در دنیای وابسته به اینترنت، اغلب ما تصور می‌کنیم که همیشه به داده‌ها، فایل‌ها و منابع موردنیاز خود دسترسی خواهیم داشت. اما شرایط بحرانی مانند جنگ، قطعی برق، فیلترینگ شدید یا حملات سایبری می‌تواند دسترسی به اطلاعات را محدود یا حتی غیرممکن کند. در روز‌های اخیر و با بالاگرفتن حملات به بخش‌هایی از کشور عزیزمان، بهتر است که پیش از قطع احتمالی دسترسی به اطلاعات آنلاین، نسخه‌ای آفلاین و حتی فیزیکی از اطلاعات ضروری خود تهیه کنید.

در این مطلب به شما یاد می‌دهیم که چگونه اطلاعات مهم خود را به‌صورت ایمن و آفلاین ذخیره کنید تا بهتر برای شرایط سخت و بحران آماده شوید.

چرا ذخیره‌سازی آفلاین اهمیت دارد؟
ذخیره‌سازی آفلاین به معنای دسترسی شما به اطلاعات بدون نیاز به اینترنت یا اتصال به سرویس‌های خارجی (مثل گوگل درایو، آی‌کلاد یا تلگرام) است. در شرایطی همچون قطع برق یا اینترنت (کشوری یا منطقه‌ای)، حمله سایبری و از بین رفتن سرویس‌های ابری، فرار اضطراری از منزل یا شهر، دسترسی آفلاین به اطلاعات می‌تواند تفاوت میان بحران و کنترل، سردرگمی و مدیریت باشد.

چه نوع اطلاعاتی را بهتر است به صورت آفلاین ذخیره کنیم؟
البته که ذخیره تمام داده‌های از جمله عکس‌ها، ویدیو‌ها و دیگر داده‌هایی که در فضای ابری ذخیره داریم شاید چندان عملی نباشد و در شرایط بحرانی زمان زیادی از شما بگیرد، اما بخشی از اطلاعات ضروری را بهتر است به صورت آفلاین برای دسترسی بهتر ذخیره کنید.

اطلاعات هویتی و حقوقی:

تصویر شناسنامه، کارت ملی، گذرنامه، گواهینامه، کارت پایان خدمت
اسناد مالکیت، اجاره‌نامه، بیمه‌نامه‌ها
کپی مدارک تحصیلی، کارت‌های بانکی (با پوشش اطلاعات حساس)
اطلاعات تماس ضروری:

شماره تلفن‌های خانوادگی و دوستان نزدیک
آدرس و شماره تماس پزشک، وکیل، مراکز درمانی
منابع و اطلاعات مرجع:

نقشه‌های شهری و منطقه‌ای (نسخه PDF یا نرم‌افزار آفلاین)
کتابچه کمک‌های اولیه، راهنمای بقا، آموزش‌های امنیت دیجیتال
فایل PDF از اخبار مهم، بیانیه‌ها، راهنمایی‌های حقوقی
رمزها و اطلاعات حساس:

رمز عبور ایمیل، پیام‌رسان‌ها، حساب بانکی
کلیدهای کیف پول دیجیتال (رمزارزها)
کدهای تایید دو مرحله‌ای (OTP) یا فایل‌های پشتیبان Google Authenticator

ابزارهای مناسب برای ذخیره‌سازی آفلاین
برای ذخیره اطلاعات آفلاین، از چند روش استفاده می‌توان استفاده کرد تا در صورت از بین رفتن یکی، نسخه‌های دیگر باقی بمانند.

حافظه‌های دیجیتال:

فلش USB (ترجیحا رمزنگاری‌شده)
هارد اکسترنال (HDD/SSD)
کارت حافظه MicroSD (قابل جاسازی در تلفن یا وسایل کوچک)
تلفن همراه دوم با باتری سالم و بدون سیم‌کارت
اپلیکیشن‌های مخصوص آفلاین:

Joplin یا Obsidian: برای نگهداری یادداشت‌ها و اسناد به‌صورت رمزنگاری‌شده
Kiwix: برای ذخیره نسخه آفلاین ویکی‌پدیا، ویکی‌بوک، ویکی‌سفر و غیره
OsmAnd یا Organic Maps: نقشه‌های آفلاین دقیق و متن‌باز
Foxit Reader یا Adobe Reader: برای مطالعه فایل‌های PDF

ذخیره امن اسناد شخصی و قانونی

چگونه از اسناد مهم خود نسخه دیجیتالی تهیه کنیم؟
برای تهیه نسخه دیجیتالی و اسکن اطلاعات مهمی که شاید تنها به صورت فیزیکی آنها را در اختیار دارید، می‌توانید از اپلیکیشن‌هایی همچون Adobe Scan ،CamScanner یا Microsoft Lens استفاده کنید. به وسیله این نرم‌افزارها میتوانید، اسناد را با موبایل اسکن کرده و به فایل PDF یا عکس تبدیل کنید.

فایل‌ها را به‌صورت واضح و منظم نام‌گذاری کنید تا در صورت نیاز به سرعت بتوانید آنها را جستجو و پیدا کنید:

passport_ali_2023.pdf
mellat_bank_card_back.jpg

کجا ذخیره کنیم؟
پوشه‌ای با نام رمزدار مانند Utilities_Backup_23 بسازید تا در صورت دسترسی دیگران به گوشی یا کامپیوتر، احتمال افشای اطلاعات شما کاهش یابد.

اطلاعات را در حافظه‌ای رمزنگاری‌شده (BitLocker برای ویندوز، VeraCrypt، یا FileVault برای مک) نگهداری کنید.

در صورت امکان همچنین بهتر است تا یک نسخه چاپی نیز از اطلاعات مهم خود تهیه کرده و در پوشه‌ای مقاوم در برابر آب/آتش نگه دارید.

ذخیره‌سازی رمزها و اطلاعات ورود
استفاده از نرم‌افزار مدیریت رمز عبور آفلاین و امن اهمیت بالایی دارد، آنهم به ویژه در شرایطی که بسیاری از ما در نتیجه وابستگی به گزینه‌های پیش‌فرض گوشی یا کامپیوتر برای ذخیره‌سازی رمزهای عبور، در بسیاری از موارد رمز عبور خود برای دسترسی به بسیاری از حساب‌ها را فراموش می‌کنیم.

برای ذخیره سازی‌ رمزها به صورت آفلاین و امن می‌توانید از اپلیکیشن‌های زیر استفاده کنید:‌

KeePassXC (برای دسکتاپ)
KeePassDX یا Bitwarden (حالت آفلاین) برای موبایل
با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توانید تمام رمزها را به صورت یک فایل رمزنگاری‌شده ذخیره کنید که فقط با یک رمز اصلی (Master Password) امکان دسترسی به آن وجود دارد.

نکات امنیتی:

رمز اصلی یا مستر را روی کاغذ یا در ذهن خود نگه دارید، نه در گوشی!
از فایل پشتیبان رمزها چند نسخه تهیه کرده و در مکان‌های مختلف ذخیره کنید.

نرم‌افزارهای آفلاینی که در شرایط بحران به شما کمک می‌کنند
علاوه بر ذخیره‌سازی اطلاعات به صورت آفلاین و حتی فیزیکی، بهتر است تا نسخه‌ای از نرم‌افزارهای کاربردی از جمله نقشه‌های آفلاین را پیش از قطع احتمالی دسترسی به اینترنت روی گوشی خود نصب کنید تا در صورت پدید آمدن شرایط بحرانی بتوانید حتی بدون دسترسی به اینترنت هم از خدمات آنها استفاده کنید.

نرم‌افزارهای زیر می‌توانند در شرایط عدم دسترسی به اینترنت کمک حال شما باشند:

نقشه آفلاین همچون OsmAnd ،Organic Maps به شما اجازه می‌دهند تا نقشه منطقه یا کشور را ذخیره‌سازی کرده و بدون اینترنت به آن دسترسی داشته باشید.
نرم‌افزار First Aid – IFRC یک اپلیکیشن کاربردی برای آموزش کمک‌های اولیه به صورت آفلاین است که در شرایط بحران می‌توانید از آن کمک بگیرید
یادداشت امن Joplin نیز یک اپلیکیشن نوت‌برداری رمزنگاری‌شده، بدون نیاز به اینترنت است
پشتیبانی‌گیری از داده‌‌ها نیز راهکار مناسبی است تا امنیت اطلاعات مهم خود را در شرایط سخت نیز حفظ کنید. برای این کار می‌توانید از قانون ۳، ۲، ۱ کمک بگیرید:

۳ نسخه از داده‌ها داشته باشید
۲ نسخه روی دستگاه‌های مختلف (مثلا هارد و موبایل)
۱ نسخه خارج از خانه یا محل زندگی (مثلا پیش دوست، در کیف فرار، یا هارد پنهان‌شده)
برای مثال، نسخه‌ای دیجیتالی از اطلاعات را در گوشی اصلی خود ذخیره کنید. نسخه دوم را به صورت رمزنگاری شده در فلش قرار دهید یا به صورت چاپی در کیف خود بگذارید.

همچنین بهتر است نسخه‌ای چاپی نیز از مدارک مهم در محل دیگری همچون خانه دوستان یا اقوام بگذارید.

نکاتی برای امنیت و حفظ حریم خصوصی در شرایط بحران
حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها در شرایط بحران دشوارتر می‌شود و اگر می‌‌خواهید احتمال بروز چنین مشکلاتی را کاهش دهید، بهتر است از رمزهای قوی و ترجیحا عبارات طولانی استفاده کنید (با اینکه در هر شرایطی استفاده از رمز عبور‌های طولانی بهتر است، اما اگر احتمال می‌دهید که دیگران به دستگاه‌های دیجیتال شما دسترسی پیدا کنند، اهمیت این موضوع دو چندان می‌شود)

اطلاعات مهم خود را به صورت رمزنگاری‌شده ذخیره کنید تا از دسترسی افراد غیرمجاز به آنها جلوگیری شود و همچنین بهتر است به جای قفل بیومتریک (اثرانگشت/تشخیص چهره) برای باز کردن حافظه‌های حاوی اطلاعات حساس، از رمز عبور طولانی استفاده کنید.

فایل‌های رمزدار را با نام‌هایی بی‌معنی یا عادی ذخیره کنید تا حتی در صورت دسترسی دیگران، توجه کمتری را جلب خود کنند.

توصیه نهایی
تیم پیوست برای تمام مردم سرزمین‌مان آرزوی سلامت و امنیت کامل را دارد و در این آموزش سعی کردیم تا یکی از مهارت‌های کلیدی برای مدیریت بحران را با شما در میان بگذاریم. در شرایطی که ممکن است دسترسی به اینترنت با مشکل مواجه شود و حتی قطع برق دسترسی شما را به بسیاری از منابع اطلاعات محدود کند، یا به دلیل تهدید امنیتی مجبور به ترک محل زندگی شوید، ذخیره و نگهداری نسخه‌‌هایی از اطلاعات به صورت آفلاین و فیزکی می‌تواند کمک برای شما باشد.

برای شروع همین حالا این سه گام را بردارید:

فهرستی از اطلاعات مهم خود تهیه کنید.
یک فلش یا کارت حافظه با رمزگذاری مناسب آماده کنید.
فایل‌ها را دسته‌بندی، ذخیره و پشتیبان‌گیری کنید.
یادتان باشد که در روزهای آرام، برای روزهای سخت آماده می‌شویم و در کنار عمل به توصیه‌های گفته شده، شاید مهمترین مساله حفظ آرامش، همدلی و کمک به یکدیگر در شرایط سخت باشد.