پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی میدان جنگ را متحول می‌کنند
ظهور پهپادهای هوشمند مجهز به فناوری هوش مصنوعی، فصل تازه‌ای در معادلات جنگی رقم زده است. گزارشی از فایننشال تایمز می‌گوید شرکت‌های فناورانه آمریکا، اروپا و اوکراین در حال توسعه نرم‌افزارهایی هستند که گروهی از پهپادها را به یک نیروی هماهنگ و یکپارچه بدل می‌کنند و این ریزپرنده‌های هوشمند می‌توانند دفاع دشمن را در هم شکسته و هزینه مقابله را به شدت افزایش دهند.
تحولات در فناوری دفاعی و تهاجمی غرب را در حالی شاهد هستیم که از چین نیز گزارش‌های مختلفی پیرامون توسعه روبات‌های جنگی و پهپادهای هوشمند منتشر به گوش می‌رسد. جنگ اوکراین و روسیه به نظر به یکی از اصلی‌ترین میدان‌های آزمایش میدانی این فناوری‌ها تبدیل شده است؛ میدان جنگی که با گذشت زمان و توسعه فناوری هرچه بیشتر به فیلم‌های علمی‌تخیلی شبیه میشود.
شرکت Auterion، استارت‌آپی آمریکایی آلمانی، یکی از فعالان توسعه دهنده پهپادهای هوشمند است. این شرکت به تازگی از موتور تازه‌ای به نام Nemyx برای پهپادها رونمایی کرده است که این ریزپرنده‌ها را به «شبکه‌ای از سربازان» با حرکت‌های هماهنگ تبدیل می‌کند.
این فناوری به کمک سیستم‌عامل اختصاصی شرکت، هر پهپاد را تنها با یک ارتقای نرم‌افزاری قادر می‌سازد تا به یکی از اعضای شبکه هماهنگ و هوشمندی از پهپادها تبدیل شود.Auterion می‌گوید تا پایان سال جاری میلادی ۳۳ هزار کیت ضربتی مبتنی بر هوش مصنوعی به اوکراین ارسال خواهد کرد؛ تجهیزاتی که می‌توانند با نصب نرم‌افزار Nemyx به پهپادهایی برای حمله گروهی تبدیل شوند.
لورنتس مایر، مدیرعامل Auterion، این فناوری را «لحظه‌ای بسیار مهم» در تحول فناوری نظامی توصیف کرده و می‌گوید ارتش‌ها به خوبی می‌دانند این شیوه «خط دفاعی آنها را اشباع و بی‌اثر می‌کند.»
یک سرباز، ده‌ها پهپاد
مزیت اصلی شبکه‌سازی هماهنگ پهپادها، افزایش بهره‌وری نیروهای نظامی است. به گفته گونبرت شرِف، هم‌بنیان‌گذار شرکت دفاعی Helsing، به لطف این فناوری تنها یک سرباز می‌تواند همزمان چندین پهپاد را هدایت کند و استراتژی‌های پیچیده‌ای برای فریب و غلبه بر دفاع دشمن به کار بندد. شرکت Helsing هفته گذشته به همراه شرکت نرم‌افزاری آلمانی Systematic از فناوری مشابه Auterion رونمایی کرد.
البته که روند هوشمندسازی بخش نظامی سابقه طولانی و تاریک دارد اما جنگ اوکراین به تزریق سرمایه گسترده در این بخش منجر شده و شتاب پیشرفت‌ها را افزایش داده است. همچنین پیشرفت فناوری هوش مصنوعی نیز عامل دیگری در تسریع این روند است. نخستین آزمایش‌های گسترده پهپادهای گروهی به سال ۲۰۱۶ و رهاسازی میکروپهپادها از جنگنده‌های نیروی دریایی آمریکا بازمی‌گردد. چین نیز از سال ۲۰۱۷ نمایش‌هایی از انبوه پهپادی را به تصویر کشیده است.
اما از زمان تهاجم روسیه در سال ۲۰۲۲ به اوکراین، کشور های غربی اوکراین را به آزمایشگاه اصلی فناوری‌های شبکه‌های پهپادی تبدیل کرده‌اند. شرکت Swarmer مستقر در کی‌یف می‌گوید نرم‌افزارش تاکنون در ۸۲ هزار عملیات رزمی استفاده شده است. به گفته سرگیی کوپریینکو، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار این شرکت، یک شبکه ازداح هوشمند پهپادی شبیه به یک موجود زنده عمل می‌کند: پهپادها با هم ارتباط برقرار می‌کنند، مسیر پرواز و زمان حمله را به‌طور خودکار انتخاب می‌کنند و حتی در برابر شرایط جدید واکنش نشان می‌دهند.
به گفته او در یکی از عملیات‌های آزمایشی سال گذشته، شبکه انبوه پهپادی به طور مستقل لحظه مناسب برای حمله به مواضع روسی را انتخاب و اقدام کرد. به گفته او «قاعده اصلی، خودمختاری و اتوماسیون است»؛ پهپادها در لحظه به دستورات جدید انسانی، تغییرات میدان نبرد و اطلاعات تازه واکنش نشان می‌دهند.
نگرانی از پهپادهای هوشمند: وقتی الگوریتم‌ها درمورد سرنوشت انسان تصمیم می‌گیرند
بدون شک یکی از اولین نگرانی‌هایی که همواره پیرامون استفاده از الگوریتم و سیستم‌های هوشمند در میدان نبرد مطرح شده است، پیامد‌های تاریک واگذاری تصمیم‌های جنگی به هوش مصنوعی است.
پیشرفت‌های اخیر و توسعه انبوه پهپادهایی که به گفته مدیران این حوزه با «خودمختاری و اتوماسیون» به تغییرات پاسخ می‌دهند، نگرانی‌های پیشین را دوچندان کرده است. این در حالی است که قوانین بین‌المللی استفاده از سلاح‌های کاملا خودمختار بدون دخالت انسانی را محدود کرده‌اند.
گفتنی است که فعالان استارت‌آپ‌های پهپادی می‌گویند به دنبال حذف کامل انسان از حلقه تصمیم‌گیری نیستند. شرِف از شرکت Helsing تاکید می‌کند که: «ما همواره اطمینان داده‌ایم که انسان در حلقه تصمیم‌گیری باقی می‌ماند. این موضوع بخشی از ارزش‌ها و دکترین اروپایی است.»
توسعه پهپادهای هوشمند را در حالی شاهد هستیم که در جبهه دیگری نیز الگوریتم‌های هوشمند می‌توانند به یک ابزار قدرتمند نظارتی در داخل تبدیل شوند، مساله‌ای که همچنان با بحث‌های متعدد همراه است اما پروژه‌های مختلفی برای نظارت با استفاده از دوربین‌های هوشمند را در سراسر جهان از جمله در المپیک تابستانی پاریس مشاهده کرده‌ایم.
علاوه بر نگرانی‌های اخلاقی و حقوق بشری، کارشناسان هشدار می‌دهند که با توسعه و استفاده روزافزون از این فناوری‌ها، جنگ الکترونیک و حملات سایبری نیز قدرت و اهمیت بیشتری در درگیری‌های نظامی پیدا می‌کنند. همچنین از آنجایی که انبوه پهپادها نیازمند ارتباط مداوم هستند، دشمن می‌تواند با پارازیت روی فرکانس‌های ارتباطی، عملکرد آنها را مختل کند (با این حال فناوری‌هایی چون اینترنت ماهواره‌ای استارلینک می‌توانند به عاملی موثر در جلوگیری از اختلال در ارتباطات تبدیل شوند و وابستگی به زیرساخت زمینی را کاهش دهند.)
از میدان نبرد تا کاربردهای نظامی: وقتی داده‌ها مزیت می‌شوند
کارشناسان معتقدند اوکراین در توسعه هوش مصنوعی نظامی یک مزیت کلیدی دارد: بانک داده محرمانه‌ای از ویدیوها و عملیات‌های واقعی پهپادی که به «مجموعه داده نظامی جهانی» شهرت یافته است.
استفاده از پهپاد باعث دسترسی این کشور به حجم بی‌سابقه از داده‌های جنگی شده است که می‌توان از آنها برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی و توسعه انبوه‌های هماهنگ پهپادی استفاده کرد. به گفته اولین بوچاتسکی، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت D3 در کی‌یف، «داده‌های جنگی بی‌نظیر اوکراین چون اجرهای ضروری برای سازه فناوری انبوه پهپادی هستند.»
گفتنی است که کاربردهای فناوری انبوه یا ازدحام پهپادی محدود به کاربردهای نظامی نیست. همین الگوریتم‌ها به لطف داده‌های گسترده می‌توانند در کشاورزی، لجستیک و مدیریت بحران نیز ایفای نقش کنند.
شبکه هماهنگ پهپادها را می‌توان برای بازرسی خطوط لوله به کار گرفت، این پهپادها را حتی می‌توان برای کاشت محصولات کشاورزی استفاده کرد و از آنها در جست‌وجو و نجات نواحی حادثه دیده استفاده کرد. استارت‌آپ‌هایی در سیلیکون‌ولی، شنزن و تل‌آویو در حال آزمایش استفاده از شبکه‌های انبود پهپادی برای اتوماسیون انبارها، اطفای حریق و پایش جمعیت هستند.
با این حال، توسعه تجاری این فناوری منوط به تدوین مقرراتی روشن در زمینه ایمنی و استفاده از داده‌ها است.