در میانه‌ی تحولاتی که فناوری هوش مصنوعی در فضای جست‌وجوی اینترنتی ایجاد کرده، بسیاری از ناشران آنلاین و تحلیل‌گران معتقدند ابزارهای هوش مصنوعی و به‌ویژه ویژگی‌های جدید جستجو مبتنی بر هوش مصنوعی، ترافیک وب‌سایت‌ها را کاهش می‌دهد. با این حال، گوگل مالک بزرگترین موتور جستجوی جهان و ارائه دهنده قابلیت جستجوی هوشمند، داستان متفاوتی را روایت می‌کند.

به گزارش تک‌کرانچ، گوگل روز چهارشنبه با رد این ادعا گفت که مجموع حجم کلیک‌ها روی لینک وبسایت در موتور جستجوی این شرکت در قیاس با سال گذشته «نسبتا پایدار» بوده و میانگین کیفیت کلیک‌ها کمی افزایش یافته است.

لیز رید، معاون ارشد و رئیس بخش جست‌وجوی گوگل، در یادداشت تازه‌ای پیرامون این مساله تصریح می‌کند که «داده خلاف آن چیزی گزارش‌های شخص ثالث درمورد ادعای نادرست کاهش چشمگیر ترافیک هستند، ادعاهایی که معمولا از روش‌های معیوب، موارد خاص یا تغییرات ترافیک پیش از عرضه قابلیت جستجوی هوشمند، استفاده می‌کنند.» این شرکت مدعی است، میزان کلی کلیک‌های ارگانیک از طریق موتور جست‌وجوی گوگل به وب‌سایت‌ها در طول یک ثبات نسبی را تجربه کرده است.

با اینکه گوگل داده‌های دقیقی برای اثبات ادعای خود ارائه نکرده است اما حتی درستی ادعاهای گوگل هم لزوما به معنی بی‌اثر بودن هوش مصنوعی نیست.

روایت رسمی گوگل: کلیک کمتر، اما با کیفیت‌تر
گوگل به دنبال رد گزارش‌هایی است که از کاهش چشم‌گیر ترافیک جستجو اشاره حکایت می‌‌کنند. رید روش‌های ناقص، نمونه‌های محدود یا تغییراتی که پیش از عرضه ویژگی‌های هوش مصنوعی اتفاق افتاده‌اند را دلیل این تناقض می‌داند.

گوگل می‌گوید کاربران هنوز هم از طریق جست‌وجو به وب‌سایت‌ها مراجعه می‌کنند و اکنون این مراجعه‌ها، از کیفیت بالاتری برخوردارند. تعریف گوگل از کلیک با کیفیت، کلیکی است که منجر به ماندگاری بیشتر کاربر در صفحه مقصد و تعامل واقعی با محتوا شود؛ نه فقط کلیک سریع و بازگشت فوری.

واقعیت پیچیده‌تر از ادعای گوگل
اگرچه این بیانیه‌ رسمی به دنبال اطمینان‌بخشی به ناشران و فعالان وب است، اما حتی خود گوگل نیز به‌صورت ضمنی به تغییراتی در رفتار کاربران اذعان دارد. رید در ادامه یادداشتش می‌نویسد: «گرایش کاربران به سوی سایت‌هایی با محتوای اصیل و دیدگاه‌های شخصی در حال افزایش است»؛ عبارتی که نشان‌دهنده‌ی تغییر مسیر کاربران از منابع سنتی اطلاعاتی به سمت فروم‌ها، پادکست‌ها و شبکه‌های اجتماعی است.

از این منظر، شاید مساله اصلی نه در کاهش کلی کلیک‌ها، بلکه در تغییر مقصد این کلیک‌ها باشد؛ روندی که می‌تواند برای بسیاری از رسانه‌ها و منابع خبری هشداردهنده باشد.

شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های جایگزین نقش مهمی دارند
این اولین بار نیست که گوگل به افت جایگاه خود در برخی حوزه‌های کلیدی اذعان می‌کند. در سال ۲۰۲۲، پراپاکار راغاوان، معاون ارشد گوگل در امور دانش و اطلاعات، به‌صراحت اعلام کرد حدود ۴۰ درصد از کاربران جوان ترجیح می‌دهند برای جست‌وجوی مکان‌های ناهار یا سایر اطلاعات محلی به تیک‌تاک یا اینستاگرام مراجعه کنند؛ نه گوگل مپ یا موتور جستجو.

همچنین، مدت‌هاست که آمازون (و همانند آن پلتفرم‌های خرده‌فروشی و تجارت الکترونیک ایرانی) به عنوان مرجع اصلی جست‌وجوی کالاهای مصرفی و ردیت به عنوان منبع تحقیقاتی برای موضوعات گوناگون جایگاه ویژه‌ای در میان کاربران یافته‌اند. گوگل در واکنش به این روندها، فیلتر «Reddit» را به جست‌وجوی خود افزوده که اکنون به شکل «forums» در آمده است و پاسخ سوال شما را از دل مکالمات این شبکه اجتماعی بیرون می‌کشد.

تاثیر چکیده‌های هوش مصنوعی بر جستجو‌ها
ویژگی جدیدی که بیش از همه در کانون توجه قرار دارد، قابلیتی به نام «AI Overviews» است؛ این بخش در واقع خلاصه‌ای است که گوگل در بالای نتایج جست‌وجو نمایش می‌دهد و در بسیاری از موارد کاربر را از مراجعه به وبسایت بی‌نیاز می‌کند. اگرچه این نگاه به بهبود تجربه کاربری می‌انجامد، اما از دید ناشران به معنای کاهش ترافیک مستقیم و در نتیجه کاهش درآمد تبلیغاتی است.

مطالعه‌ای از پلتفرم Similarweb نشان می‌دهد که سهم جست‌وجوهای خبری که منجر به هیچ کلیکی نمی‌شوند، از ۵۶ درصد در ماه مه ۲۰۲۴ (زمان معرفی AI Overviews) به ۶۹ درصد در مه ۲۰۲۵ رسیده است؛ عددی که یک روند مهم از کمرنگ شدن نقش لینک‌ها را حکایت می‌کند.

گوگل هوش مصنوعی را به جای تهدید یک فرصت توصیف می‌کند
گوگل در تلاش برای ارائه روایتی متفاوتی به دنبال آن است تا هوش مصنوعی را به‌عنوان فرصتی برای افزایش دیده‌شدن محتوا معرفی کند. رید در این باره می‌گوید AI Overviews لینک‌های بیشتری را در یک پاسخ به کاربر نمایش می‌دهد و در نتیجه فرصت‌های بیشتری برای کلیک وجود دارد.

با این حال، تجربه بسیاری از ناشران با این روایت هم‌خوانی ندارد. در بسیاری از موارد، کاربران پاسخ خود را مستقیما از هوش مصنوعی دریافت می‌کنند و دیگر نیازی به ورود به سایت ندارند. حتی اگر برخی کلیک‌ها با کیفیت‌تر شده باشند، افت حجم کلی آن‌ها همچنان به زیان ناشران است.

گوگل به‌تازگی ابزارهایی را برای کمک به ناشران معرفی کرده که از روش‌های سنتی تبلیغات فراتر می‌روند؛ مانند امکان ثبت‌نام برای خبرنامه‌ها یا پرداخت‌های خرد. این تغییر رویکرد نشان می‌دهد که حتی خود گوگل نیز به‌نوعی به دشوارتر شدن شرایط برای جذب درآمد از طریق ترافیک مستقیم واقف است.

آیا شاهد مرگ تدریجی ترافیک جستجو هستیم؟
اگرچه گوگل اصرار دارد که جستجوی هوشمند به مرگ ترافیک منتهی نشده است، اما شواهد میدانی و داده‌های مستقل خلاف آن را نشان می‌دهند. درواقع، گوگل احتمالا با واقعیتی مواجه است که خود برای سال‌ها در شکل‌گیری‌اش نقش داشته: تغییر بنیادی در رفتار کاربران اینترنت، گرایش به تعاملات شخصی‌تر، محتواهای کوتاه، شبکه‌های اجتماعی و دسترسی مستقیم به پاسخ‌ها بدون کلیک.

علاوه بر تغییر موتور جستجوی گوگل به عنوان مهمترین منبع ترافیک وب‌سایت‌ها، دیگر شرکت‌های هوش مصنوعی نیز به موازات این شرکت در حال تغییر عادت‌های مصرف محتوای کاربران هستند. اوپن‌ای‌آی، شرکت مالک ChatGPT از قابلیت جستجو در چت‌بات خود رونمایی کرده و شرکت پرپلکسیتی نیز که محور فعالیت‌های خود را یک موتور جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی قرار داده است، به تازگی از مرورگر ویژه‌ای با قابلیت جستجوی هوش مصنوعی رونمایی کرد.