شرکت‌های فعال در سایر استان‌ها نیز صورت گیرد. شما از یک بازه زمانی ۶ ماهه صحبت می‌کنید، اما واقعیت این است که این ۶ ماه می‌تواند فضای بسیار دشواری برای بسیاری از شرکت‌های نوپا ایجاد کند و حتی ممکن است برخی از آن‌ها در این مدت از بین بروند.

حسینیان ادامه داد: ما نمونه‌هایی در کشورهای دیگر مانند امارات را مشاهده می‌کنیم که چگونه استارت‌آپ‌های متعددی با حمایت دولت، پایه‌های اقتصاد دیجیتال را شکل می‌دهند. چرا چنین حمایتی نباید در ایران نیز رخ دهد؟ کشورهایی که با جدیت در این حوزه ورود کرده‌اند، اکنون در حال ساختن آینده خود هستند، اما در ایران متأسفانه برخی شرکت‌هایی که سال‌ها فعالیت کرده‌اند، به دلیل تمرکز حمایت‌ها در یک نقطه خاص، در آستانه نابودی قرار گرفته‌اند.

وی گفت: خواهشی که دارم، با نهایت احترام به اساتید و مسئولانی که در این نشست حضور دارند، این است که این روند و نگاه متمرکز فعلی باید تغییر کند، چراکه استمرار آن می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بدنه نوآوری کشور وارد کند.

هوش مصنوعی فقط به GPU محدود نیست؛ مدل‌های اج (Edge) نیز نیازمند حمایت‌ هستند

محمد صبری، مدیرعامل یکی از شرکت‌ها در حوزه هوش مصنوعی و عضو هیئت علمی دانشگاه، در نشست فعالان این حوزه با مسئولان دولتی، برگزاری جلسات دوره‌ای بدون واسطه با حضور نمایندگان شرکت‌ها را خواستار شد.

وی گفت: خواهش من این است که این جلسات با حضور شما به‌صورت دوره‌ای و بدون واسطه برگزار شود. ما در کمیسیون هوش مصنوعی نظام صنفی رایانه‌ای تهران حدود ۳۰ تا ۳۵ عضو داریم که اغلب مدیران یا اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌های فعال هستند و از دانشگاه نیز در این جمع حضور دارند.

صبری با اشاره به شرایط فنی شرکت‌های فعال در حوزه بینایی ماشین، افزود: خوشبختانه ما در حال حاضر پیچیدگی‌هایی نداریم که نیاز به GPUهای گران‌قیمت داشته باشیم. عمدتاً مدل‌هایمان را روی CPU پیاده‌سازی می‌کنیم و گاهی هم روی Embedded Deviceها فعالیت داریم. اما متأسفانه بخش عمده این جلسه صرف بحث درباره GPU و LLM شد، در حالی که ما در صنعت با چالش‌های مهم‌تری روبه‌رو هستیم که باید روی اج (Edge) حل شوند؛ جایی که اساساً خبری از GPU نیست.

وی تأکید کرد: خواهشم این است که به این بخش هم توجه شود. ما نیز نیاز به حمایت داریم. مشکلی که بیشتر با آن مواجه‌ هستیم، نحوه بازیگری دولت در این حوزه است.

صبری، سپس با ذکر دو تجربه موفق، ادامه داد: ما شرکت‌هایی که در حوزه بیمه ماشین و احراز هویت فعالیت داریم، از اوایل کرونا تاکنون، به واسطه طرح تحول دیجیتال اقتصادی و با هدف غیرحضوری شدن خدمات سازمان‌ها، خدماتی مثل احراز هویت، امضای دیجیتال، مباحث رمزنگاری (کریپتوگرافی) و دریافت و توصیف اسناد دیجیتال مانند سفته الکترونیکی ارائه داده‌ایم.

وی افزود: در این مسیر، نهادهایی مانند مرکز آمار قوه قضاییه نقش مؤثری داشتند و فرآیندهای شفافی برای اعلام آمادگی، صدور مجوز و نظارت دوره‌ای شکل گرفت. برخی از مجوزها لغو و برخی دیگر صادر شد. امروز، نزدیک به ۱۵ میلیون احراز هویت توسط شرکت‌هایی انجام شده که کارگزار قوه قضاییه هستند. این موضوع باعث تسهیل امور برای شهروندان شده، به‌طوری‌که افراد می‌توانند با هزینه‌ای کمتر نسبت به دفاتر خدمات قضایی، از خانه احراز هویت شده و خدمات دریافت کنند.

صبری ادامه داد: در سامانه سجام نیز همین الگو پیاده شد. گردش مالی ایجاد شد، شرکت‌ها منتفع شدند و اکوسیستم شکل گرفت. ما در این چهار پنج سال، با وجود الزام به دریافت انواع مجوزها از پدافند غیرعامل و حفاظت قوه قضاییه، در میدان باقی مانده‌ایم، تیم‌مان را حفظ کرده‌ایم، چون بخش خصوصی هستیم.

وی با انتقاد از رویه تصدی‌گری برخی نهادها، گفت: متأسفانه برخی سازمان‌ها با این نگاه جلو آمدند که کل سهم بازار متعلق به آن‌هاست، مثلاً در حوزه رتبه‌بندی و اعتبارسنجی. این رویکرد موجب آسیب به مشارکت بخش خصوصی و کاهش بهره‌وری پروژه‌ها می‌شود.