بانک مرکزی پس از سال‌ها فعالیت پلتفرم‌های آنلاین در ارائه خدمات پرداخت امانی، «دستورالعمل ناظر بر حساب امانی و خدمات بانکی مرتبط با آن» را ابلاغ کرد؛ اقدامی که احتمالا، نقطه پایانی بر مدل «تجمیع وجوه» توسط واسطه‌هاست.

فروشگاه‌های اینترنتی و سکوهای واسط، تا قبل از دستورالعمل بانک مرکزی پول خریداران را در حساب‌های خود نگه می‌داشتند و پس از تحویل کالا یا خدمات به فروشنده پرداخت می‌کردند؛ مدلی که در صورت ورشکستگی یا تخلف پلتفرم، مخاطرات جدی برای طرفین معامله داشت.

در این دستورالعمل جدید، بانک مرکزی «حساب امانی» را به عنوان یک «حساب قرض‌الحسنه جاری بدون سود» معرفی می‌کند که به نام شخص حقوقی «امین» افتتاح می‌شود. براین اساس، وجوه موجود در این حساب متعلق به خریدار خدمت یا کالا است و در برابر ادعای طلبکاران امین یا در فرآیند ورشکستگی او مصون خواهد بود. امین صرفاً نقش امانت‌دار را دارد و مالک وجوه محسوب نمی‌شود.

در این دستورالعمل به صورت مشخص شخص حقوقی «امین» نیز تعریف شده است. طبق این تعریف شخص حقوقی که براساس توافق‌نامه امانی با موسسه اعتباری فرایند تنظیم و اجرای قرارداد پایه را مدیریت و برحسن اجرای آن نظاتر می‌کنند شخص امین است و براین اساس از سازمان ثبت اسناد و مراکز نقل و انتقال وسایل نقلیه تا بازیگران اقتصاد دیجیتال. سکوهای مشمول آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال و نیز اشخاص حقوقی موضوع ماده ۲۳ قانون تامین مالی تولید می‌توانند این نقش بر عهده بگیرند از سویی اگر شخص حقوقی در این آیین‌نامه به آن اشاره نشده باشد در صورتی که تایید بانک مرکزی را بگیرد می‌تواند شخص امین به شمار آید. این الزام نشان می‌دهد مجوزهای دیگر نهادها برای فعالیت حساب امانی کافی نیست و فین‌تک‌ها باید مستقیم زیر ذره‌بین رگولاتور پولی بروند.

بانک مرکزی برای جلوگیری از سواستفاده، چارچوب‌های مشخصی تعیین کرده است، ممنوعیت خدمات اعتباری یکی از این موارد است صدور دسته‌چک، اعطای تسهیلات یا هرگونه تعهد بانکی بر مبنای حساب امانی ممنوع است. انطباق با مقررات مبارزه با پول‌شویی از جمله مواردی است که باید در حساب امانی مدنظر قرار گیرد. تمام تراکنش‌های ورودی و خروجی باید با الزامات مبارزه با پولشویی هم‌خوانی داشته باشد. شفافیت جریان پول نیز در این دستورالعمل پررنگ شده است، واریز تنها از مبدا تعیین‌شده در قرارداد پایه مجاز است و برداشت وجوه صرفاً با دستور امین پس از تحقق شروط امکان‌پذیر خواهد بود.

این دستورالعمل صرفاً حساب‌های بانکی و ریالی را پوشش می‌دهد. در این دستورالعمل اشاره‌ای به دارایی‌های مجازی یا صرافی‌های رمزارزی نشده است. بدین ترتیب استفاده از حساب امانی برای تسویه معاملات رمزارزی همچنان با ابهام رگولاتوری مواجه است و تابع سیاست‌های کلی بانک مرکزی در حوزه دارایی‌های دیجیتال خواهد بود.

با ابلاغ این دستورالعمل از این پس فین‌تک‌ها، سکوهای آنلاین و سایر کسب‌وکارهایی که به خدمات حساب امانی نیاز دارند، می‌توانند با دریافت تاییدیه بانک مرکزی در قالب «امین» به فعالیت قانونی بپردازند و کاربران نیز از حفاظت حقوقی و شفافیت بالاتری در معاملات خود برخوردار می‌شوند.

بانک مرکزی با این اقدام، پس از سال‌ها فعالیت غیررسمی پلتفرم‌ها در حوزه حساب امانی، مسیر واحد و استانداردی برای حساب امانی ترسیم کرده و انتظار می‌رود با اجرای آن، ریسک‌های ناشی از تجمیع وجوه نزد واسطه‌ها به شکل محسوسی کاهش یابد.

متن کامل دستورالعمل ناظر بر حساب امانی و خدمات بانکی مرتبط با آن